Wiewiórczak

Wiewiórczak
Callosciurus
J.E. Gray, 1867[1]
Ilustracja
Wiewiórczak trójbarwny (C. prevosti)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Rodzina

wiewiórkowate

Podrodzina

wiewiórczaki

Plemię

Callosciurini

Rodzaj

wiewiórczak

Typ nomenklatoryczny

Sciurus rafflesii Vigors & Horsfield, 1828 (= Sciurus prevostii A.G. Desmarest, 1822)

Synonimy
Gatunki

16 gatunków – zobacz opis w tekście

Wiewiórczak[7] (Callosciurus) – rodzaj ssaków z podrodziny wiewiórczaków (Callosciurinae) w obrębie rodziny wiewiórkowatych (Sciuridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w południowo-wschodniej Azji[8][9][10].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 148–291 mm, długość ogona 110–251 mm; masa ciała 134–403 g[9][11].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1867 roku angielski zoolog John Edward Gray w artykule zatytułowanym Diagnoza azjatyckich wiewiórek (Sciuridae) w kolekcji Muzeum Brytyjskiego, opisująca jeden nowy rodzaj i kilka nowych gatunków, opublikowanym w czasopiśmie „The Annals and magazine of natural history”[1]. Gray wymienił trzy gatunki – Sciurus rufogularis J.E. Gray, 1842 (= Sciurus prevostii A.G. Desmarest, 1822), Sciurus rafflesii[a] Vigors & Horsfield, 1829 i Macroxus sarawakensis[a] J.E. Gray, 1867 – nie wskazując gatunku typowego; gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[12] Sciurus rufogularis J.E. Gray, 1842 (= Sciurus prevostii Desmarest, 1822) (wiewiórczak trójbarwny).

Etymologia

  • Callosciurus: gr. καλλος kallos ‘piękno’, od καλος kalos ‘piękny’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758 (wiewiórka)[13].
  • Baginia: indonezyjska nazwa Bajing dla wiewiórczaka orientalego[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sciurus plantus Ljungh, 1801 (= Sciurus notatus Boddaert, 1785).
  • Erythrosciurus: gr. ερυθρος eruthros ‘czerwony’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758 (wiewiórka)[15]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Sciurus siamensis[b] J.A. Gray, 1860 i Sciurus ferrugineus F. Cuvier, 1829[c] – nie wskazując gatunku typowego; gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[12] – Sciurus ferrugineus F. Cuvier, 1829.
  • Heterosciurus: gr. ἑτερος heteros ‘inny’; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758 (wiewiórka)[16]. Gatunek typowy (oznaczenie oryginalne): Sciurus erythraeus Pallas, 1779
  • Tomeutes: gr. τομευς tomeus ‘nóż szewski’[5]. Gatunek typowy (oznaczenie oryginalne): Sciurus lokroides[d] B.H. Hodgson, 1836.
  • Hessonoglyphotes: gr. ησσων hessōn ‘mniej’; γλυφις gluphis, γλυφιδος gluphidos ‘dłuto’, od γλυφω gluphō ‘grawerować’[6]. Gatunek typowy (oznaczenie oryginalne): Glyphotes (Hessonoglyphotes) canalvus J.C. Moore, 1959 (= Sciurus notatus orestes O. Thomas, 1895).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[17][11][8][7]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[7] Podgatunki[9][8][11][18] Rozmieszczenie geograficzne[9][8][11]ref name="hin&inni" /> Podstawowe wymiary[9][11]ref name="hin&inni" />[e] Status
IUCN[19]
 Callosciurus orestes (O. Thomas, 1895) wiewiórczak borneański [15 podgatunków północne i zachodnie środkowe Borneo w Sabah i Sarawak (Malezja) i północno-zachodnim Kalimantanie (Indonezja); zakres wysokości: 1100–1700 m n.p.m. DC: 14,8–15,3 cm
DO: 13,9–15,7 cm
MC: około 278 g		  LC 
 Callosciurus adamsi (Kloss, 1921) wiewiórczak kropkouchy gatunek monotypowy Malezja i Brunei: północne i zachodnie Borneo; zakres wysokości: do 900 m n.p.m. DC: 15–17 cm
DO: 14–16 cm
MC: 134–150 g		  NT 
Callosciurus melanogaster (O. Thomas, 1895) wiewiórczak czarnobrzuchy gatunek monotypowy endemit Indonezji: Wyspy Mentawai (Siberut, Sipura, Północna i Południowa Pagai), na zachód od Sumatry DC: około 21 cm
DO: około 18 cm
MC: około 292 g		  VU 
Callosciurus baluensis (Bonhote, 1901) wiewiórczak kinabalski gatunek monotypowy Malezja i Indonezja: północne i zachodnio-środkowe Borneo w Sabah, Sarawak i północno-zachodnim Kalimantanie; zakres wysokości: 300–1800 m n.p.m. DC: 23–24 cm
DO: 24–25 cm
MC: około 370 g		  LC 
 Callosciurus prevostii (A.G. Desmarest, 1822) wiewiórczak trójbarwny gatunek monotypowy Półwysep Malajski, Sumatra (wraz z wyspą Rupat), Borneo (z przybrzęznymi wyspami) oraz Wyspy Natuna i Wyspy Bangka i Belitung (Belitung); zakres wysokości: do 1200 m n.p.m. DC: około 24 cm
DO: około 23 cm
MC: 353–403 g		  LC 
 Callosciurus nigrovittatus (Horsfield, 1823) wiewiórczak czarnopręgowany 4 podgatunki Półwysep Malajski (wraz z wyspą Tioman), Sumatra, Jawa oraz Wyspy Tambelan DC: 18,4–19,9 cm
DO: 15,9–18,2 cm
MC: 202–239 g		  LC 
 Callosciurus notatus (Boddaert, 1785) wiewiórczak orientalny 6 podgatunków Półwysep Malajski, Sumatra, Jawa, Borneo, Bali, Lombok i wiele przybrzeżnych wysp; zakres wysokości: około 1500 m n.p.m. DC: 20–24 cm
DO: 17,5–18,6 cm
MC: 219–234 g		  LC 
 Callosciurus pygerythrus (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1833) wiewiórczak siwobrzuchy 7 podgatunków wschodni Nepal, północno-wschodnie Indie, Bhutan, Bangladesz, Mjanma i południowa Chińska Republika Ludowa (Tybet oraz mała populacja w południowym Junnanie); zakres wysokości: około 1560 m n.p.m. DC: 18,7–23 cm
DO: 11–22 cm
MC: 230–300 g		  LC 
 Callosciurus phayrei (E. Blyth, 1856) wiewiórczak birmański gatunek monotypowy południowa Chińska Republika Ludowa (Junnan), wschodnia i południowa Mjanma (od górnego biegu rzeki Irawadi i rzeki Sittaung na wschód do rzeki Saluin) DC: 21–24 cm
DO: 20–25 cm
MC: 258–377 g		  LC 
 Callosciurus inornatus (J.E. Gray, 1867) wiewiórczak ozdobny gatunek monotypowy południowa Chińska Republika Ludowa (południowy Junnan), północny i wschodni Laos oraz północny i zachodni Wietnam; zakres wysokości: 160–2000 m n.p.m. DC: około 29 cm
DO: 17,6–21 cm
MC: około 325 g		  LC 
 Callosciurus caniceps (J.E. Gray, 1842) wiewiórczak szarobrzuchy 5 podgatunków kontynentalna Tajlandia (na zachód do Mekongu i do okokoło 19º szerokości geograficznej północnej) oraz południowa Mjanma (na południe od rzeki Salween); być może Chińska Republika Ludowa i Laos DC: 20,5–25,4 cm
DO: 18,7–27,8 cm
MC: 286–313 g		  LC 
Callosciurus concolor (E. Blyth, 1855) gatunek monotypowy Półwysep Malajski w Tajlandii i Malezji od Malakki do Trang na zachodnim wybrzeżu i od środkowego Pahangu do Surat Thani na wschodnim wybrzeżu; zakres wysokości: do 1335 m n.p.m. DC: około 23 cm
DO: około 21,5 cm
MC: brak danych		  NE 
Callosciurus honkhoaiensis Son Truong Nguyen, Oshida, Phuong Huy Dang, Hai Tuan Bui & Motokawa, 2018 gatunek monotypowy endemit Wietnamu: wyspa hòn Khoai DC: około 17,5 cm
DO: około 18 cm
MC: około 152 g		  NE 
 Callosciurus quinquestriatus (J. Anderson, 1871) wiewiórczak samotny 2 podgatunki północna Mjanma i Chińska Republika Ludowa (północno-zachodni Junnan); zakres wysokości: około 1000 m n.p.m. DC: około 20 cm
DO: 18–21 cm
MC: 258–315 g		  LC 
 Callosciurus erythraeus (Pallas, 1779) wiewiórczak rdzawobrzuchy 24 podgatunki północno-wschodnie Indie i Bhutan na wschód do Mjanmy, południowo-wschodniej Chińskiej Republiki Ludowej (wraz z wyspą Hajnan) i Tajwanu, na południe do Wietnamu, Tajlandii i półwyspowej Malezji; introdukowany w Japonii, Hongkongu, Europie i Argentynie; zakres wysokości: 200–3000 m n.p.m. DC: 21–23 cm
DO: 17,6–27 cm
MC: 286–375 g		  LC 
 Callosciurus finlaysonii (Horsfield, 1823) wiewiórczak zmienny 16 podgatunków południowo-środkowa Mjanma, Tajlandia, Laos, Kambodża, południowy Wietnam (Delta Mekongu) i przybrzeżne wyspy; introdukowany w Singapurze, Japonii i północnych Włoszech DC: 19,1–21 cm
DO: 17,3–22 cm
MC: około 278 g		  LC 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony;  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

  1. 1 2 Podgatunek C. prevostii.
  2. ↑ Podgatunek C. erythraeus.
  3. ↑ Podgatunek C. finlaysonii.
  4. ↑ Podgatunek C. pygerythrus.
  5. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

  1. 1 2 Gray 1867 ↓, s. 277.
  2. ↑ Gray 1867 ↓, s. 279.
  3. ↑ Gray 1867 ↓, s. 285.
  4. ↑ É.L. Trouessart. Revision du genre Écureuil (Sciurus). „Le Naturaliste: journal des échanges et des nouvelles”. 2 (37), s. 292, 1880. (fr.).
  5. 1 2 O. Thomas. The Penis-bone, or "Baculum," as a Guide to the Classification of certain Squirrels. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth Series. 15, s. 385, 1915. (ang.).
  6. 1 2 J.C. Moore. A new subgenus and new species of squirrel from Borneo. „American Museum novitates”. 1944, s. 5, 1959. (ang.).
  7. 1 2 3 Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 199–201. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  8. 1 2 3 4 C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 592–594. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  9. 1 2 3 4 5 J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher Jr. & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 733–737. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
  10. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Callosciurus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-02-10].
  11. 1 2 3 4 5 Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 381–382. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  12. 1 2 O. Thomas. On the mammals obtained by Mr. A. Whyte in Nyasaland, and presented to the British Museum by Sir H.H. Johnston, K.C.B.; being a fifth contribution to the mammal-fauna of Nyasaland. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1897 (4), s. 933, 1898. (ang.).
  13. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 153.
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 131.
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 270.
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 324.
  17. ↑ C.J. Burgin, J.S. Zijlstra, M.A. Becker, H. Handika, J.M. Alston, J. Widness, S. Liphardt, D.G. Huckaby & N.S. Upham: The ASM Mammal Diversity Database. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 2.1) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-04-16]. (ang.).
  18. ↑ A. Hinckley, J.E. Maldonado, N. Tamura, J.A. Leonard & M.T.R. Hawkins. Lost in synonymy: Integrative species delimitation reveals two unrecognized species of Southern Asian tree squirrels (Rodentia: Sciuridae: Callosciurinae). „Vertebrate Zoology”. 74, s. 683–707, 2024. DOI: 10.3897/vz.74.e133467. (ang.).
  19. ↑ Taxonomy: Callosciurus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-04-16]. (ang.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.