Zofia Rudnicka (1828–1903)

Zofia Kazimiera z Mrozowickich Rudnicka

Prus III
powieściopisarka i nowelistka, pisarka dla dzieci
Rodzina	Mrozowiccy herbu Prus III
Data i miejsce urodzenia	3 marca 1828 Sokołówka
Data i miejsce śmierci	30 marca 1903 Strzałki
Ojciec	Franciszek Mrozowicki
Matka	Nikodema Teresa z Jaxa-Małachowskich herbu Gryf
Mąż	Teodor Józef Henryk Rudnicki herbu Lis
Dzieci	Maria, Kazimierz, Anna, Stanisław Jerzy Józef, Zygmunt, Helena, Klementyna Katarzyna Wincenta, Zdzisław, Zofia
Rodzeństwo	Stanisław Piotr, Michał Władysław, Jan Hipolit, Teodozja, Jadwiga, Jadwiga Felicjana

Zofia Kazimiera z Mrozowickich Rudnicka, pseud. i krypt. Biała Babcia, Z.R., Zofia R. (ur. 3 marca 1828 w Sokołówce, zm. 30 marca 1903 w Strzałkach) – polska powieściopisarka i nowelistka, pisarka dla dzieci.

Urodziła się 3 marca 1828 roku w Sokołówce^[1] w pow. bóbreckim, majątku rodziców, jako najstarsza córka Franciszka Mrozowickiego herbu Prus III i Nikodemy Teresy z Jaxa-Małachowskich herbu Gryf, starościanki radenickiej^[2].

W latach 1845–1846 częstym gościem w Sokołówce był poeta Kornel Ujejski, który przyjaźnił się z jej braćmi: Stanisławem Piotrem, Michałem Władysławem i Janem Hipolitem. Ujejski ubiegał się wówczas o jej rękę, ale matka Zofii nie wyraziła zgody na ten ślub, uważając go za mezalians. Ujejski wyjechał wówczas zawiedziony do Paryża, tym niemniej Zofia przez kilkadziesiąt lat pozostawała z nim w serdecznym kontakcie listowym^[3][4].

Otrzymała, podobnie jak jej rodzeństwo, staranne wychowanie domowe. Od kiedy w 1848 roku wyszła za mąż za Teodora Józefa Henryka Rudnickiego herbu Lis, właściciela pobliskiego majątku Strzałki^[5], ich dwór stał się ośrodkiem kulturalnym i towarzyskim okolicy. Obok wychowywania licznych swoich dzieci, zajmowała się też ludnością wiejską w zakresie oświaty oraz opieki zdrowotnej^[6].

W latach siedemdziesiątych zaczęła zajmować się twórczością literacką, pisała opowiadania i obrazki, przeważnie o tematyce obyczajowej, okolicznościowe wierszyki. Drukowała je w czasopismach, m.in. w „Tygodniu Lwowskim”. W 1881 roku dedykowała „Kornelowi Ujejskiemu w dowód długoletniej wiernej przyjaźni”, „Wybór pism”, opublikowany w Samborze, w którym dwie serie „Obrazków z życia i prawdy” o tematyce współczesnej i historycznej, krytyka przyjęła bardzo przychylnie. W 1883 roku opublikowała we Lwowie powieść współczesną pt. „Miłość i wola”. Głównie jednak uprawiała twórczość dla dzieci i młodzieży, od 1877 roku współpracowała z redagowanym przez Władysława Bełzę „Towarzyszem Pilnych Dzieci”, w którym publikowała wiersze, szarady historyczne oraz artykuły popularnonaukowe dotyczące życia roślin. W latach 1894–1899 swoje wiersze, opowiadania i powieści historyczne publikowała w „Wieczorach Rodzinnych”. Do najbardziej znanych należały napisane w formie dialogu z wnukami i popularyzujące historię Polski opowiadania ogłoszone w latach 1894–1898 pod pseud. Biała Babcia^[7] w „Wieku Młodym”^[6].

Wiele jej opowiadań przetłumaczono na języki: rosyjski, szwedzki i czeski^[8].

Zmarła 30 marca 1903 roku w Strzałkach i została pochowana tamże^[8].

Z Rudnickim, który zmarł 8 marca 1892 roku w Strzałkach^[9][10] pozostawiła dziewięcioro dzieci: Marię, Kazimierza, Annę, Stanisława Jerzego Józefa, Zygmunta, Helenę, Klementynę Katarzynę Wincentę, Zdzisława oraz Zofię^[5]. Jej wnukami byli m.in. generał Klemens Rudnicki, major kawalerii Karol Rudnicki i Kajetan Czarkowski-Golejewski.

Portret Rudnickiej autorstwa Aleksandra Augustynowicza do 1939 roku był przechowywany w Grzędzie, majątku jej wnuka Kajetana Czarkowskiego-Golejewskiego^[11].

• Dzieła Zofii Rudnickiej w bibliotece Polona
• Zofia Rudnicka, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-01-02].