Europejski Złoty But

Europejski Złoty But (ang.: European Golden Shoe, wcześniej znany jako European Golden Boot) – coroczna piłkarska nagroda przyznawana dla najlepszego strzelca spośród wszystkich najwyższych europejskich lig zrzeszonych w UEFA. Nagroda ta przyznawana jest od sezonu 1967/68 (pierwotnie przez magazyn L'Équipe) i początkowo nazywała się Soulier d'Or, co po francusku oznacza Złoty but).

W 1991 roku, w wyniku protestu Cypryjskiego Związku Piłki Nożnej, który twierdził, iż w tamtejszej lidze jeden z graczy rzekomo zdobył 40 goli, L'Équipe zdecydowała się zawiesić plebiscyt i do 1996 roku nagroda przyznawana była nieoficjalnie. Jednakże w 1996 roku jeden ze sponsorów nagrody, firma Adidas, wraz z European Sports Media, zdecydowała się kontynuować plebiscyt[1]. Najlepszy strzelec sezonu 1990/91, Darko Panczew, nie otrzymał swojej nagrody do 2006 roku[2]. Wtedy to L'Équipe podało w wątpliwość doniesienia Cypryjczyków. Jakiś czas potem Michel Platini skomentował tę sytuację słowami: Choć z opóźnieniem, nagroda trafia we właściwe ręce[3]. Plebiscyt został wznowiony w 1996 roku ze zmienionymi zasadami. Od tego czasu Złoty But przyznaje się w oparciu o system punktowy, który ułatwia piłkarzom z silniejszych lig wygrywanie z piłkarzami z lig słabszych. Oznacza to również, że gole z mocniejszych lig są „więcej warte” od tych zdobytych w mniej prestiżowych rozgrywkach.

Od 1968 do 1991

Gerd Müller, zwycięzca z 1970 i 1972 roku
Héctor Yazalde był pierwszym laureatem nagrody pochodzącym spoza Europy
Ian Rush był pierwszym brytyjskim zdobywcą Złotego Buta
Marco van Basten, zwycięzca z 1986 roku
Hugo Sánchez był pierwszym laureatem z Ameryki Północnej
Ronaldo był pierwszym zdobywcą Złotego Buta wybranym według nowych zasad
Mário Jardel, laureat z 1999 i 2001 roku
Thierry Henry, zwycięzca z 2004 i 2005 roku
Diego Forlán, zwycięzca z 2005 i 2009 roku
Cristiano Ronaldo, laureat nagrody Złotego Buta z 2008, 2011, 2014 i 2015 roku
Lionel Messi, sześciokrotny zdobywca Złotego Buta z 2010, 2012, 2013, 2017, 2018 i 2019 roku. Jest również rekordzistą.
Robert Lewandowski, laureat Złotego Buta z 2021 i 2022, jest jedynym Polakiem, który sięgnął po tę nagrodę dwukroknie, a także dwukrotnie z rzędu

W latach 1968–1991 Europejski Złoty But przyznawany był dla najlepszego strzelca spośród wszystkich europejskich lig. W tym okresie dwukrotnie tytuł ten przyznawany był Eusébio, Gerdowi Müllerowi, Dudu Georgescu i Fernando Gomesowi[4].

     Sezony, gdy dwóch zawodników zajęło ex aequo pierwsze miejsce

Sezon Kraj Zawodnik Klub Liga Gole
1967/68  Portugalia Eusébio SL Benfica Primeira Liga 42
1968/69  Bułgaria Petyr Żekow CSKA Sofia A PFG 36
1969/70  RFN Gerd Müller Bayern Monachium Bundesliga niemiecka 38
1970/71  Jugosławia Josip Skoblar Olympique Marsylia Ligue 1 44
1971/72  RFN Gerd Müller Bayern Monachium Bundesliga niemiecka 40
1972/73  Portugalia Eusébio SL Benfica Primeira Liga 40
1973/74  Argentyna Héctor Yazalde Sporting CP Primeira Liga 46
1974/75  Rumunia Dudu Georgescu Dinamo Bukareszt Liga I 33
1975/76  Cypr Sotiris Kaiafas Omonia Nikozja Protathlima A’ Kategorias 39
1976/77  Rumunia Dudu Georgescu Dinamo Bukareszt Liga I 47
1977/78  Austria Hans Krankl Rapid Wiedeń Bundesliga austriacka 41
1978/79  Holandia Kees Kist AZ Alkmaar Eredivisie 34
1979/80  Belgia Erwin Vandenbergh Lierse Eerste klasse 39
1980/81  Bułgaria Georgi Sławkow Botew Płowdiw A PFG 31
1981/82  Holandia Wim Kieft AFC Ajax Eredivisie 32
1982/83  Portugalia Fernando Gomes FC Porto Primeira Liga 36
1983/84  Walia Ian Rush Liverpool First Division 32
1984/85  Portugalia Fernando Gomes FC Porto Primeira Liga 39
1985/86  Holandia Marco van Basten AFC Ajax Eredivisie 37
1986/87[5]  Rumunia Rodion Cămătaru Dinamo Bukareszt Liga I 44
 Austria Anton Polster Austria Wiedeń Bundesliga austriacka 39
1987/88  Turcja Tanju Çolak Galatasaray SK Süper Lig 39
1988/89  Rumunia Dorin Mateuț Dinamo Bukareszt Liga I 43
1989/90[6]  Meksyk Hugo Sánchez Real Madryt Primera División 38
 Bułgaria Christo Stoiczkow CSKA Sofia A PFG 38
1990/91  Jugosławia Darko Panczew Crvena Zvezda Belgrad Prva liga Jugoslavije 34

Od 1992 do 1996

Oficjalnie plebiscyt nie był prowadzony od 1991 roku z powodu procesu cypryjskiego ZPN, którego zdaniem nagrodę powinien otrzymać zawodnik z tamtejszej ligi, który rzekomo zdobył 40 goli (choć król strzelców ligi cypryjskiej tamtego sezonu skończył z wynikiem 19 zdobytych goli)[2]. W wyniku tego L'Équipe zdecydowało się zaprzestać przyznawania tej nagrody i Złoty But powrócił oficjalnie dopiero w 1996 roku. Od sezonu 1996/97 European Sports Magazines (ESM), którego członkiem jest także L'Équipe, zdecydowało się wprowadzić system punktowy. Od tej pory liczba goli mnożona była przez współczynnik, który zależał od wyników drużyny z poszczególnych lig w europejskich pucharach w ciągu ostatnich 5 sezonów[7].

W międzyczasie najwięcej goli w Europie zdobywali:

Sezon Kraj Zawodnik Klub Liga Gole Przypisy
1991/92[7][8].  Szkocja Ally McCoist Rangers Scottish Premier Division 34 [7][9]
1992/93[7][10].  Szkocja Ally McCoist Rangers Scottish Premier Division 34 [7][9]
1993/94  Walia David Taylor Porthmadog Welsh Premier League 43 [7]
1994/95  Armenia Arsen Awetisjan Homenetmen Erywań Bardzragujn chumb 39 [7]
1995/96  Gruzja Zwiad Endeladze Margweti Zestaponi Umaglesi Liga 40 [7]

Od 1997

Od sezonu 1996/97 European Sports Magazines przyznaje Złoty But w oparciu o system współczynników. Oznacza to, że zawodnik z silniejszej ligi, który zdobył mniej goli, ma szansę wyprzedzić zawodnika ze słabszej ligi, który strzelił więcej bramek.

Współczynniki odczytywane są z rankingu współczynników UEFA, który zależy od wyników klubów z każdej ligi w europejskich pucharach w ciągu ostatnich pięciu sezonów. Gole zdobyte przez zawodników pięciu najsilniejszych lig mnożone są przez współczynnik 2, natomiast w ligach z miejsc od szóstego do dwudziestego pierwszego współczynnik wynosi 1,5[7]. Dlatego np. zdobywca goli w Serie A, włoskiej ekstraklasie, może liczyć na wyższe miejsce niż strzelec ze słabszej Welsh Premier League, czyli najwyższej walijskiej klasie rozgrywkowej[4].

Thierry Henry to pierwszy zawodnik, który zdobył Złotego Buta w dwóch kolejnych sezonach. Mário Jardel, Diego Forlán, Cristiano Ronaldo i Luis Alberto Suárez wygrywali go z dwoma różnymi klubami, przy czym Ronaldo i Suárez triumfowali grając także w różnych ligach (angielskiej i hiszpańskiej). Lionel Messi jest pierwszym zawodnikiem, który zdobył nagrodę trzy razy oraz ustanowił rekord 50 goli w sezonie. Do Messiego należy także rekord sześciu zdobytych Złotych Butów.

     Sezony, gdy dwóch zawodników zajęło ex aequo pierwsze miejsce

Sezon Kraj Zawodnik Klub Liga Gole Punkty Przypisy
1996/97  Brazylia Ronaldo FC Barcelona Primera División 34 68 [7]
1997/98  Grecja Nikos Machlas Vitesse Arnhem Eredivisie 34 68 [7]
1998/99  Brazylia Mário Jardel FC Porto Primeira Liga 36 72 [7]
1999/00  Anglia Kevin Phillips Sunderland Premier League 30 60 [11]
2000/01  Szwecja Henrik Larsson Celtic Scottish Premier League 35 52,5 [12]
2001/02  Brazylia Mário Jardel Sporting CP Primeira Liga 42 63 [13]
2002/03  Holandia Roy Makaay Deportivo La Coruña Primera División 29 58 [13]
2003/04  Francja Thierry Henry Arsenal Premier League 30 60 [14]
2004/05[15]  Francja Thierry Henry Arsenal Premier League 25 50 [13]
 Urugwaj Diego Forlán Villarreal CF Primera División 25 50 [13]
2005/06  Włochy Luca Toni ACF Fiorentina Serie A 31 62 [13]
2006/07  Włochy Francesco Totti AS Roma Serie A 26 52 [16]
2007/08  Portugalia Cristiano Ronaldo Manchester United Premier League 31 62 [17]
2008/09  Urugwaj Diego Forlán Atlético Madryt Primera División 32 64 [18]
2009/10  Argentyna Lionel Messi FC Barcelona Primera División 34 68 [19]
2010/11  Portugalia Cristiano Ronaldo Real Madryt Primera División 40 80 [20]
2011/12  Argentyna Lionel Messi FC Barcelona Primera División 50 100 [21]
2012/13  Argentyna Lionel Messi FC Barcelona Primera División 46 92
2013/14[22]  Portugalia Cristiano Ronaldo Real Madryt Primera División 31 62
 Urugwaj Luis Suárez Liverpool Premier League 31 62
2014/15  Portugalia Cristiano Ronaldo Real Madryt Primera División 48 96 [23]
2015/16  Urugwaj Luis Suárez FC Barcelona Primera División 40 80 [24]
2016/17  Argentyna Lionel Messi FC Barcelona Primera División 37 74 [25]
2017/18  Argentyna Lionel Messi FC Barcelona Primera División 34 68 [26]
2018/19  Argentyna Lionel Messi FC Barcelona Primera División 36 72
2019/20  Włochy Ciro Immobile Lazio Serie A 36 72 [27]
2020/21  Polska Robert Lewandowski Bayern Monachium Bundesliga 41 82
2021/22  Polska Robert Lewandowski Bayern Monachium Bundesliga 35 70
2022/23  Norwegia Erling Haaland Manchester City Premier League 36 72 [28]
2023/24  Anglia Harry Kane Bayern Monachium Bundesliga 36 72 [29]
2024/25  Francja Kylian Mbappé Real Madryt Primera División 31 62 [30]

Zwycięzcy

Pod uwagę nie brano zwycięzców z lat 1991–1996, gdy plebiscyt był nieoficjalny.

Według piłkarzy

Miejsce Piłkarz Liczba tytułów
1.Argentyna Lionel Messi6 (2009/10, 2011/12, 2012/13, 2016/17, 2017/18, 2018/19)
2.Portugalia Cristiano Ronaldo4 (2007/08, 2010/11, 2013/14*, 2014/15)
3.Portugalia Eusébio2 (1967/68, 1972/73)
Niemcy Gerd Müller2 (1969/70, 1971/72)
Rumunia Dudu Georgescu2 (1974/75, 1976/77)
Portugalia Fernando Gomes2 (1982/83, 1984/85)
Szkocja Ally McCoist2 (1991/92, 1992/93)
Brazylia Mário Jardel2 (1998/99, 2001/02)
Francja Thierry Henry2 (2003/04, 2004/05*)
Urugwaj Diego Forlán2 (2004/05*, 2008/09)
Urugwaj Luis Suárez2 (2013/14*, 2015/16)
Polska Robert Lewandowski2 (2020/21, 2021/22)
*Wspólny tytuł.

Według narodowości

Miejsce Kraj Liczba tytułów
1. Portugalia8
2. Argentyna7
3. Holandia4
 Rumunia4
 Urugwaj4
6. Brazylia3
 Bułgaria3
 Francja3
 Włochy3
10. Austria2
 Jugosławia2
 Niemcy2
 Polska2
 Turcja2
 Anglia2
16. Belgia1
 Cypr1
 Grecja1
 Meksyk1
 Norwegia1
 Szwecja1
 Walia1

Według lig

Miejsce Liga Liczba tytułów
1.Hiszpania Primera División16
2.Anglia Premier League7
Portugalia Primeira Liga7
4.Niemcy Bundesliga niemiecka5
5.Holandia Eredivisie4
Rumunia Liga I4
7.Bułgaria A Profesionałna futbołna grupa3
Szkocja Scottish Premier League3
Włochy Serie A3
10.Austria Bundesliga austriacka2
11.Armenia Bardzragujn chumb1
Belgia Eerste klasse1
Francja Ligue 11
Cypr Protathlima A’ Kategorias1
Prva liga Jugoslavije1
Turcja Süper Lig1
Gruzja Umaglesi Liga1
Walia Welsh Premier League1

Przypisy

  1. ↑ This candidate European Golden Boot winner 2009/10!. football Lovers. [dostęp 2010-04-22]. (ang.).
  2. 1 2 Macedonia's Pancev gets his Golden Boot. setimes.com, 15 sierpnia 2006. [dostęp 2010-01-01]. (ang.).
  3. ↑ Monika Mazurek: Bałkańskie legendy: Darko Pancev. balkan-football.com, 15 kwietnia 2009. [dostęp 2010-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 stycznia 2010)]. (pol.).
  4. 1 2 Golden Boot: The Quotients Decide It All. soccerphile.com. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  5. ↑ Po latach nagrodę przyznano również Polsterowi ze względu na fakt, iż Cămătaru wiele ze swoich goli uzyskał w samej końcówce sezonu, prawdopodobnie wskutek odgórnej manipulacji. Der unglaubliche Camataru. sport.orf.at. [dostęp 2010-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (5 sierpnia 2009)]. (niem.).
  6. ↑ W sezonie 1989/90 Hugo Sánchez i Christo Stoiczkow zajęli ex aequo pierwsze miejsce.
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Golden Boot („Soulier d'Or”) Awards. rsssf.com. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  8. ↑ Gruzin Otar Korghalidze z klubu Guria Lanczchuti zdobył 40 goli, jednakże wynik ten jest zwykle pomijany w rankingach
  9. 1 2 Life and times of Ally McCoist. BBC Sport, 21 marca 2001. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  10. ↑ Gruzin Giorgi Megreladze z klubu Samgurali Ckaltubo zdobył 41 goli, jednakże wynik ten (tak jak trzech innych graczy) jest zwykle pomijany w rankingach
  11. ↑ Phillips nets Golden prize. BBC Sport, 29 lipca 2000. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  12. ↑ Larsson wins Golden Shoe. BBC Sport, 17 czerwca 2001. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  13. 1 2 3 4 5 Golden Shoe award winners. European Sports Magazines. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  14. ↑ Henry set for golden shoe. BBC Sport, 24 maja 2004. [dostęp 2009-12-31]. (ang.).
  15. ↑ W sezonie 2004/05 Thierry Henry i Diego Forlan zajęli ex aequo pierwsze miejsce
  16. ↑ Totti crowned Europe's top scorer. UEFA, 18 czerwca 2007. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  17. ↑ Ronaldo scoops ESM Golden Shoe. uefa.com, 17 czerwca 2008. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  18. ↑ Diego Forlan Adds Golden Shoe To Pichichi. goal.com, 1 czerwca 2009. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  19. ↑ "Złoty But" dla Lionela Messiego. Wirtualna Polska, 17 maja 2010. [dostęp 2010-05-17]. (pol.).
  20. ↑ Ronaldo odebrał Złoty But. Wirtualna Polska, 4 listopada 2011. [dostęp 2012-05-12]. (pol.).
  21. ↑ Messi thanks team-mates after receiving European Golden Shoe. goal.com, 29 października 2012. [dostęp 2013-05-13]. (ang.).
  22. ↑ W sezonie 2013/14 Cristiano Ronaldo i Luis Suárez zajęli ex aequo pierwsze miejsce
  23. ↑ Cristiano znów z Trofeo Pichichi. realmadryt.pl, 23 maja 2015. [dostęp 2015-05-23]. (pol.).
  24. ↑ Złoty But, korona króla strzelców – niesamowity Luis Suarez przeszedł do historii.. meczyki.pl, 15 maja 2016. [dostęp 2016-05-15]. (pol.).
  25. ↑ Złoty But dla Leo Messiego. Robert Lewandowski poza podium – Bundesliga [online], bundesliga.onet.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
  26. ↑ Lionel Messi claims record fifth European Golden Shoe after ending La Liga season with 34 goals [online], Sky Sports [dostęp 2010-05-21] (ang.).
  27. ↑ Wirtualna Polska Media, Złoty But: ostateczna klasyfikacja – WP SportoweFakty [online], sportowefakty.wp.pl, 1 sierpnia 2020 [dostęp 2020-08-02] (pol.).
  28. ↑ Złoty But 2022/23: Erling Haaland najlepszym snajperem w Europie. Robert Lewandowski poza TOP5 [KLASYFIKACJA]. [dostęp 2023-06-08].
  29. ↑ Klasyfikacja Złotego Buta 2023/24. Na którym miejscu Robert Lewandowski? [TABELA]. [dostęp 2024-07-13].
  30. ↑ Złoty But dla Kyliana Mbappe. Które miejsce zajął "Lewy"? [online], www.rmf24.pl [dostęp 2025-05-26].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.