Wielkopolskie Towarzystwo Kółek Rolniczych

Wielkopolskie Towarzystwo Kółek Rolniczych – organizacja rolnicza założona w 1928 r. w celu upowszechnianie oświaty i postępu rolniczego, szerzenia umiejętności pracy zawodowej, pogłębienia poczucia przynależności narodowej oraz podniesienia kultury szerokich sfer rolnictwa. Podstawową jednostką organizacyjną Towarzystwa były kółka rolnicze.

Siedzibą Towarzystwa był Poznań.

Działalność

Wielkopolska charakteryzowała się długoletnią tradycja w organizowaniu ruchu chłopskiego. Przykładem tego było zorganizowanie w 1851 r. Kółek Rolniczo-Włościańskich w Wielkim Księstwie Poznańskim, mających na celu pouczać członków o sposobach nowoczesnego postępowania w gospodarstwach rolnych, ze szczególnym wskazaniem uprawy roli, obsługi inwentarza, a także zwracania uwagi na kwestie ekonomiczne i oszczędnościowe[1].

W roku 1861 powołane zostało Centralne Towarzystwo Gospodarcze dla propagowania wśród ziemian postępowych form gospodarowania[2]. W 1866 r. w Dolsku zorganizowane zostało włościańskie kółka rolnicze, jako jedne z pierwszych na ziemiach polskich[3]. W swym programie działania przewidywało ono szerzenie oświaty wśród chłopów i pomoc w samodzielnym gospodarowaniu w warunkach rozwijającego się kapitalizmu. Kółka początkowo rozwijały się w formie niezrzeszonej przy wydatnej pomocy ziemian z Centralnego Towarzystwa Gospodarczego[4]. W latach siedemdziesiątych Centralne Towarzystwo Gospodarcze uznało, iż należy powołać ogólnego opiekuna dla wszystkich kółek w charakterze patrona. Pierwszym patronem został aktywny działacz kółek Maksymilian Jackowski. Zarówno pierwszy patron, jak i jego następcy byli jednocześnie członkami zarządu Centralnego Towarzystwa Gospodarczego. Dla pomocy w terenie patron powoływał w zależności od swego uznania wicepatronów obejmujących zasięgiem kółka w kilku powiatach. W ten sposób z jednej strony Centralne Towarzystwo Gospodarcze całkowicie objęło kontrolą wszystkie kółka rolnicze, z drugiej zaczęło kształtować strukturę organizacyjną przyszłego Związku Poznańskich Kółek Rolniczych, który powstał 1911 r.

Wielkopolska należała do regionu o najwyższym nasyceniu zarówno liczbą kółek rolniczych, jak i członków. Po odzyskaniu niepodległości w 1919 r. w ruchu kółkowym pojawiły się dwa odrębne nurty. Do 1920 r. Centralne Towarzystwo Gospodarcze wraz z filialnymi towarzystwami rolniczymi sprawowały ścisły patronat nad kółkami rolniczymi. W 1926 r. Centralne Towarzystwo Gospodarcze po połączeniu się ze Zjednoczeniem Producentów Rolnych, Związkiem Dzierżawców I Dóbr Państwowych oraz Towarzystwem Urzędników Gospodarczych przekształciło się w Wielkopolskie Towarzystwo Rolnicze[5]. W 1928 r. Wielkopolskie Towarzystwo Rolnicze organizacyjnie zostało zespolone ze Związkiem Poznańskich Kółek Rolniczych i utworzono jedną organizację w postaci w Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych[6].

Według statutu podstawowym celem Towarzystwa było[7]:

  • zespolenie zamierzeń i prac wszystkich rolników, bez względu na obszar posiadanej ziemi, dla podniesienia i obrony rolnictwa i przemysłu rolniczego;
  • szerzenie oświaty rolniczej i postępu rolniczego;
  • wyrabianie u członków poczucia współpracy społecznej i ducha obywatelskiego;
  • szerzenie i popieranie idei spółdzielczości rolniczej;
  • regulowanie stosunków pracy i płacy pomiędzy pracodawcami i pracobiorcami w rolnictwie;
  • obrona interesów swych członków.

W całej swej pracy współdziała Towarzystwo z Wielkopolską Izbą Rolniczą, w ramach układu zawartego z tą organizacją.

Członkami Towarzystwa były[7]:

  • osoby fizyczne i prawne, będące członkami kółek rolniczych;
  • osoby prawne, nie będące członkami kółek rolniczycha przyjęte przez Radę Główną Towarzystwa lub Radę Powiatowego Oddziału;
  • członkowie honorowi Towarzystwa.

Ustrój Towarzystwa tworzyły[7]:

  • kółka rolnicze jako podstawowego ogniwo Towarzystwa,
  • powiatowe oddziały Towarzystwa jako pośrednie organizacje obejmujące teren jednego powiatu,
  • Walne Zgromadzenie stanowiące najwyższą władzę Towarzystwa,
  • Rada Główna składająca się z Prezesa i 15 członków wybranych przez Walne Zgromadzenie,
  • Dyrekcji Towarzystwa jako organu wykonawczego Rady Głównej, a zarazem jako Zarząd Towarzystwa.

W skład Dyrekcji wchodziły następujące wydziały:

  • wydział organizacyjno- administracyjny,
  • wydział oświaty,
  • wydział prawny,
  • wydział pracy,
  • wydział ekonomiczno-społeczny.

Liczba kółek rolniczych

Według danych J. Borkowskiego i A. Gurnicza liczba kółek rolniczych i członków w poszczególnych latach przedstawiała się następująco[8]:

Rok Liczba kółek rolniczych Liczba członków Średnia liczba członków w kółku rolniczym
1919 348 – –
1920 370 17000 45
1921 449 20000 44
1922 464 18000 39
1923 478 18000 38
1924 494 19236 40
1925 516 – –
1926 509 18658 37
1927 567 20238 36
1928 598 27835 46
1929 631 32071 51
1930 645 33293 52
1932 658 32891 50
1933 659 31174 47
1934 661 28915 44
1935 687 29468 43
1936 709 32025 45
1937 735 33243 45
1938 771 34656 45

Majątek Towarzystwa

Majątek Towarzystwa tworzono z[7]:

  • ze składek członkowskich,
  • z zapisów i subwencji,
  • z opłat za korzystanie z urządzeń i działalności Towarzystwa,
  • z ruchomości i nieruchomości.

Według danych J. Borkowskiego i A. Gurnicza finanse centrali Towarzystwa przedstawiały się następująco (w zł)[8]:

Rok Suma składek wpłaconych do centrali Procent realizacji w stosunku do składek deklarowanych Składki osób prawnych Subwencja Ministerstwa Rolnictwa
1927 – – 62999 75000
1928 204517 79 67000 76000
1929 251181 84 65000 95100
1930 236752 80 6299 118000
1931 147734 57 49667 22926
1932 99659 59 26400 –
1933 136425 67 20000 –
1934 109428 72 – –
1935 114296 72 3750 –
1936 – 78 – –
1937 128271 81 10200 –

Przypisy

  1. ↑ Rocznik Kółek Rolniczo-Włościańskich w Wielkim Księstwie Poznańskim, Poznań 1875.
  2. ↑ Witold Jakóbczyk, Wielkopolskie Kółka Rolnicze 1866-1939, Poznań 1982.
  3. ↑ Stanisław Warkoczewski, Kółka rolnicze w Wielkopolsce a odbudowa rolnictwa wielkopolskiego w latach 1919–1926, Zeszyty Naukowe, Seria 1, nr 119, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 1984.
  4. ↑ Księga Pamiątkowa Związku Poznańskich Kółek Rolniczych, Poznań 1926.
  5. ↑ Statut Wielkopolskiego Towarzystwa Rolniczego, Poznań 1926.
  6. ↑ Sprawozdanie Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych, Poznań 1928.
  7. 1 2 3 4 Statut Wielkopolskiego Towarzystwa Kółek Rolniczych, Poznań 1928.
  8. 1 2 Jan Borkowski, Antoni Gurnicz, Kółka rolnicze w II Rzeczypospolitej, LSW, Warszawa 1978.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.