Zamek w Gniewkowie

Zamek w Gniewkowie
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Miejscowość

Gniewkowo

Ukończenie budowy

XIV wiek

Zniszczono

XV-XVII wiek

Położenie na mapie Gniewkowa
Mapa konturowa Gniewkowa, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Gniewkowie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Zamek w Gniewkowie”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Zamek w Gniewkowie”
Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego
Mapa konturowa powiatu inowrocławskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Zamek w Gniewkowie”
Położenie na mapie gminy Gniewkowo
Mapa konturowa gminy Gniewkowo, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zamek w Gniewkowie”
Ziemia52°53′42,5″N 18°24′18,0″E/52,895139 18,405000

Zamek w Gniewkowie – nieistniejący zamek z XIV wieku w Gniewkowie na Kujawach.

Gniewkowo po raz pierwszy wzmiankowane było w związku z najazdem krzyżackim w roku 1332, jednak warownia powstała nieco wcześniej, najpewniej w związku z pogłębianiem się podziałów dzielnicowych i w efekcie wyodrębnienia się na przełomie XIII i XIV wieku kasztelani gniewkowskiej[1]. Warownię wzniesiono w pobliżu miasta, które wznosiło się na równinie pozbawionej większych cieków wodnych. W średniowieczu miasto być może posiadało drewniano-ziemne umocnienia[1]. Niekiedy, bez podania podstaw, przypuszcza się, że w czasie okupacji krzyżackiej (1332–1343) wzniesiono w Gniewkowie murowany zamek[1]. W międzyczasie warownia miała być dwukrotnie (1332, 1375) niszczona i odbudowywana oraz z całym księstwem zastawiona (na przełomie 1363/1364 roku) królowi Kazimierzowi Wielkiemu przez Władysława Białego[1][2]. Kronikarz Janko z Czarnkowa zanotował, że w czasach panowania króla Ludwika Węgierskiego zamek w Gniewkowie opanował we wrześniu 1373 roku książę Władysław Biały, który w tym celu wrócił na Kujawy z Dijon we Francji[2]. Władysław Biały zajmował Gniewkowo krótko, ponieważ wobec szybkiej reakcji lojalnej wobec Ludwika szlachty wielkopolskiej i kujawskiej dowodzonej przez Sędziwoja z Szubina, zmuszony był zwrócić zamek, który jednak przy okazji został spalony[2]. Do ponownego konfliktu doszło w 1375, kiedy Władysław, korzystając z pomocy pana von Osten, a nawet oddziałów burgundzkich Filipa Śmiałego, ponownie wtargnął na Kujawy, zdobywając zamek w Złotorii, zamek w Raciążku i Gniewkowo. Tym razem obie strony były lepiej przygotowane do starć zbrojnych i jeszcze w 1375 armia królewska pokonała Władysława Białego w bitwie pod Gniewkowem[2]. Po raz ostatni zamek w Gniewkowie był wzmiankowany w 1378 roku, gdy od króla Ludwika Węgierskiego zamek otrzymał w lenno książę Władysław Opolczyk[1]. Książę ten posiadał Gniewkowo do 1391 roku. Późniejsze dzieje zamku są na razie nieznane.

Przyjmuje się jednak, że zamek mógł funkcjonować do lat 30.–40. XV wieku i służyć urzędnikom województwa gniewkowsko-inowrocławskiego, a później może również przez jakiś czas tenutariuszom niegrodowego starostwa. Zapewne właśnie zamek w Gniewkowie był celem najazdu w 1418 roku dokonanego przez starostę inowrocławskiego Jaranda z Brudzewa[1]. Warownia w Gniewkowie uległa zniszczeniu najpóźniej na przełomie XVI i XVII wieku, gdyż w roku 1629 wzmiankowane jest już tylko stanowiące jej relikty wzgórze zwane Grodziskiem[1].

W tym samym czasie w starostwie istniał zespół drewnianych zabudowań dworskich, w którego skład wchodził parterowy dwór, dom dla czeladzi, kuchnia i stajnia. Wznosiły się one w sąsiedztwie miasta, w innym miejscu niż średniowieczne castrum, a walory obronne założenia były już minimalne i sprowadzały się do tego, iż był ...cały ten dwór oparkaniony wkoło... Stan taki występuje już w 1567 roku, gdy: około wszystkiego dworu jest dylowanie, na którem nie masz pobicia... O dworze (curia) w Gniewkowie wspomina przywilej króla Kazimierza Jagiellończyka z 1450 roku[1].

Pozostałości warownej siedziby w Gniewkowie to zapewne położone na północny zachód od rynku miejsce zwane Nitkowa Góra, na którym w XVIII wieku wznosił się wiatrak[1].

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Janusz Pietrzak, ''Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej: studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności'', Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003, s. 75–76.
  2. 1 2 3 4 Józef Śliwiński, Władysław Biały: ostatni książę kujawski, największy podróżnik spośród piastów (1327/1333 – 20 lutego 1388), Wyd. II. poprawione i uzupełnione, edycja broszurowa, Kraków: Avalon, 2017, s. 38–46, ISBN 978-83-7730-250-7 [dostęp 2025-02-05].

Bibliografia

  • Janusz Pietrzak, Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej: studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności, Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003, s. 75–76
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.