Wodorofosforan wapnia

Wodorofosforan wapnia
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
addyt.	hydroksydotrioksydofosforan(2−) wapnia
wodor.	wodoro(tetraoksydofosforan) wapnia
	Inne nazwy i oznaczenia
półsyst.	wodorofosforan wapnia, wodoroortofosforan wapnia
Stocka	wodorofosforan(V) wapnia, wodoroortofosforan(V) wapnia
farm.	łac. calcii hydrogenophosphas dihydricus, calcii hydrophosphas
inne	E341b, daw. dwuzasadowy fosforan wapnia, drugorzędowy fosforan wapnia, wodorofosforan wapniowy, fosforan dwuwapniowy, fosforan diwapniowy
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	CaHO4P
Inne wzory	CaHPO4
Masa molowa	136,06 g/mol
Wygląd	bezwonny biały proszek
Minerały	monetyt, bruszyt
	Identyfikacja
Numer CAS	7757-93-9; 7789-77-7 (dihydrat)
PubChem	24441
SMILES
	OP(=O)([O-])[O-].[Ca+2]
Właściwości
	Gęstość
	2,92 g/cm³ (bezwodny); ciało stałe; 2,31 g/cm³ (dihydrat); ciało stałe
	Rozpuszczalność w wodzie
	0,1–0,2 g/dm³
	w innych rozpuszczalnikach
	nierozpuszczalny w etanolu, rozpuszczalny w rozcieńczonych kwasach mineralnych
Temperatura rozkładu	370 °C; 109 °C (dehydratacja dihydratu)
Budowa
Układ krystalograficzny	trójskośny; jednoskośny (dihydrat)
Niebezpieczeństwa
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Substancja nie jest klasyfikowana jako; niebezpieczna według kryteriów GHS.
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 1 0
Temperatura zapłonu	niepalny
Dawka śmiertelna	LD50 10 000 mg/kg (szczur, drogą pokarmową)
	Podobne związki
Inne aniony	CaHAsO; 4
Inne kationy	BeHPO; 4, MgHPO; 4, SrHPO; 4, BaHPO; 4
Podobne związki	Ca; 3(PO; 4); 2, Ca(H; 2PO; 4); 2
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Wodorofosforan wapnia (łac. calcii hydrogenophosphas) – nieorganiczny związek chemiczny, wodorosól wapniowa kwasu fosforowego. Ma postać białego bezwonnego proszku lub kryształków. Praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie. Bezwodny wodorofosforan wapnia występuje w naturze jako minerał monetyt, a dihydrat jako bruszyt.

Otrzymywanie

Wodorofosforan wapnia może być otrzymywany przy użyciu roztworów chlorku wapnia i wodorofosforanu sodu^[4]^[5]:

CaCl
2 + Na
2HPO
4 → CaHPO
4 + 2NaCl

Innym sposobem jest reakcja kwasu fosforowego z wodą wapienną^[4]:

Ca(OH)
2 + H
3PO
4 → CaHPO
4 + 2H
2O

Wodorofosforan wapnia jest także produktem ubocznym otrzymywania hydroksyapatytu, podczas którego zachodzi reakcja kwasu fosforowego z fosforanem wapnia^[4]^[5]:

H
3PO
4 + Ca
3(PO
4)
2 → 3CaHPO
4

Zastosowanie

Stosowany jest jako suplement diety i źródło wapnia (zarówno w żywności, jak i w pożywieniu dla zwierząt) oraz zagęstnik i środek spulchniający do ciasta^[4]. Używa się go również w wielu produktach stomatologicznych i medycznych, tworzywach sztucznych, nawozach oraz do produkcji szkła^[4].

Przypisy

1 2 3 Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3 .
1 2 3 4 5 Calcium hydrogen phosphate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 3760 [dostęp 2010-10-08] (niem. • ang.).
1 2 3 4 David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
1 2 3 4 5 6 7 8 9 PradyotP. Patnaik PradyotP., Handbook of Inorganic Chemicals, London: McGraw-Hill, 2003, s. 172–173, ISBN 0-07-049439-8 (ang.).
1 2 3 4 Merck Index. An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals, wyd. 13, Whitehouse Station: Merck & Company, 2001, ISBN 0-911910-13-1, OCLC 224225657 (ang.).
↑ Calcium Phosphate, Dibasic, Dihydrate [online], karta charakterystyki produktu Sciencelab.com, 21 maja 2013 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[FP6-1] 1 2 3 Farmakopea Polska VI, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176, ISBN 83-88157-18-3 .

[GESTIS-2] 1 2 3 4 5 Calcium hydrogen phosphate, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 3760 [dostęp 2010-10-08] (niem. • ang.).

[Lide-3] 1 2 3 4 David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[Patnaik-4] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 PradyotP. Patnaik PradyotP., Handbook of Inorganic Chemicals, London: McGraw-Hill, 2003, s. 172–173, ISBN 0-07-049439-8 (ang.).

[Merck-5] 1 2 3 4 Merck Index. An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals, wyd. 13, Whitehouse Station: Merck & Company, 2001, ISBN 0-911910-13-1, OCLC 224225657 (ang.).

[Sciencelab-6] Calcium Phosphate, Dibasic, Dihydrate [online], karta charakterystyki produktu Sciencelab.com, 21 maja 2013 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]