Ziarnołusk szary

Ziarnołusk szary
Saltator coerulescens[1]
Vieillot, 1817
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

tanagrowate

Podrodzina

ziarnołuski

Rodzaj

Saltator

Gatunek

ziarnołusk szary

Synonimy
  • Tanagra superciliaris von Spix, 1825[2]
  • Saltator Azarae d’Orbigny, 1840[2]
  • Saltator mutus P.L. Sclater, 1856[2]
Podgatunki
  • S. c. azarae d’Orbigny, 1840
  • S. c. mutus P.L. Sclater, 1856
  • S. c. superciliaris (von Spix, 1825)
  • S. c. coerulescens Vieillot, 1817
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Ziarnołusk szary[4] (Saltator coerulescens) – gatunek niewielkiego ptaka śpiewającego z rodziny tanagrowatych (Thraupidae), szeroko rozpowszechniony w tropikalnych i subtropikalnych rejonach Ameryki Południowej.

Systematyka

Gatunek ten opisał w 1817 roku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot, nadając mu nazwę Saltator cœrulescens. Jako miejsce typowe wskazał Paragwaj[2][5].

Tradycyjnie ziarnołusk szary zaliczany był do rodziny kardynałów (Cardinalidae), jednak rodzaj Saltator okazał się bliżej spokrewniony z tanagrami. Dawniej gatunek ten był szerzej ujmowany, np. w opublikowanym w 2011 roku 16. tomie Handbook of the Birds of the World wyróżniono 13 podgatunków S. coerulescens występujących od Meksyku po północną Argentynę, choć już wtedy sugerowano, że takson ten może obejmować więcej niż jeden gatunek[6][7]. Badania genetyczne Chavesa i innych (2013) wykazały, że podgatunki z Amazonii tworzą grupę siostrzaną z ziarnołuskiem kreskowanym (S. striatipectus), co czyniłoby szeroko ujmowany S. coerulescens taksonem polifiletycznym. Dodatkowo w 2016 roku Boesman przedstawił wyniki badań wokalizacji S. coerulescens, wydzielając w jego obrębie trzy osobne grupy podgatunków, co stało w zgodzie z badaniami genetycznymi[8]. W tej sytuacji zdecydowano się wydzielić z S. coerulescens część podgatunków jako dwa osobne gatunki: S. olivascens (ziarnołusk oliwkowy) i S. grandis (ziarnołusk śniady). Decyzję o podziale gatunku IUCN wdrożyła już w 2016 roku[9][10], później zaakceptowały ją komitety SACC[8] i NACC (2022)[11]. Po tych zmianach taksonomicznych wyróżnia się już tylko 4 podgatunki S. coerulescens[12][13][14], które zamieszkują[12]:

  • S. coerulescens azarae d’Orbigny, 1840 – zachodnia Amazonia,
  • S. coerulescens mutus P.L. Sclater, 1856 – północna i północno-środkowa Brazylia,
  • S. coerulescens superciliaris (von Spix, 1825) – wschodnia Brazylia,
  • S. coerulescens coerulescens Vieillot, 1817 – wschodnia Boliwia, południowo-zachodnia Brazylia, Paragwaj, północna Argentyna i Urugwaj.

Wygląd zewnętrzny

Ziarnołusk szary jest niewielkim ptakiem o długości 20,5–21 cm[6]. Obie płcie są do siebie podobne[13]. Ubarwienie zależy od wieku i podgatunku, ale generalnie ptak ten ma szarą bądź oliwkowoszarą górną część ciała, biały pasek nad okiem, czarniawy wąs, kremowe gardło, szarą pierś i brzuch; dolna część brzucha i okolice kloaki matowo cynamonowe. Dziób czarniawy, nogi czarniawe do ołowianoszarych, tęczówki brązowe[13].

Występowanie i tryb życia

Ziarnołusk szary zamieszkuje Amerykę Południową na wschód od Andów – od środkowej Kolumbii, południowej Wenezueli i północnej Brazylii na południe aż do północnych regionów Argentyny, w okolicach rzeki Parany[3].

Zwykle występuje na nizinnych terenach leśnych i w zaroślach. Bywa też spotykany na plantacjach, w ogrodach czy miejskich parkach[13]. Występuje maksymalnie do 1850 m n.p.m.[3]

Odżywia się materią roślinną (owocami, kwiatami, nektarem, pączkami czy miękkimi liśćmi), a także wolno poruszającymi się bezkręgowcami, np. mrówkami czy chrząszczami[13]. Żeruje indywidualnie lub w małych grupach, czasami w stadach wspólnie z innymi gatunkami ptaków[13].

Jajo na rysunku z 1847 roku

Gniazda buduje na drzewach lub w krzewach, na wysokości 1,5–4 m[13]. Składa dwa bladoniebieskie jaja z czarnym wzorem od szerszej strony, ważące około 5 g i mierzące 23,1–31,1 mm długości i 17,5–21,7 mm średnicy[15]. Wysiadywanie trwa 13–15 dni, a zajmują się nim oboje rodzice[13].

Status

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ziarnołusk szary klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). W związku ze zmianami taksonomicznymi liczebność populacji nie została oszacowana. Ze względu na brak istotnych zagrożeń i dowodów na spadki liczebności oraz fakt, że gatunek preferuje środowiska zaburzone przez człowieka, zdegradowane i wtórne, organizacja BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie stabilny[3].

Przypisy

  1. ↑ Saltator coerulescens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 4 Denis Lepage: Greyish Saltator (Saltator coerulescens) Vieillot, 1817. Avibase. [dostęp 2013-07-13].
  3. 1 2 3 4 BirdLife International, Saltator coerulescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2023, wersja 2025-1 [dostęp 2025-04-16] (ang.).
  4. ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saltatorinae Bonaparte, 1853 – ziarnołuski - Saltators (wersja: 2024-10-23). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-04-16].
  5. ↑ L.J.P. Vieillot, Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc, t. 14, Paryż 1817, s. 105 (fr.).
  6. 1 2 Josep del Hoyo, Andrew Elliott & David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 417. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
  7. ↑ Greyish Saltator (Saltator coerulescens). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-14)]. (ang.).
  8. 1 2 P. Boesman, Proposal (879) to South American Classification Committee. Treat Saltator coerulescens as two or three species [online], South American Classification Committee, 2020 [dostęp 2025-04-16] (ang.).
  9. ↑ BirdLife International, Saltator grandis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2025-1 [dostęp 2025-04-16] (ang.).
  10. ↑ BirdLife International, Saltator olivascens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2025-1 [dostęp 2025-04-16] (ang.).
  11. ↑ R. Terry Chesser i inni, Sixty-third supplement to the American Ornithological Society’s Check-list of North American Birds, „Ornithology”, 139 (3), 2022, s. 1–13, DOI: 10.1093/ornithology/ukac020 (ang.).
  12. 1 2 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v15.1). [dostęp 2025-04-16]. (ang.).
  13. 1 2 3 4 5 6 7 8 H.F. Greeney & P.F.D. Boesman: Bluish-gray Saltator (Saltator coerulescens), version 1.1. [w:] Birds of the World (red. M.A. Bridwell & S.M. Billerman) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2021. [dostęp 2025-04-16]. (ang.). Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji
  14. ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2025-04-16].
  15. ↑ María Ángela Echeverry-Galvis, Sergio Córdoba-Córdoba, Descripción del huevo del saltátor collarejo (Saltator cinctus) y comentarios preliminares sobre huevos del género Saltator, „Boletín de la Sociedad Antioqueña de Ornitología”, 16 (1), 2006, s. 76–84 [zarchiwizowane z adresu 2014-07-14] (hiszp.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.