AK-176

AK-176 / AK-176M

Armata AK-176 na kutrze rakietowym projektu 1241RE (Tarantul-I) „Hiddensee”
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Historia
Prototypy	1977
Produkcja seryjna	od 1979
Dane taktyczno-techniczne
Kaliber	76,2 mm
Donośność	(skuteczna) do 12 km
Prędkość pocz. pocisku	980 m/s
Kąt ostrzału	podniesienia: -15 + 85 stopni
Szybkostrzelność	30, 60 lub 120 strz./min

AK-176 – uniwersalna armata morska kalibru 76,2 mm konstrukcji radzieckiej, stosowana na licznych okrętach od lat 70 XX wieku.

Pod koniec lat 60 XX w. w ZSRR dostrzeżono potrzebę posiadania lekkiej armaty uniwersalnej średniego kalibru o stosunkowo dużej mocy ogniowej, która mogłaby stanowić uzbrojenie małych okrętów, w tym kutrów rakietowych i umożliwić im walkę artyleryjską z celami nawodnymi. W tym czasie, zachodnie lekkie okręty zaczęto uzbrajać w szybkostrzelną armatę 76 mm OTO Melara, dającą im relatywnie dużą siłę ognia. Wcześniej używana na okrętach radzieckich podwójnie sprzężona armata 57 mm AK-725 sprawiała problemy w eksploatacji i miała zbyt mały kaliber^[1].

30 września 1969 roku marynarka ZSRR zatwierdziła wymagania na nową armatę automatyczną kalibru 76,2 mm^[2]. Główną częścią systemu stała się jednolufowa wieża artyleryjska z nowo opracowaną armatą, ponadto obejmował on system kierowania ogniem ze stacją radiolokacyjną MR-123. Prace rozpoczęto w 1970 roku w biurze konstrukcyjnym CNII Buriewiestnik w Gorkim pod oznaczeniem fabrycznym A-221, a 15 marca 1971 roku Rada Ministrów ZSRR zleciła budowę prototypu^[2]. Głównym konstruktorem był G. Ryndyk^[2]. Nowo opracowane działo przeszło próby państwowe na poligonie pod Leningradem między 14 kwietnia a 14 lipca 1977 roku^[2]. W 1979 roku wieża była poddana próbom morskim w rejonie Bałtyjska na kutrze rakietowym R-5 projektu 1241.1^[2]. 22 czerwca 1979 roku, zarządzeniem Ministra Obrony ZSRR, system został przyjęty na uzbrojenie pod oznaczeniem AK-176, po czym rozpoczęto produkcję wież w Gorkowskim Maszynostroitielnym Zawodzie w Gorkim^[2].

Pod koniec lat 80 XX w. wprowadzono zmodernizowane armaty AK-176M, z nowym systemem kierowania ogniem MR-123-02, z kanałem telewizyjnym celownika i dalmierzem laserowym, co zwiększa odporność na zakłócenia^[3]. Wyeliminowano też usterki w układzie podawania amunicji. Opcjonalnie wieża mogła otrzymać lekkie opancerzenie przeciwodłamkowe^[3].

W XXI wieku w Rosji Maszynostroitielnyj Zawod „Arsienał” (Zakład Budowy Maszyn Arsenał) w Petersburgu opracował i w 2017 roku zakończył próby nowej wersji armaty AK-176MA, odznaczającej się z zewnątrz nową wieżą z płaskimi pochyłymi ścianami^[4]. Według danych producenta, ponaddwukrotnie zwiększono w niej dokładność naprowadzania, dwukrotnie wzrosła celność i zwiększyła się szybkość naprowadzania^[4]. Masa stanowiska zmniejszyła się do 9 ton^[4].

System AK-176 umożliwia zwalczanie celów morskich i brzegowych, a także, dzięki dużej szybkostrzelności, powietrznych, w tym pocisków przeciwokrętowych. Stał się podstawowym systemem artyleryjskim średniego kalibru na radzieckich małych okrętach, z eksportowymi jednostkami trafił też za granicę. Eksportowany był także sam system, do państw pozostających pod wpływem techniki radzieckiej i w tej postaci trafił m.in. do Polski (AK-176M) i Indii. Jest on odpowiednikiem zachodnich systemów typu OTO Melara 76 mm. Chiny w oparciu o AK-176 rozpoczęły produkcję własnej wersji armaty z wieżą o cechach stealth^[3].

Liczba wyprodukowanych armat była trudna do oszacowania, w 2007 roku przekraczała ona 200 sztuk^[5]. System AK-176 używany jest lub był na okrętach konstrukcji radzieckiej lub rosyjskiej poniższych typów (lista może nie być pełna; w nawiasach nazwy w kodzie NATO):

• kutry rakietowe projektów 1241.1, 1241RE, 12411 typu Mołnia (‘Tarantul’)
• korwety projektu 1241.2 typu Mołnia-2 (‘Pauk’)
• kutry rakietowe projektu 206MR (‘Matka’)
• korwety rakietowe projektu 1234.1 typu Owod (‘Nanuchka-III’)
• korwety projektu 1124M (‘Grisha III’)
• korwety projektu 1239 typu Siwucz (‘Dergach’)
• korwety projektu 11451 typu Sokoł
• korwety projektu 1166 typu Gepard
• okręty desantowe projektu 775M (‘Ropucha II’)
• kutry patrolowe projektu 10410 typu Swietlak (‘Svietlyak’)

System ten stosowany jest na używanych w Polsce kutrach rakietowych projektu 1241RE (‘Tarantul I’), a także na okrętach konstrukcji polskiej:

• ORP „Kaszub”
• Okręty rakietowe typu Orkan (proj. 660M)

Okręty konstrukcji innych państw:

• korwety typu 025 Khukri (Indie)
• korwety typu 025A Kora (Indie)
• korwety typu Contraamiral Eustațiu Sebastian (kod NATO: Tetal II) (Rumunia)
• korwety projektu 133.1 (kod NATO Parchim) (NRD)

Armaty AK-176MA:

• okręty patrolowe projektu 22160 typu Wasilij Bykow^[4]
• okręty patrolowe projektu 23550^[4]
• korwety projektu 22800 typu Karakurt^[4]
• kutry rakietowe projektu 12418^[4]

Część artyleryjska składa się z armaty automatycznej kalibru 76,2 mm. Automatyka działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy. Lufa gwintowana, monoblokowa, wyposażona w przedmuchiwacz. Zamek pionowy, klinowy. Naboje donoszone automatycznie, z dwóch stron, z magazynu pod wieżą. Lufa ma system chłodzenia wodą zaburtową podczas strzelania. Maksymalna długość serii to 70 strzałów, po czym konieczne jest chłodzenie przez 20–30 minut. Żywotność lufy wynosi 2000 strzałów^[1].

Ogień wieży jest kierowany za pomocą radaru artyleryjskiego MR-123/176 Wympieł (ozn. NATO Bass Tilt)^[1]. Działo naprowadzane jest za pomocą napędu elektrycznego ESP-221, awaryjnie – ręcznie^[5]. Ogniem można kierować automatycznie (zdalnie na podstawie danych systemu kierowania ogniem), półautomatycznie (na podstawie wskazań z celownika optycznego Kołonka-221 umieszczonego poza wieżą na pokładzie okrętu) lub ręcznie, za pomocą celownika WD-221 (Kondiensor-221/A) w wieży^[1][3]. W wieży jest pięć włazów: cztery dla załogi po obu stronach i tylny właz serwisowy i ręcznego ładowania nabojów^[5]. Dowódca zajmuje miejsce w wieży po prawej stronie i w przypadku prowadzenia ognia automatycznie lub półautomatycznie jego rolą jest śledzenie poprawności działania mechanizmów^[3].

Wysokość wieży od pokładu wynosi 2,6 m^[5]. Masa armaty z wieżą i platformą podwieżową: 11,2 t (bez amunicji) lub 13,1 t (z amunicją). Według innych źródeł, masa wynosi 10,45 t, a 11,2 t z opancerzeniem przeciwodłamkowym^[3]. Szybkość naprowadzania: w pionie 30°/s, w poziomie 35°/s (w trybie ręcznym odpowiednio 1,3° i 3°)^[5]. Wieża wykonana jest dla zmniejszenia masy ze stopu aluminiowo-magnezowego AMg61, o grubości ścianek 4 mm^[5].

Naboje zunifikowane są z nabojami armaty AK-726. Używane są naboje A3-UOFB-62 z pociskiem odłamkowo-burzącym A3-ZS/OF-62 z zapalnikiem uderzeniowym WG-67 przeciw celom nawodnym i lądowym lub A3-UZSB-62RP z pociskiem rozpryskowym A3-ZS/ZS-62 z radarowym zapalnikiem zbliżeniowym AR-51Ł przeciw celom powietrznym^[3]. Masa naboju scalonego wynosi 12,8 kg (wg innych danych 12,4 kg), w tym masa pocisku 5,9 kg^[3]. Zapas amunicji w magazynie podwieżowym wynosi 152 naboje, można przechowywać dalszą amunicję poza magazynem^[1].

• kaliber: 76,2 mm
• długość lufy: 59 kalibrów (L/59) (inne dane L/54^[1])
• liczba luf: 1
• kąt podniesienia: -15° +85°^[6]
• prędkość podnoszenia lufy: 30°/s^[6]
• szybkostrzelność: 30-120 strzałów/min
• masa pocisku: 5,9 kg
• masa naboju: 12,8 kg
• prędkość wylotowa pocisku: 980 m/s
• donośność:
  • pozioma: 16 km (efektywny zasięg 12 km)^[6]
  • pionowa: efektywny zasięg 7 km
• masa armaty z wieżą (bez amunicji): 11 200 kg^[6]
• masa armaty z wieżą (z amunicją): 13 100 kg^[6]

• Jarosław Ciślak: Polska Marynarka Wojenna 1995: okręty, samoloty i śmigłowce, uzbrojenie, organizacja. Wyd. I. Warszawa: Lampart & Bellona, 1995, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej, 6. ISBN 83-86776-08-0.
• Radosław Wolf. Armata automatyczna AK-176. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 4/2007. XII (64), kwiecień 2007. Warszawa. 

• АК-176