Zamek w Odolanowie
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Zamkowa |
| Ukończenie budowy |
2 poł. XIV wieku |
| Ważniejsze przebudowy | |
| Zniszczono |
1832 |
| Pierwszy właściciel |
Bartosz z Wezenboga (z Odolanowa) |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie Polski  | |
 51°34′29,4″N 17°40′20,2″E/51,574833 17,672278 | |
Zamek w Odolanowie – nieistniejący zamek z XIV wieku w Odolanowie w Wielkopolsce.
Historia
Po raz pierwszy castrum w Odolanowie wymieniono w źródłach w 1302 roku, przy opisie zdobycia go w 1301 roku przez księcia Bolka I opolskiego[1][2]. Był to jednak przypuszczalnie jeszcze obiekt drewniany.
W 1372 roku obiekt ten został przekazany przez króla Ludwika Węgierskiego swojemu stronnikowi rycerzowi Bartoszowi z Wezenborga i to on przypuszczalnie zainicjował budowę murowanego zamku na planie prostokąta o wymiarach 30 × 35 metrów. Materiałem z jakiego zbudowano zamek była cegła na kamiennej podmurówce o grubości 2 metrów. Bartosz z Wezenborga (nazywany też Bartoszem z Odolanowa) stracił łaskę królewską i został pozbawiony tytułu starosty kujawskiego za sprzeciw wobec mianowania starostą poznańskim Domarata z Pierzchna. W związku z tym Bartosz wycofał się do Odolanowa, z którego zaczął organizować wyprawy łupieżcze skierowane przeciwko podróżnym zmierzającym do państwa Zakonu Krzyżackiego, których więził i pobierał za nich okup. Wzbudziło to reakcję króla Ludwika Węgierskiego, na rozkaz którego w 1381 roku starosta wielkopolski Domarat z Pierzchna obległ zamek w Odolanowie, jednak nie udało mu się go zdobyć. Domarat skłonił jednak Bartosza z Wezenborga do zawarcia ugody, na podstawie której król Ludwik miał wykupić za 18 tysięcy florenów włości Bartosza[2]. Król Ludwik jednak nie zaakceptował ugody i w 1382 roku polecił 13-letniemu narzeczonemu swojej córki Zygmuntowi Luksemburskiemu zdobyć Odolanów, ale po kilku dniach oblężenia król Ludwik 10 września zmarł w Trnawie na Słowacji. W związku z tym Zygmunt Luksemburski odstąpił spod zamku i pośpieszył na Węgry objąć władzę po Ludwiku. Do 1408 roku zamek i miasto posiadali spadkobiercy Bartosza z Wezenborga[2].
W czasach panowania Władysława Jagiełły zamek stał się własnością królewską i następnie często był oddawany przez kolejnych królów wierzycielom w zastaw jako starostwo niegrodowe. Od 1413 roku zamek posiadali Sokołowscy, Iwan z Goliny i Gołuchowa i jego syn Rafał do 1438, Stęszewscy ze Stęszewa i Koźmina do 1545. W 1456 posiadaczem był Wincenty Bieganowski[2].
Podczas potopu szwedzkiego zamek został spalony przez ustępujących z niego Szwedów[3]. Obiekt odbudował starosta Jakub Rozdrażewski (starosta z lat 1652-1662)[3]. W XVIII wieku prace remontowe na zamku prowadził Józef Radomicki (starosta z lat 1728-1736) oraz Józef Aleksander Sułkowski (starosta z lat 1736-1754) i jego syn Aleksander (starosta z lat 1754-1786)[3]. Przed 1789 rokiem zamek przestano zamieszkiwać z powodu złego stanu technicznego. W 1816 roku wykonano plan zamku, uzupełniony w 1829 roku przez G.Stryka[2]. W 1832 roku pozostałości zamku rozebrano i na jego miejscu wytyczono działki miejskie[2].
Architektura
Z planu z 1816 roku wynika, że zamek miał rzut prostokąta o wymiarach około 30 × 35 metrów[2]. Z badań wynika, że mury miały grubość około 2 metrów[3]. Wjazd znajdował się w północno-wschodniej części zamku[2]. W 2. połowie XVII wieku zamek otoczono wałem. W XVIII wieku zamek składał się z dwóch skrzydeł: wschodniego i północnego[2]. Według opisów z XVIII wieku dwa przylegające do siebie skrzydła zamku miały trzy kondygnacje i od frontu zbudowano je z muru pruskiego, a z tyłu były całkowicie wymurowane z cegły[2].
W 1989 roku dr Janusz Tomala prowadził badania archeologiczne w okolicach szkoły podstawowej przy ulicy Zamkowej odkrywając narożnik fundamentu zamku o szerokości 2 metrów[2]. Zamek otaczała fosa o szerokości co najmniej 8 metrów[2].
Przypisy
- ↑ Odolanów [online], Zamki znane i nieznane [dostęp 2024-08-20] (pol.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Janusz Tomala, Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce. T. 2: Architektura obronna, Kalisz: Edytor - Sławomir Woźniak, 2011, s. 270, ISBN 978-83-60579-77-0 [dostęp 2024-08-20].
- 1 2 3 4 Janusz Pietrzak, Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej. Studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności, Łódź 2003, s. 32–33.
Bibliografia
- Leszek Kajzer, Jan Salm Stanisław Kołodziejski, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa, Arkady, 2012, ISBN 978-83-213-4158-3.
- Janusz Pietrzak, Zamki i dwory obronne w dobrach państwowych prowincji wielkopolskiej. Studium z dziejów państwowych siedzib obronnych na przełomie średniowiecza i nowożytności, Łódź 2003, s. 32–33.
- Janusz Tomala, Budownictwo obronne powiatu Kaliskiego w XIV-XVIII wieku, Poznań 1995
- Janusz Tomala, Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce. T. 2: Architektura obronna, Kalisz 2011