Zamek w Kowalu
 Remiza przy ulicy Zamkowej stojąca na fundamentach zamku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Zamkowa 2 |
| Typ budynku | |
| Ukończenie budowy | |
| Zniszczono | |
Położenie na mapie Kowala  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu włocławskiego  | |
 52°31′52,61″N 19°08′58,77″E/52,531281 19,149658 | |
Zamek w Kowalu – drewniany zamek królewski, który znajdował się w Kowalu, w drugiej połowie XVI wieku należał do starostwa kowalskiego[1]. Rozebrany na początku XIX wieku.
Historia
Z 1383 roku pochodzi informacja Jana z Czarnkowa o fortalicjum (Covale oppidum cum fortalicio), które zostało opanowane przez wojska wojewody płockiego Abrahama Sochy. Był to jednak zapewne jeszcze obiekt drewniany. Zamek w Kowalu powstał około roku 1400[2], zapewne w innym miejscu niż to, w którym istniało kasztelańskie castrum spalone przez wojska krzyżacko-mazowieckie w 1327 roku[2]. Przypuszczalnie to w starszej drewnianej warowni urodził się Kazimierz Wielki.
Zamek powstały w czasach panowania Władysława Jagiełły zbudowano na obrzażach miasta, oddzielając się od niego parkanem, a z drugiej strony, od północy, zabezpieczała go rzeka Rakutówka i bagna. Walory obronne założenia nie były wielkie, a nazwa zamek jest używana nieco na wyrost. W jego obrębie stało kilka drewnianych budynków, z których największy był kancelarią grodzką i mieszkaniem podstarościego. Między 1414 a 1430 rokiem 7 razy przebywał na zamku w Kowalu król Władysław Jagiełło[2]. W 1420 roku na zamku zarządzanym przez starostę przebywał król Władysław Jagiełło i przyjmował tu oferujących mu koronę panów czeskich.
W XV wieku funkcjonował tu sąd grodzki, a w 1466 roku wzmiankowano kaplicę zamkową[2]. Później zamek stał się siedzibą samodzielnego starostwa. Z 1536 r. pochodzi wzmianka o odbudowie spalonego zamku przez starostę. Na początku XVII wieku, po jednym z pożarów nastąpiła odbudowa i rozbudowa z inicjatywy starosty i marszałka nadwornego Andrzeja Przyjemskiego, który „zamek (...) znów a fundamentis wielkim kosztem i sumptem murować począł”. W XVII wieku wśród drewnianej zabudowy powstał jedyny murowany budynek z dwoma izbami.
Masywna przypora w domu przy ulicy Zamkowej 2 jest pozostałością po tym obiekcie. Zamek wyremontowano także po zniszczeniach z czasów Potopu szwedzkiego[2]. W 1674 r. funkcjonowała tu kancelaria starościńska.
W 1797 roku starosta Michał Sokołowski nakazał rozbiórkę zamku, którą ostatecznie ukończono na początku XIX wieku, gdy rozebrano kaplicę.
W latach 1981–82 przeprowadzono prace archeologiczne, podczas których odkryto zabytki ruchome (najstarsze datowane na pocz. XV wieku) oraz pomieszczenia piwniczne.
Legenda
Według legendy w Kowalu urodził się na zamku w 1310 roku Kazimierz Wielki, lecz nie mogła to być opisywana wyżej warownia[3]. Jednak istnieją pewne informacje o wcześniejszym założeniu obronnym typu grodowego zniszczonym przez Krzyżaków w 1327 roku, a następnie zastąpionym przez niewielką siedzibę obronną odnowioną przez Kazimierza. Umiejscowienie grodu nie jest znane i nie wiadomo czy stał na miejscu późniejszego zamku, czy też w zupełnie innym miejscu. Bohdan Guerquin przypuszcza, iż stał on na wyspie na Jeziorze Rakutowskim.
Przypisy
- ↑ Zenon Guldon, Rozmieszczenie własności ziemskiej na Kujawach w II połowie XVI w., Toruń 1964, s. 63.
- 1 2 3 4 5 Janusz Pietrzak, Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej: studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności, Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003, s.78-79.
- ↑ Aldona Andrzejewska, Aleksander Andrzejewski, Zamki Kujaw brzeskich i ziemi dobrzyńskiej w badaniach Profesora Leszka Kajzera, „Archaeologia Historica Polona”, 26 (0), 2018, s. 9–24, DOI: 10.12775/AHP.2018.001, ISSN 1425-3534 [dostęp 2019-10-28] (pol.).
Bibliografia
- Włodzimierz Jacek Adamski, Kowal – nieistniejący zamek królewski [online], rotmanka.com, 3 sierpnia 2009 [dostęp 2009-08-26].
- Tadeusz Horbacz i Leszek Kajzer, Zamek w Kowalu w świetle badań 1981–1982 [w:] Siedziby obronno-rezydencjonalne w powiecie kowalskim na Kujawach w XIII–XVIII wieku, Łódź 1991
- Janusz Pietrzak, Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej: studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności, Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003, s.78-79.