Witold Filipowicz

Witold Filipowicz
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

8 sierpnia 1943
Warszawa

profesor nauk przyrodniczych
Specjalność: biochemia, biologia molekularna
Alma Mater

Akademia Medyczna w Łodzi

Doktorat

1973 – nauki przyrodnicze
IBB PAN

Habilitacja

1977
IBB PAN

Profesura

1991

Witold Filipowicz (ur. 8 sierpnia 1943 w Warszawie[1]) – polsko-szwajcarski profesor nauk przyrodniczych. Specjalizuje się w zagadnieniach z zakresu biochemii i biologii molekularnej. Członek zagraniczny Wydziału Nauk Biologicznych i Rolniczych Polskiej Akademii Nauk od 2005 roku[2]. Jest również członkiem EMBO[3] i Academia Europaea[2]. Pracownik naukowy Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN[4] oraz od 1984 roku kierownik grupy badawczej w Instytucie Badań Biomedycznych im. Friedricha Mieschera w Szwajcarii[5]. Wykładowca i profesor emeritus Uniwersytetu w Bazylei[6].

Główne osiągnięcia naukowe

Filipowicz opublikował około 180 artykułów i prac przeglądowych[7]. Jego badania skupiały się na mechanizmach dojrzewania i funkcjonowania różnych klas RNA i rybonukleoproteidów (RNP) oraz enzymów biorących udział w metabolizmie RNA. Do najważniejszych wczesnych osiągnięć należą odkrycie ligaz RNA biorących udział w składaniu (splicingu) tRNA u roślin i kręgowców[8][9], wyjaśnienie mechanizmu rozpoznawania intronów u roślin[10] i odkrycie cyklazy 3'-końcowego fosforanu w RNA RtcA[11][12][13].

Prace nad małymi niekodującymi RNA doprowadziły do zrozumienia biogenezy intronowych małych jąderkowych RNA (snoRNA)[14], a także ujawniły nieoczekiwane cechy promotorów genów U-snRNA i snoRNA u roślin, świadczące o wspólnym ewolucyjnym pochodzeniu systemów transkrypcyjnych pol II i pol III[15][16]. Badania Filipowicza przyczyniły się także do zrozumienia biogenezy rybosomów eukariotycznych (identyfikacja białek Rcl1i Bms1 jako czynników niezbędnych do dojrzewania rybosomów)[17][18].

Badania nad RNAi i mikroRNA, prowadzone w latach 2000-2016, skupiały się na mechanistycznych aspektach funkcji rybonukleazy Dicer[19][20] oraz mechanizmie i odwracalności hamowania biosyntezy białka przez miRNA w komórkach ssaków[21][22][23][24][19], regulacji degradacji miRNA w neuronach[25][26] oraz roli miRNA w rozwoju i funkcjonowaniu fotoreceptorów siatkówki[27][28].

Wybrane nagrody i członkostwa w organizacjach

  • Nagroda Towarzystwa RNA (RNA Society) za Całokształt Twórczości Naukowej (2011)[29]
  • Gutenberg Chair Award (Chaire Gutenberg) 2013, Strasburg[30]
  • Członek Europejskiej Organizacji Biologii Molekularnej (EMBO) (od 1994)[31]
  • Członek Academia Europaea (od 2005) ; w latach 2013-2021 przewodniczący Sekcji Biochemii i Biologii Molekularnej Academia Europaea[32]
  • Członek zagraniczny PAN (od 2005)[33]
  • Członkostwo w Radach Naukowych różnych instytucji, m.in. Instytutu Mechanizmów i Maszyn Molekularnych PAN, Warszawa (od 2022)[34]; Instytutu Biologii Rozwoju Maxa-Plancka, Tybinga (2008-2018)[2], i Instytutu Chemii Biofizycznej Maxa-Plancka/MPI-Nat, Getynga (2018-2024)[35]
  • Członkostwo w radach redakcyjnych różnych czasopism naukowych, w tym RNA (od 1997), RNA Biology (od 2004) i Cell (2008-2016)[2]

Przypisy

  1. ↑ Filipowicz Witold, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-05-04].
  2. 1 2 3 4 Academia Europaea: Filipowicz Witold [online], Academia Europaea [dostęp 2020-05-04].
  3. ↑ EMBO Membership Pocket Guide 2012 [online].
  4. ↑ Początek rewolucji w badaniach nad RNA [online], Nauka w Polsce [dostęp 2020-05-04].
  5. ↑ Rada Centrum Nowych Technologii Uniwersytetu Warszawskiego – Rada powołana na kadencję 2016-2020, Członkowie [online], Uniwersytet Warszawski.
  6. ↑ Witold Filipowicz [online], Universität Basel [dostęp 2020-05-04] (niem.).
  7. ↑ Filipowicz W. - Search Results [online], PubMed [dostęp 2025-02-01] (ang.).
  8. ↑ Maria Konarska, Witold Filipowicz, Horst Domdey, Hans J. Gross, Formation of a 2′-phosphomonoester, 3′,5′-phosphodiester linkage by a novel RNA ligase in wheat germ, „Nature”, 293 (5828), 1981, s. 112–116, DOI: 10.1038/293112a0 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  9. ↑ Witold Filipowicz, Aaron J. Shatkin, Origin of splice junction phosphate in tRNAs processed by HeLa cell extract, „Cell”, 32 (2), 1983, s. 547–557, DOI: 10.1016/0092-8674(83)90474-9 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  10. ↑ Gregory J. Goodall, Witold Filipowicz, The AU-rich sequences present in the introns of plant nuclear pre-mRNAs are required for splicing, „Cell”, 58 (3), 1989, s. 473–483, DOI: 10.1016/0092-8674(89)90428-5 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  11. ↑ W. Filipowicz i inni, RNA 3'-terminal phosphate cyclase activity and RNA ligation in HeLa cell extract, „Nucleic Acids Research”, 11 (5), 1983, s. 1405–1418, DOI: 10.1093/nar/11.5.1405, PMID: 6828385, PMCID: PMC325805 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  12. ↑ Pascal Genschik i inni, The human RNA 3'-terminal phosphate cyclase is a member of a new family of proteins conserved in Eucarya, Bacteria and Archaea, „The EMBO Journal”, 16 (10), 1997, s. 2955–2967, DOI: 10.1093/emboj/16.10.2955, PMID: 9184239, PMCID: PMC1169903 [dostęp 2025-02-17].
  13. ↑ Pascal Genschik, Krzysztof Drabikowski, Witold Filipowicz, Characterization of the Escherichia coli RNA 3′-Terminal Phosphate Cyclase and Its ς54-Regulated Operon, „Journal of Biological Chemistry”, 273 (39), 1998, s. 25516–25526, DOI: 10.1074/jbc.273.39.25516 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  14. ↑ T. Kiss, W. Filipowicz, Exonucleolytic processing of small nucleolar RNAs from pre-mRNA introns., „Genes & Development”, 9 (11), 1995, s. 1411–1424, DOI: 10.1101/gad.9.11.1411 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  15. ↑ Franz Waibel, Witold Filipowicz, RNA-polymerase specificity of transcription of Arabidopsis U snRNA genes determined by promoter element spacing, „Nature”, 346 (6280), 1990, s. 199–202, DOI: 10.1038/346199a0 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  16. ↑ Tamás Kiss, Christopher Marshallsay, Witold Filipowicz, Alteration of the RNA polymerase specificity of U3 snRNA genes during evolution and in vitro, „Cell”, 65 (3), 1991, s. 517–526, DOI: 10.1016/0092-8674(91)90469-F [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  17. ↑ E. Billy, Rcl1p, the yeast protein similar to the RNA 3'-phosphate cyclase, associates with U3 snoRNP and is required for 18S rRNA biogenesis, „The EMBO Journal”, 19 (9), 2000, s. 2115–2126, DOI: 10.1093/emboj/19.9.2115, PMID: 10790377, PMCID: PMC305690 [dostęp 2025-02-17].
  18. ↑ Tomasz Wegierski i inni, Bms1p, a G-domain-containing protein, associates with Rcl1p and is required for 18S rRNA biogenesis in yeast, „RNA”, 7 (9), 2001, s. 1254–1267, DOI: 10.1017/S1355838201012079, PMID: 11565748, PMCID: PMC1370170 [dostęp 2025-02-17].
  19. 1 2 Hansruedi Mathys i inni, Structural and Biochemical Insights to the Role of the CCR4-NOT Complex and DDX6 ATPase in MicroRNA Repression, „Molecular Cell”, 54 (5), 2014, s. 751–765, DOI: 10.1016/j.molcel.2014.03.036 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  20. ↑ Haidi Zhang i inni, Single Processing Center Models for Human Dicer and Bacterial RNase III, „Cell”, 118 (1), 2004, s. 57–68, DOI: 10.1016/j.cell.2004.06.017 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  21. ↑ Ramesh S. Pillai i inni, Inhibition of Translational Initiation by Let-7 MicroRNA in Human Cells, „Science”, 309 (5740), 2005, s. 1573–1576, DOI: 10.1126/science.1115079 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  22. ↑ Suvendra N. Bhattacharyya i inni, Relief of microRNA-Mediated Translational Repression in Human Cells Subjected to Stress, „Cell”, 125 (6), 2006, s. 1111–1124, DOI: 10.1016/j.cell.2006.04.031 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  23. ↑ Géraldine Mathonnet i inni, MicroRNA Inhibition of Translation Initiation in Vitro by Targeting the Cap-Binding Complex eIF4F, „Science”, 317 (5845), 2007, s. 1764–1767, DOI: 10.1126/science.1146067 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  24. ↑ Marina Chekulaeva i inni, miRNA repression involves GW182-mediated recruitment of CCR4–NOT through conserved W-containing motifs, „Nature Structural & Molecular Biology”, 18 (11), 2011, s. 1218–1226, DOI: 10.1038/nsmb.2166, PMID: 21984184, PMCID: PMC3885283 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  25. ↑ Jacek Krol i inni, Characterizing Light-Regulated Retinal MicroRNAs Reveals Rapid Turnover as a Common Property of Neuronal MicroRNAs, „Cell”, 141 (4), 2010, s. 618–631, DOI: 10.1016/j.cell.2010.03.039 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  26. ↑ Manuel de la Mata i inni, Potent degradation of neuronal miRNAs induced by highly complementary targets, „EMBO reports”, 16 (4), 2015, s. 500–511, DOI: 10.15252/embr.201540078, PMID: 25724380, PMCID: PMC4388616 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  27. ↑ Volker Busskamp i inni, miRNAs 182 and 183 Are Necessary to Maintain Adult Cone Photoreceptor Outer Segments and Visual Function, „Neuron”, 83 (3), 2014, s. 586–600, DOI: 10.1016/j.neuron.2014.06.020 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  28. ↑ Jacek Krol i inni, A network comprising short and long noncoding RNAs and RNA helicase controls mouse retina architecture, „Nature Communications”, 6 (1), 2015, DOI: 10.1038/ncomms8305, PMID: 26041499, PMCID: PMC4468907 [dostęp 2025-02-17] (ang.).
  29. ↑ Lifetime Achievement Awards [online], www.rnasociety.org [dostęp 2025-02-01].
  30. ↑ Titulaires Chaires Gutenberg - Cercle Gutenberg [online], www.cercle-gutenberg.fr [dostęp 2025-02-01].
  31. ↑ Find people in the EMBO Communities [online], people.embo.org [dostęp 2025-02-01].
  32. ↑ Academy of Europe: Filipowicz Witold [online], www.ae-info.org [dostęp 2025-02-01].
  33. ↑ n, Filipowicz, Witold [online], Polska Akademia Nauk [dostęp 2025-02-01] [zarchiwizowane z adresu 2025-01-19].
  34. ↑ Scientific Board [online], IMol, 20 marca 2024 [dostęp 2025-02-01] (ang.).
  35. ↑ Scientific Advisory Board [online], www.mpinat.mpg.de [dostęp 2025-02-01] (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.