Willa „Holenderka” w Szczawnicy

Willa „Holenderka” w Szczawnicy

nr rej. A-649 z 12 grudnia 1991 [A-1077/M]
Willa Holenderka - widok z Placu Dietla
Państwo	Polska
Miejscowość	Szczawnica
Adres	plac Dietla 7, 34-460 Szczawnica
Typ budynku	willa
Architekt	Józef Szalay
Inwestor	Józef Szalay
Kondygnacje	2
Ukończenie budowy	1855
Pierwszy właściciel	Józef Szalay
Kolejni właściciele	PAU, Adam Stadnicki
Położenie na mapie Szczawnicy Szczawnica, willa Holenderka
Położenie na mapie Polski Szczawnica, willa Holenderka
Położenie na mapie województwa małopolskiego Szczawnica, willa Holenderka
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego Szczawnica, willa Holenderka
Położenie na mapie gminy Szczawnica Szczawnica, willa Holenderka
49°25′44,9″N 20°29′17,0″E/49,429139 20,488056

Willa „Holenderka” w Szczawnicy – zabytkowa willa w Szczawnicy, przy placu Józefa Dietla 7 – zamykająca, wraz z willą Pod Bogarodzicą i Domem nad Zdrojami, plac od północnej strony. Znajduje się u wylotu ul. Kowalczyk. W dobudowanej od północnej strony części znajduje się obecnie Muzeum Historii Uzdrowiska^[1].

Willę wybudowano – według planu Józefa Szalaya^[2] w stylu holenderskim.

Parter budynku został wybudowany z kamienia, a pierwsze piętro – muru pruskiego. Na parterze znajdowało się 1-pokojowe mieszkanko z alkową i kuchnią, a na I piętrze było 3-pokojowe mieszkanie z balkonem i przedpokojem.

• Od 1896 roku mieściły się w tym budynku biura Zakładu Zdrojowego.
• Od końca XIX wieku przyjmował tu też znany lekarz z Krościenka nad Dunajcem – Rudolf Hammerschlag, a później, do 1939 roku – lekarz Roman Hammerschlag.
• W czasie okupacji mieszkał w tym domu słynny lekarz, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego Władysław Szumowski (1875–1945) leczący szczawniczan od początku XX wieku.
• W latach 1970–1990 na parterze mieściły się tu biura Państwowego Biura Podróży Orbis (tu kuracjusze kupowali m.in. bilety kolejowe na powrót ze Szczawnicy).

• 
  Ogólny widok na plac Dietla, od lewej: willa „Pałac”, willa „Pod Bogarodzicą”, willa „Holenderka”
• 
  Widok od fontanny
• 
  Elewacja zachodnia

Powyżej Holenderki, po wschodniej stronie ulicy Kowalczyk jeszcze w połowie XX wieku mieściły się stajnie i wozownie. W latach 60. XX wieku na ich miejscu wybudowano rozlewnię wody mineralnej „Szczawniczanka” wraz ze składem butelek i opakowań. W latach 2007–2008 rozlewnia została rozebrana, a na jej miejscu wybudowano nowy budynek w stylu odpowiadającym „Holenderce”. Na parterze nowej willi mieści się udostępnione w 2010 roku Muzeum Historii Uzdrowiska, gromadzące eksponaty będące pamiątką i zapisem dziejów uzdrowiska, które przybliżają kuracjuszom tradycje, koloryt i specyfikę regionu. W muzeum organizowane są również czasowe wystawy i inne wydarzenia kulturalne.

• 
  Budynek Muzeum Historii Uzdrowiska
• 
  Ciężarówka dystrybuująca szczawnicką wodę mineralną przed willą „Holenderka”, 1925 rok, ze zbiorów NAC

Nad muzeum, na piętrze nowego budynku mieszczą się biura spółki Thermaleo Sp. z o.o., która administruje rewitalizacją Szczawnicy. Jest to rodzinna spółka, założona przez prawnuków hrabiego Adama Stadnickiego, zarejestrowana w 2004 roku. Zadaniem Spółki jest „Stworzenie w Szczawnicy kurortu z pełną gamą zabiegów i dostępem do komfortowych sanatoriów; przygotowanie bogatego zaplecza infrastrukturalnego oraz szerokiej oferty kulturalnej”^[3]. Prezesem zarządu Spółki jest Krzysztof Mańkowski, praprawnuk Stadnickiego.

Dom ma adres „Plac Dietla 7”, ale według rejestru zabytków NID – 8.

• Barbara Alina Węglarz: Spacerkiem po starej Szczawnicy i Rusi Szlachtowskiej. Wyd. 3. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, s. 141–142. ISBN 978-83-62460-17-5.