Zapylak zaroślowy

Zapylak zaroślowy
	Campylopterus calcirupicola
	Lopes, de Vasconcelos & Gonzaga, 2017
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	krótkonogie
Rodzina	kolibrowate
Podrodzina	kolibry
Plemię	Trochilini
Rodzaj	Campylopterus
Gatunek	zapylak zaroślowy
Synonimy
	Campylopterus largipennis calcirupicola Lopes, de Vasconcelos & Gonzaga, 2017;
	Campylopterus largipennis calcirupicola Lopes, de Vasconcelos & Gonzaga, 2017;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg występowania

Zapylak zaroślowy^[3] (Campylopterus calcirupicola) – gatunek małego ptaka z rodziny kolibrowatych (Trochilidae). Występuje w południowo-wschodniej Brazylii. Opisany został w 2017. Jest narażony na wyginięcie.

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisali Lopes, de Vasconcelos i Gonzaga w 2017 na łamach „Zootaxa”. Holotypem była dorosła samica odłowiona 6 czerwca 2007 w Montes Claros (Minas Gerais, Brazylia). Jest to gatunek kryptyczny. Autorzy przeanalizowali ponad 1000 okazów muzealnych; ustalili, że na rangę odrębnych gatunków zasługują opisane już wcześniej zapylaki: szary (C. largipennis), skalny (C. (largipennis) diamantinensis) i szarosterny (C. (largipennis) obscurus) oraz nowo opisany zapylak zaroślowy^[4]. Jest to gatunek monotypowy^[5].

Epitet gatunkowy calcirupicola pochodzi od łacińskich słów calx (wapień) oraz rupes (strome skały); odnosi się do środowiska życia tych kolibrów, zamieszkujących lasy porastające wapienne skały^[4].

Morfologia

Zapylaki zaroślowe są bardzo podobne do parapatrycznych zapylaków skalnych (C. diamantinensis). Przedstawiciele obydwu płci są podobni, u samców stosiny 3 zewnętrznych sterówek są szerokie i spłaszczone (cechę tę stwierdzono jednak jedynie u połowy samców), do tego na wspomnianych piórach nie ma części chorągiewki zewnętrznej. Do tego ich dziób jest nieco krótszy i bardziej prosty niż u samic. Wierzch ciała i pokrywy skrzydłowe są brązowozielone. Ciemię jest ciemniejsze, połyskuje miedziano. Spód ciała jest jednolicie jasnoszary. Za okiem dostrzec można białą plamkę. Lotki są czarnoniebieskie z metalicznym połyskiem. Ogon zaokrąglony, występuje 10 sterówek. Tęczówka ciemnobrązowa, górna szczęka czarna, żuchwa szaroczerwona z czarną końcówką. Nogi czarne. Zmienność osobnicza u zapylaków zaroślowych jest niewielka, polega na intensywności rdzawego połysku na głowie oraz natężeniu barwy wierzchu ciała, u niektórych ptaków bardziej złotawej, u innych niebieskawej^[4].

U holotypu długość ciała wynosiła 139 mm, długość górnej krawędzi dzioba 29,4 mm, skrzydła 66,5 mm, ogona 45,9 mm; masa ciała 6,1 g^[4].

Zasięg występowania i ekologia

Zapylaki zaroślowe występują w południowo-wschodniej Brazylii na obszarze od północno-wschodniego stanu Goiás i południowo-zachodniego stanu Bahia po północny stan Minas Gerais. Żyją w suchych lasach porastających wapienne skały. Odnotowywano te kolibry na wysokości 460–880 m n.p.m. Możliwe, że zasięg występowania rozpościera się dalej po południowo-wschodni stan Tocantins i południowy Piauí, gdzie miano obserwować zapylaki szare. Zwyczaje żywieniowe zapylaków zaroślowych poznano słabo; obserwowano, jak odwiedzają kwiaty Justicia, spatodei dzwonkowatej (Spathodea campanulata), nieokreślonej bromeliowatej rośliny, melonowców właściwych (Carica papaya), Camptosema, wianowłostki królewskiej (Delonix regia), Inga laurina, szałwii (Salvia spp.) i Malvaviscus arboreus. Brakuje danych o lęgach; samce z powiększonymi jądrami, wskazującymi na aktywność lęgową, odłowiono 13 maja, 19 czerwca i 27 sierpnia, za to samice z plamą lęgową 24 czerwca i 21 grudnia, co wskazuje na przedłużony sezon lęgowy^[4].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN zapylak zaroślowy od 2021 jest klasyfikowany jako gatunek narażony (VU, Vulnerable). Liczebność populacji prowizorycznie szacowana jest na 2400 – 15 000 dorosłych osobników, ale wymaga to potwierdzenia badaniami w terenie. Wiadomo, że nie jest to gatunek pospolity. Trend liczebności populacji oceniany jest jako spadkowy ze względu na utratę siedlisk leśnych^[2].

Przypisy

1 2 Campylopterus calcirupicola, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
1 2 Campylopterus calcirupicola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [dostęp 2025-01-14] (ang.).
↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Trochilini Vigors, 1825 (wersja: 2024-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-14].
1 2 3 4 5 Lopes, L.E., M.F. de Vasconcelos & L.P. Gonzaga. A cryptic new species of hummingbird of the Campylopterus largipennis complex (Aves: Trochilidae). „Zootaxa”. 4268 (1), s. 1–33, 2017.
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-01-14]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] 1 2 Campylopterus calcirupicola, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] 1 2 Campylopterus calcirupicola, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [dostęp 2025-01-14] (ang.).

[mk-3] P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Trochilini Vigors, 1825 (wersja: 2024-09-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-01-14].

[pdf-4] 1 2 3 4 5 Lopes, L.E., M.F. de Vasconcelos & L.P. Gonzaga. A cryptic new species of hummingbird of the Campylopterus largipennis complex (Aves: Trochilidae). „Zootaxa”. 4268 (1), s. 1–33, 2017.

[ioc-5] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-01-14]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]