Zmiany nazw ulic i placów w Łodzi

Zmiany nazw ulic i placów w Łodzi – działania władz miasta Łodzi, mające na celu zmianę nazw i patronów miejskich ulic i placów. Takie zmiany są poczynane z powodów politycznych, społecznych, geograficznych, językowych, bądź też technicznych, na przestrzeni wielu lat istnienia miasta.

Od 1867 roku wszystkie nazwy i numeracja posesji są uregulowane prawnie, zastępując nazewnictwo zwyczajowe^[1], natomiast od 2005 roku stanowią także część łódzkiego Systemu Informacji Miejskiej.

Decyzje o zmianach nazw na ogół nie są przyjmowane entuzjastycznie przez społeczeństwo, z uwagi na m.in. poglądy polityczne, adaptację, czy koszty finansowe, gdyż obywatele muszą się liczyć z wymianą dokumentów, a w przypadku firm – wizytówek, reklam, grafik, wzorów umów czy druków firmowych.

Działania magistratu w XX wieku były okresem największej aktywności w tym zakresie. Zmian dokonywano nawet masowo, wskutek różnorakich zawirowań politycznych. Szczególnymi momentami sprzyjającymi zmianom były:

• okres I wojny światowej – po zajęciu miasta przez wojska niemieckie, okupanci wprowadzili nazewnictwo w języku niemieckim,
• okres międzywojenny – przywracano nazwy polskie, jak i upamiętniano znane postaci,
• okres II wojny światowej i ponownej okupacji niemieckiej – wszystkie nazwy zmienione zostały na niemieckie pisane gotykiem, czasem tylko z zachowaniem ich pierwotnego znaczenia,
• okres Polski Ludowej – zmiany były związane z utrwalaniem władzy socjalistycznej,
• pierwsze lata w III Rzeczypospolitej, po transformacji ustrojowej w 1989 roku – w ramach pierwszej dekomunizacji ponownie przywracano stare nazwy, w wielu przypadkach przedwojenne; zmiany najczęściej dotyczyły nazw upamiętniających postaci związane z ruchem robotniczym.

9 kwietnia 2008 roku Rada Miejska w Łodzi uchwałą nr XXX/0586/08 w sprawie nazewnictwa ulic, placów i parków przyjęła moratorium na wprowadzanie zmian już istniejących nazw^[6]. Tą samą uchwałą, wprowadzone zostały:

• zasada nienazywania nowych ulic, placów i parków nazwiskami osób zmarłych w okresie do jednego roku od daty ich śmierci,
• zasada nienadawania nowym ulicom, placom i parkom nazw o znaczeniu, pisowni lub brzmieniu podobnym do nazw w Łodzi już istniejących.

Najstarsza zabudowa Łodzi koncentrowała się wokół obecnego Starego Rynku. Z rynku rozchodziło się kilka dróg prowadzących do okolicznych miast, wsi i młynów. Blisko rynku drogi miały charakter ulic, dalej przechodziły w zwykłe drogi wiejskie. Na północ od rynku usytuowany był plac Kościelny, na którym stał drewniany parafialny kościółek, wybudowany przed rokiem 1414^[7]. Najstarsze znane ulice miasta to:

• Wójtowska (Starowiejska, od XVIII wieku Nadstawna) – wychodząca ku południowemu wschodowi, prowadziła do folwarku Starej Wsi i pierwotnej osady łódzkiej, wzdłuż brzegów stawu utworzonego na rzece zwanej wtedy Starą Strugą (Ostroga, dzisiejsza Łódka),
• Cyganka – wychodząca ku północy (prowadziła do wsi Radogoszcz i dalej do Zgierza),
• Nad Rzeką (Nadrzeczna, później Podrzeczna) – wychodząca w kierunku zachodnim, położona najbliżej rzeki,
• Drewna (od ok. 1770 roku ul. Drewnowska, zwana tak od nazwiska rodziny Drewnowiczów) – wychodząca również w kierunku zachodnim,
• Stodolniana – prowadziła do stodół miejskich.

Po 1400 roku istnieją także wzmianki o ulicy Kościelnej, którą zwano też Szkolną, gdyż prowadziła do szkoły, znajdującej się w domu wikarego^[8][9].

Wiele wytyczonych do połowy XIX wieku ulic nie miało przez wiele lat oficjalnych nazw. Wobec utrwalania się w świadomości łodzian nazw nieoficjalnych, zwyczajowych, niekiedy niepoważnych^[a], władze miasta w 1863 roku uporządkowały miejskie nazewnictwo – odtąd wszystkie ulice wytyczone wcześniej miały już nazwy oficjalne^[1].

(kolejność alfabetyczna według nazw współczesnych)

Przejdź do: 0-9 A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U W Z Ż

• Place w Łodzi

• Baza: Ulice Łodzi. [w:] Bazy on-line [on-line]. wimbp.lodz.pl. [dostęp 2012-03-24]. (pol.).
• Łódzkie ulice (Internet Archive). [dostęp 2012-03-24]. (pol.).

• Słownik nazewnictwa miejskiego Łodzi; Łódzki Ośrodek Geodezji – Danuta Bieńkowska, Elżbieta Umińska-Tytoń