Wiewióra

Wiewióra
	Ratufa
	J.E. Gray, 1867
	; Wiewióra dekańska (R. indica)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	wiewiórkokształtne
Rodzina	wiewiórkowate
Podrodzina	wiewióry
Rodzaj	wiewióra
	Typ nomenklatoryczny
	Sciurus indicus Erxleben, 1777
Synonimy
	Rukaia J.E. Gray, 1867; Eosciurus Trouessart, 1880;
	Rukaia J.E. Gray, 1867; Eosciurus Trouessart, 1880;
Gatunki
	6 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	6 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Wiewióra^[4] (Ratufa) – rodzaj ssaków z podrodziny wiewiór (Ratufinae) w obrębie rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące od południowo-wschodniego Tybetu do Hajnanu w Chińskiej Republice Ludowej, w północno-wschodnich, środkowych i południowych Indiach, w Sri Lance, wschodnim Nepalu, Mjanmie, Tajlandii, Laosie, Kambodży, Wietnamie, na Półwyspie Malajskim, Sumatrze, Borneo, Jawie, Bali i pobliskich małych wyspach^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 323–450 mm, długość ogona 350–490 mm; masa ciała 0,9–2,3 kg^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1867 roku angielski zoolog John Edward Gray w artykule zatytułowanym Streszczenie azjatyckich wiewiórek (Sciuridae) w kolekcji Muzeum Brytyjskiego, opisujące jeden nowy rodzaj i kilka nowych gatunków, opublikowanym w czasopiśmie „The Annals and magazine of natural history”<^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) wiewióra dekańska (R. indica).

Etymologia

Ratufa: nazwa Ratuphar używana przez ludność Biharu w Indiach na określenie wiewióry dekańskiej^[9].
Rukaia: syngal. nazwa Rukiya dla wiewióry cejlońskiej^[10]. Gatunek typowy: Gray wymienił trzy gatunki – Sciurus ephippium^[a] S. Müller, 1838, Sciurus bicolor Sparrman, 1778 i Sciurus macrourus Pennant, 1769 – nie wyznaczając gatunku typowego; gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[11] Sciurus macrourus Pennant, 1769.
Eosciurus: gr. εως eōs lub ηως ēōs ‘świt’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758 (wiewiórka)^[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Sciurus bicolor Sparrman, 1778.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[13]^[8]^[5]^[4]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[4]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[8]^[b]	Status IUCN^[14]
Ratufa macroura	(Pennant, 1769)	wiewióra cejlońska	3 podgatunki	południowe Indie (Ghaty Wschodnie i Zachodnie) i Sri Lanka; zakres wysokości: poniżej 500 m n.p.m.	DC: 32–40 cm DO: 35–36 cm MC: około 1,6 kg	NT
Ratufa affinis	(Raffles, 1821)	wiewióra kremowa	9 podgatunków	południowa Tajlandia, półwyspowa Malezja, Singapur i Sumatra, Borneo, Wyspy Natuna oraz przybrzeżne wyspy (Indonezja, Malezja i Brunei); zakres wysokości: około 1500 m n.p.m.	DC: 33–34 cm DO: 41–542 cm MC: 1–1,2 kg	NT
Ratufa indica	(Erxleben, 1777)	wiewióra dekańska	4 podgatunki	endemit Indii: fragmentarycznie w Ghatach Zachodnich i Wschodnich, centralna wyżynna część i obszar Dangs; zakres wysokości: 180–2300 m n.p.m.	DC: 34–45 cm DO: 38–49 cm MC: 0,9–2,3 kg	LC
Ratufa bicolor	(Sparrman, 1778)	wiewióra czarna	11 podgatunków	od wschodniego Nepalu i północno-wschodnich Indii na wschód do południowo-środkowej Chińskiej Republiki Ludowej, na południe do półwyspowej Malezji, Indonezji (Sumatra, Bali, Jawa i Wyspy Natuna) oraz inne przybrzeżne wyspy; zakres wysokości: 500–2500 m n.p.m.	DC: 33–36 cm DO: 41–42 cm MC: 1–1,2 kg	NT

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia.

Opisano również gatunki wymarłe z miocenu Azji:

Ratufa maelongensis Mein, Ginsburg & Ratanasthien, 1990^[15]
Ratufa sylva Flynn, 2003^[16].

Uwagi

↑ Podgatunek R. affinis.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1 2 Gray 1867 ↓, s. 273.
↑ Gray 1867 ↓, s. 275.
↑ É.L. Trouessart. Revision de genre écureuil (Sciurus). „Le Naturaliste”. 1 (37), s. 291, 1880. (fr.).
1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 192. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 582–584. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
1 2 3 4 5 J.L. Koprowski, E.A. Goldstein, K.R. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 711–713. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Ratufa. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-10].
1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 375. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 602.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 613.
↑ O. Thomas. On the mammals obtained by Mr. A. Whyte in Nyasaland, and presented to the British Museum by Sir H. H. Johnston, K.C.B.; being a fifth contribution to the mammal-fauna of Nyasaland. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1897 (4), s. 933, 1898. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 264.
↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.0) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-04-04]. (ang.).
↑ Taxonomy: Ratufa – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-04-04]. (ang.).
↑ P. Mein, L. Ginsburg & B. Ratanasthien. Nouveaux rongeurs du Miocène de Li (Thaïlande). „Comptes Rendus de l’Académie des Sciences de Paris”. Série II. 310 (2), s. 861, 1990. (fr.).
↑ L.J. Flynn. Small mammal indicators of forest paleoenvironment in the Siwalik deposits of the Potwar Plateau, Pakistan. „Deinsea”. 10 (1), s. 188, 2003. (ang.).

Bibliografia

J.E. Gray. Synopsis of the Asiatic Squirrels (Sciuridæ) in the Collection of the British Museum, describing one new Genus and some new Species. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third series. 20 (118), s. 270–286, 1867. (ang.).
T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[11] Podgatunek R. affinis.

[15] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[CITEREFGray1867[https://biodiversitylibrary.org/page/15624230_273]-1] 1 2 Gray 1867 ↓, s. 273.

[CITEREFGray1867[https://biodiversitylibrary.org/page/15624232_275]-2] Gray 1867 ↓, s. 275.

[Trouessart-3] É.L. Trouessart. Revision de genre écureuil (Sciurus). „Le Naturaliste”. 1 (37), s. 291, 1880. (fr.).

[Cichocki&inni-4] 1 2 3 Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 192. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-5] 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 582–584. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Koprowski&inni-6] 1 2 3 4 5 J.L. Koprowski, E.A. Goldstein, K.R. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 711–713. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Ratufa. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-10].

[amw-8] 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 375. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792349_602]-9] Palmer 1904 ↓, s. 602.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792360_613]-10] Palmer 1904 ↓, s. 613.

[tho98-12] O. Thomas. On the mammals obtained by Mr. A. Whyte in Nyasaland, and presented to the British Museum by Sir H. H. Johnston, K.C.B.; being a fifth contribution to the mammal-fauna of Nyasaland. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1897 (4), s. 933, 1898. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792011_264]-13] Palmer 1904 ↓, s. 264.

[mdd-14] C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.0) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-04-04]. (ang.).

[16] Taxonomy: Ratufa – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-04-04]. (ang.).

[mein&inni-17] P. Mein, L. Ginsburg & B. Ratanasthien. Nouveaux rongeurs du Miocène de Li (Thaïlande). „Comptes Rendus de l’Académie des Sciences de Paris”. Série II. 310 (2), s. 861, 1990. (fr.).

[fly-18] L.J. Flynn. Small mammal indicators of forest paleoenvironment in the Siwalik deposits of the Potwar Plateau, Pakistan. „Deinsea”. 10 (1), s. 188, 2003. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[a]

[11]

[12]

[13]

[b]

[14]

[15]

[16]