Śląskie Towarzystwo Rolnicze w Cieszynie

Śląskie Towarzystwo Rolnicze w Cieszynie – zrzeszenienie rolników zorganizowane celem podjęcia prac nad rozwojem rolnictwa i innych pokrewnych gałęzi gospodarstwa rolnego oraz poprawy materialnych i moralnych stosunków w rolnictwie. Kolejnym celem było organizowanie zawodowe rolnika oraz wspieranie prac nad rozwojem rolnictwa na Śląsku. Podstawową jednostką organizacyjną Towarzystwa było kółko rolnicze.

Śląskie Towarzystwo Rolnicze powstało w 1920 r., zaś na siedzibę wybrano Cieszyn.

Historia Towarzystwa swoimi korzeniami sięga Towarzystwa Rolniczego dla Księstwa Cieszyńskiego, które powstało jako polskie towarzystwo rolnicze założone w 1868 r. w Cieszynie^[1]. Terytorialnie Towarzystwo obejmowało trzy powiaty o przeważającej liczbie ludności polskiej: cieszyński, bielski i frysztacki. Na wsi podstawowymi ogniwami organizacyjnymi stały się kółka rolnicze. W 1900 r. liczba członków przekroczyła 2000 osób, by dziesięć lat później wzrosnąć do 3000 osób, skupionych w 85 kółkach rolniczych^[2]. W wyniku zmian terytorialnych po I wojnie światowej b. Księstwo Cieszyńskie zostało podzielone między Polskę I Czechosłowację. Spośród istniejących wówczas 118 kółek rolniczych, 64 znalazły się na terenie Polski oraz 54 w Czechosłowacji wraz z powiatem frysztackim^[3].

Według statutu do zakresu działania Śląskiego Towarzystwa Rolniczego należała każda czynność, zmierzająca do osiągnięcia celów, określonego w ramach obowiązujących przepisów^[4]. W szczególności zadaniem Towarzystwa było:

• odbywanie zgromadzeń w myśl przepisów statutu;
• pouczanie o wszelkich sprawach, dotyczących stanu rolniczego za pomocą odczytów, wykładów, pism zawodowych, książek, lustracji gospodarstw wzorowych i wycieczek zbiorowych;
• zakładanie szkół rolniczych męskich i żeńskich, kursów zimowych i księgozbiorów lub też wspieranie podjętych w tym kierunku starań władzy;
• zakładanie wzorowych gospodarstw, pól doświadczalnych, obór i chlewni zarodowych, prowadzenie ksiąg zarodowych dla związków hodowlanych;
• urządzanie wycieczek rolniczych, wystaw płodów i wyrobów gospodarskich, zwierząt, maszyn i narzędzi rolniczych z wyszczególnieniem za postęp;
• zawiązywanie i utrzymywanie stosunków z innymi towarzystwami rolniczymi;
• zakładanie wspólnych składów płodów rolniczych, sklepów, rzeźni, piekarń,
• zakupywanie od członków płodów rolniczych i ich sprzedaży;
• sprowadzanie dla członków nasion, nawozów, soli, maszyn oraz narzędzi rolniczych;
• pośredniczenie w dostarczaniu taniego kredytu dla członków przez kasy systemu Raiffeisena lub podobnych i organizowanie kas zapomogowych;
• organizowanie towarzystw i związków ubezpieczeniowych wszelkiego rodzaju, zabezpieczających domostwa, dobytek, plony i życie, pośrednictwo w przedsiębiorstwach melioracyjnych członków i zakładanie spółek drenarskich;
• prowadzenie statystyki zbiorów płodów rolnych i żywego inwentarza;
• pośrednictwo w najmowaniu sług i robotników rolnych, regulowanie wzajemnych stosunków pracodawców i pracobiorców;
• popieranie władz w dążności do podniesienia produkcji rolniczej i hodowlanej, wykonywanie wszelkich zleceń władz do tego zdążających;
• zrzeszenie wszystkich rolników w swej organizacji zawodowej dla bronienia ich interesów;
• normowanie cen produktów rolniczych w stosunku do ich kosztów produkcji;
• pośredniczenie przy nabywaniu i sprzedawaniu ziemi, szczególni pochodzącej z parcelacji przymusowej.

Każdy członek miał prawo^[4]:

• brać udział w zebraniach kółek z głosem stanowiącym;
• wybierać i być wybieranym w miarę przepisów statutu;
• korzystać z księgozbiorów, pism i innych środków i urządzeń, jakimi Towarzystwo rozporządzało;
• za pośrednictwem zarządów kółek i zarządów powiatowych przedstawiać wnioski pod obrady zarządu głównego, rady ogólnej i walnego zebrania powiatowego;
• zawiązywać zrzeszenia albo związki dla pielęgnowania poszczególnych gałęzi gospodarstwa, jw tym: chowu bydła, pszczelnictwa, sadownictwa, ogrodnictwa;
• przedstawiać wydziałowi kółek osoby, pragnące wstąpić do Towarzystwa.

Organizacyjnie Towarzystwa opierało się na kółkach rolniczych^[4]. Członkiem kółka rolniczego mogła zostać osoba, która skończyła 18 lat.

W każdej miejscowości, w której znajdowało się przynajmniej 10 członków, mogło powstać kółko rolnicze w celu skuteczniejszej pracy nad osiągnięciem celów określonych statutem Towarzystwa.

Według danych J. Borkowskiego i A. Gurnicza liczba kółek rolniczych i członków w wybranych powiatach przedstawiała się następująco^[2]:

Na każde kółko rolnicze przypadało 22 członków. W 1930 r. liczba kółek w omawianych powiatach wzrosła do 205, a członków do 4826. Rok 1938 zamknął się zarejestrowaniem 234 kółek i 7556 członków. Oznaczało to objęcie siecią kółkową 75% gmin i ponad 60% rolników.