Zbiornik Nielisz

Nielisz
Ilustracja
Widok z zapory od zachodu
Położenie
Państwo

 Polska

Lokalizacja

Padół Zamojski

Miejscowości nadbrzeżne

Nielisz, Nawóz, Kulików, Deszkowice

Region

Wyżyna Lubelska

Wysokość lustra

191 m n.p.m.

Morfometria
Objętość

15,7 mln m³

Hydrologia
Rzeki zasilające

Wieprz

Rzeki wypływające

Wieprz

Rodzaj jeziora

zbiornik retencyjny

Położenie na mapie gminy Nielisz
Mapa konturowa gminy Nielisz, na dole nieco na lewo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Nielisz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Nielisz”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Nielisz”
Położenie na mapie powiatu zamojskiego
Mapa konturowa powiatu zamojskiego, po lewej nieco u góry znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Nielisz”
Ziemia50°47′00,0280″N 23°00′58,9298″E/50,783341 23,016369

Zbiornik Nielisz – sztuczne jezioro w powiecie zamojskim (województwo lubelskie), w Kotlinie Zamojskiej (Wyżyna Lubelska), utworzone na górnym Wieprzu[1] w latach 1994–1998[2]. Zapora czołowa akwenu była pierwszym w ówczesnym województwie zamojskim obiektem hydrotechnicznym tej wielkości[3].

Widoki ogólne zbiornika

Zbiornik obejmuje tereny wsi: Nielisz, Nawóz, Kulików i Deszkowice[4]. Przekrój piętrzenia w zbiorniku zamyka zlewnię o powierzchni 1281 km² (rzeki Wieprz oraz Por) i znajduje się na 235,4 kilometrze Wieprza. Zapora czołowa posadowiona jest w Nieliszu, w ciągu drogi Nielisz – Nawóz, w miejscu dawnej zapory zbiornika suchego (istniejącej od 1976[5]). Zapora, przebudowana w latach 1994–1998[5], ma długość 760 metrów i rzędną korony 196 m n.p.m. (kolejni projektanci: Biuro Projektów Wodnych Melioracji w Lublinie, Spółka Wodno-Ściekowa Wieprz i od 1994 Bipromel Warszawa). Wykonana jest z piasków miejscowych (drobnych i pylastych). Korona ma osiem metrów szerokości, a droga na niej, pierwotnie brukowana, 6,5 metra szerokości. Skarpa odwodna ma nachylenie 1:4, a odpowietrzna 1:2. Żelbetowy jaz ma konstrukcję dokową, z dwoma przęsłami po sześć metrów każde i mechaniczne zamknięcia klapowe (6 x 4 metra). Próg jazu zlokalizowano na rzędnej 191 m n.p.m., filar i przyczółki – 196 m n.p.m., dno niecki wypadowej – 187 m n.p.m., z możliwością piętrzenia do 195 m n.p.m. Niecka wypadowa ma wymiary 13 x 27 metrów oraz próg o rzędnej 188,5 m n.p.m. Umocnieniem poszaru poniżej niecki są płyty żelbetowe na długości dziewięciu metrów, potem znajduje się materac faszynowo-kamienny o długości dwunastu metrów i metrowej grubości, kryty prefabrykowanymi płytami, a na końcu czternastometrowy narzut kamienny o grubości 0,6 metra. Jaz zaprojektowano w ten sposób, by była możliwość jego nadbudowy o 5,95 metra do rzędnej piętrzenia 198,75 m n.p.m. Pojemność zalewu to 15,7 miliona m³[6]. Trudne warunki geotechniczne (grunty słabonośne) spowodowały konieczność wzmacniania podłoża[7].

Główną funkcją zbiornika jest przeciwdziałanie powodziom. Zaprojektowano też funkcje energetyczną: projektowano elektrownię wodną o mocy 220 kW (obecna ma moc to 370 kW[2]). Zbiornik ma też funkcję hodowlaną (zarybianie) i rekreacyjną, zwłaszcza dla Zamościa (sporty wodne, plażowanie i inne)[6].

Analiza z 2014 wykazała, że realizacja zbiornika pozytywnie wpłynęła na wyrównanie przepływów niskich Wieprza. Podniesienie poziomu wód podziemnych w okolicy zalewu miało wpływ na poprawę warunków krążenia wód w zlewniach przyległych. Zbiornik ma wpływ na stabilizację przepływów poniżej ujęcia wód do kanału Wieprz-Krzna[1].

Elektrownia wodna Nielisz (przepływowa) korzysta z istniejącego piętrzenia w kilometrze 235+200. Oddano ją do użytku w grudniu 1997. Zakład wyposażony jest w jeden hydrozespół typu Kaplana o osi pionowej Mecamidi France[2].

Galeria

Przypisy

  1. 1 2 Krzysztof Raczyński, Wpływ zbiornika Nielisz na wyrównanie przepływów niskich Wieprza, „Gospodarka Wodna” (7), 2018, ISSN 0017-2448 [dostęp 2025-05-14].
  2. 1 2 3 PGE, Elektrownia Wodna Nielisz [online], pgeeo.pl [dostęp 2025-05-14].
  3. ↑ Maria Sierant, Tadeusz Tchórz, Zbiornik „Nielisz" - problemy realizacji inwestycji, „Przegląd Naukowy SGGW” (12), 1996, s. 369.
  4. ↑ Paweł Rytel, Ocena stateczności zapory ziemnej zbiornika Nielisz z wykorzystaniem metody elementów skończonych, w: Przegląd Naukowy – Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, nr 61/2013, s. 303
  5. 1 2 A. BORTKIEWICZ, J. SZMAGAJ: Zbiornik „Nielisz" - Charakterystyka konstrukcyjna zapory czołowej. Przegląd Naukowy SGGW zeszyt 12/1996 Warszawa, s. 291
  6. 1 2 Henryk Ładniak, Zbiornik Nielisz - ogólna charakterystyka inwestycji, [w:] Agro Baza [online], s. 364-367.
  7. ↑ Lechowicz Z., Rabarijoely S., Zbiornik Nielisz - badania wzmocnienia słabonośnego podłoża, w: Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska, nr 12, 1996, s. 36
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.