Ziarnojadek kruczy
| Sporophila corvina[1] | |||
| (P.L. Sclater, 1860) | |||
_(8450621232).jpg) samiec | |||
 samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ziarnojadek kruczy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 | |||
Ziarnojadek kruczy[3] (Sporophila corvina) – gatunek małego ptaka z podrodziny ziarnojadków (Sporophilinae) w rodzinie tanagrowatych (Thraupidae). Zamieszkuje Amerykę Centralną i Południową. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
_(cropped).jpg)
Gatunek został opisany przez Philipa Lutleya Sclatera w 1860 roku na łamach „Proceedings of the Zoological Society of London”. Autor nadał gatunkowi nazwę Spermophila corvina[4]. Holotyp pochodził z Playa Vicente w Meksyku[5]. Obecnie ziarnojadek kruczy umieszczany jest w rodzaju Sporophila[3][6]. Wcześniej, w 1850 roku, gatunek opisał Karol Lucjan Bonaparte pod nazwą Spermophila aurita na podstawie holotypu, który jak błędnie sądził, pochodził z Brazylii[7][8]. W 1871 roku Sclater poprawił jego miejsce typowe na środkową Panamę. Nazwa aurita była w użyciu przez wiele lat, jednak w 1981 Storrs L. Olson podał w wątpliwość ważność tego taksonu, gdyż opis Bonapartego był niejasny, a holotyp (który zaginął z Muzeum Paryskiego do 1935 roku) pochodził z obszaru, gdzie występuje hybrydyzacja między podgatunkami corvina a hicksii. Nie jest zatem możliwe ustalenie, którego konkretnie taksonu dotyczy nazwa aurita[5][7], dlatego nie jest ona obecnie używana i została zastąpiona przez późniejszą nazwę corvina[5]. W XX wieku ziarnojadek kruczy bywał uznawany za podgatunek S. americana wraz z S. murallae, status odrębnych gatunków przyznano im w 1996 roku[7].
Zazwyczaj wyróżnia się 4 podgatunki S. corvina: S. c. corvina, S. c. hoffmanni, S. c. hicksii i S. c. ophthalmica[5][6]. Na liście ptaków świata opracowywanej we współpracy BirdLife International z autorami Handbook of the Birds of the World (9. wersja online: październik 2024) S. corvina klasyfikowany jest jako gatunek monotypowy, zaś pozostałe 3 podgatunki wydzielane są do osobnego gatunku S. ophthalmica (ziarnojadek czarnopierśny)[9].
Proponowano też wyróżnienie kilku innych podgatunków, m.in. z Kolumbii: anchicayae (okazał się hybrydą S. c. hicksii i S. intermedia bogotensis – podgatunku ziarnojadka ciemnonogiego) oraz chocoana (zsynonimizowany z S. c. hicksii)[5][7].
Występowanie
Ziarnojadek kruczy występuje w Ameryce Centralnej i Południowej[6][7]. Poszczególne podgatunki zamieszkują[6]:
- S. c. corvina – ziarnojadek kruczy – od wschodniego Meksyku do zachodniej Panamy,
- S. c. hoffmanni – południowo-zachodnią Panamę i nadpacyficzne zbocza Kostaryki,
- S. c. hicksii – południową i południowo-wschodnią Panamę oraz północno-zachodnią Kolumbię,
- S. c. ophthalmica – ziarnojadek czarnopierśny[3] – od południowo-zachodniej Kolumbii do północno-zachodniego Peru.
Morfologia
Jest to ptak mały – przeciętnie osiąga 10,5 cm długości i waży 11 gramów[10]. Istnieje wyraźny dymorfizm płciowy – samiec jest w większości czarny, natomiast samica jednolicie oliwkowo-brązowa[10][11]. Samce z Meksyku i większości Ameryki Centralnej są czarne, natomiast samce z południowej części Ameryki Centralnej i Ameryki Południowej mają często białe oznaczenia np. na brzuchu i policzkach[11]. Ponadto samice podgatunków S. c. hoffmanni, S. c. hicksii i S. c. ophthalmica są bledsze od samicy podgatunku S. c. corvina i mają jaskrawsze brzuchy[10].
Ekologia i zachowanie
Ptak ten zamieszkuje formacje trawiaste (łąki i sawanny) na obrzeżach lasów tropikalnych[11][2][10].
Jest wszystkożerny, przy czym odżywia się głównie nasionami, jagodami i bezkręgowcami[10][11].
Podobnie jak w przypadku innych tanagrowatych, samica wije gniazdo w kształcie czarki z materiału roślinnego i składa dwa, rzadziej trzy jasnoszare jaja z brązowymi plamami, następnie sama je wysiaduje przez 12–13 dni[10].
Status
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje ziarnojadka kruczego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)[2][12]. Liczebność populacji nie została oszacowana. W 2019 roku organizacja Partners in Flight oceniała trend liczebności populacji jako stabilny[2][12]. IUCN uznaje ziarnojadka czarnopierśnego (S. (c.) ophthalmica) za odrębny gatunek, również zalicza go do kategorii najmniejszej troski. Takson ten opisywany jest jako pospolity, a Partners in Flight ocenia trend jego liczebności jako stabilny[13].
Przypisy
- ↑ Sporophila corvina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 3 4 Sporophila corvina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- 1 2 3 Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sporophilinae Ridgway, 1901 (1853) – ziarnojadki – Seedeaters (wersja: 2021-07-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-05].
- ↑ P.L. Sclater. List of Birds collected by M.A. Boucard in the State of Oaxaca in South-western Mexico, with descriptions of New Species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 27, s. 379, 1859. (ang.).
- 1 2 3 4 5 Variable Seedeater (Sporophila corvina). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-16)]. (ang.).
- 1 2 3 4 F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-05]. (ang.).
- 1 2 3 4 5 F. Gary Stiles. When Black Plus White Equals Gray: The Nature of variation in the Variable Seedeater Complex (Emberezidae: Sporophila). „Ornitologia Neotropical”. 7 (2), s. 75–107, 1996. (ang.).
- ↑ Karol Lucjan Bonaparte, Conspectus generum avium, t. I, 1850, s. 497 (łac.).
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2025-04-15].
- 1 2 3 4 5 6 Alexander Skutch: Variable seedeater Sporohila aurita. T. 31: Life Histories of Central American Birds. 1954, s. 19–32, seria: Pacific Coast Avifauna.
- 1 2 3 4 Ziarnojadek kruczy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-10-03]. (ang.).
- 1 2 Species factsheet: Black Seedeater Sporophila corvina [online], BirdLife International, 2021 [dostęp 2025-04-15] (ang.).
- ↑ Sporophila ophthalmica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2025-04-15] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).