Adam Proń

Adam Proń
Ilustracja
Adam Proń (2011)
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

7 października 1951
Sosnowiec

Profesor nauk chemicznych
Specjalność: chemia materiałów, chemia fizyczna
Alma Mater

Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

Doktorat

1980
University of Pennsylvania
promotor: Alan G. MacDiarmid

Habilitacja

1988
Politechnika Warszawska

Profesura

1994

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Politechnika Warszawska

Adam Bogusław Proń (ur. 7 października 1951 w Sosnowcu[1]) – polski chemik specjalizujący się w chemii fizycznej i chemii materiałów, profesor, nauczyciel akademicki w Politechnice Warszawskiej[2].

Życiorys

W 1969 r. ukończył IV Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica w Sosnowcu[3] i w tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, które ukończył w 1974[4]. Bezpośrednio po studiach podjął pracę na Wydziale Chemicznym Politechniki Warszawskiej. Z tej uczelni w 1977 r. został delegowany na studia doktoranckie na Uniwersytecie Pensylwanii w Filadelfii. W 1980 r. uzyskał stopień naukowy doktora filozofii z dziedziny chemii (PhD in chemistry) za pracę pt. ”Highly conducting derivatives of polyacetylene, poly(p-phenylene) and graphite”[5]. W ramach doktoratu uczestniczył w pionierskich badaniach polimerów przewodzących[6][7], za odkrycie których promotor jego pracy doktorskiej, profesor Alan G. MacDiarmid, otrzymał Nagrodę Nobla z chemii w 2000 r. Po powrocie do Polski w 1981 r., na Politechnice Warszawskiej kontynuował badania dotyczące syntezy i mechanizmów domieszkowania polimerów przewodzących[8]. W latach 1984-1985 odbył staż naukowy na Uniwersytecie Nantejskim we Francji[5]. W 1988 r. habilitował się na Politechnice Warszawskiej, przedstawiając pracę pt. „Oxidative intercalation in selected low-dimensional systems”[5]. Po habilitacji rozpoczął pracę na pełnym etacie na Wydziale Inżynierii Materiałowej i Ceramiki AGH[5], redukując swoje zatrudnienie na Politechnice Warszawskiej do ½ etatu. W latach 1991-1993 był także zatrudniony na ułamek etatu jako doradca w kalifornijskim przedsiębiorstwie UNIAX Corporation[5] (później wchłoniętej przez DuPonta), gdzie blisko współpracował z innym laureatem Nagrody Nobla z chemii Alanem J. Heegerem[9]. W 1994 r. uzyskał tytuł profesora nauk chemicznych[2][10]. W 1996 r. zrezygnował z pracy w AGH, a w 1998 r. przyjął propozycję zatrudnienia we francuskim Komisariacie ds. Energii Atomowej i Energii Alternatywnych (CEA) w Grenoble, kontynuując równocześnie pracę w PW w wymiarze ¼ etatu[5]. W jego badaniach prowadzonych w latach 90., wyróżnić można dwa główne nurty: (i) otrzymywanie przetwarzalnych z roztworu i przetwarzalnych termicznie polimerów przewodzących[11] oraz (ii) zastosowanie domieszkowanych polimerów przewodzących jako nowego typu katalizatorów konwersji alkoholi i utleniania olefin[12]. Za otrzymanie przetwarzalnych polimerów przewodzących prąd elektryczny otrzymał w 2002 r. Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej[13], tzw. „Polskiego Nobla”[14].

We Francji, począwszy od 1998 r., znacząco zmienił zainteresowania naukowe. W Komisariacie ds. Energii Atomowej i Energii Alternatywnych zainicjował badania dotyczące preparatyki, funkcjonalizacji i zastosowań w elektronice, optoelektronice i technologiach biomedycznych nanokryształów półprzewodników nieorganicznych (kropek kwantowych)[15], czyli tę domenę chemii materiałów, która w 2023 r. została uhonorowana Nagrodą Nobla[16]. Prowadził również prace dotyczące mało i wielkocząsteczkowych półprzewodników organicznych, koncentrując się nie tylko na badaniach podstawowych, ale także na ich zastosowaniach w elektronice organicznej[17], co pozwoliło mu na uzyskanie międzynarodowych patentów[18]. W 2011 r. otrzymał Medal im. Jana Zawidzkiego, najwyższe odznaczenie Polskiego Towarzystwa Chemicznego w dziedzinie chemii fizycznej[19].

W 2012 r. zakończył pracę w Komisariacie ds. Energii Atomowej i Energii Alternatywnych, przechodząc na emeryturę[5]. Równocześnie podjął pracę w Politechnice Warszawskiej w wymiarze pełnego etatu. Korzystając z subwencji badawczej Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (program TEAM)[20] stworzył na Wydziale Chemicznym PW grupę badawczą[21] zajmującą się syntezą i funkcjonalizacją niestechiometrycznych trój- i czteroskładnikowych nanokryształów półprzewodników nieorganicznych, niezawierających toksycznych metali (Ag-In-Zn-S; Cu-Fe-S(Se); Cu-Zn-Sn-S) i ich zastosowaniem jako fotokatalizatorów i materiałów termoelektrycznych[22]. Rozwinął też badania dotyczące syntezy mało- i wielkocząsteczkowych półprzewodników organicznych stosowanych w organicznych tranzystorach polowych[23] i organicznych diodach elektroluminescencyjnych[24]. W 2019 r. został odznaczony Medalem im. Jędrzeja Śniadeckiego, najwyższym wyróżnieniem przyznawanym przez Polskie Towarzystwo Chemiczne chemikom pracującym w Polsce[19]. W 2024 r. otrzymał Nagrodę Prezesa Rady Ministrów za całokształt 50-letniej działalności naukowej[25].

Syn Adama Bartłomieja Pronia - chirurga dziecięcego i Marii z Niepielskich - dentystki, mąż Anny z Małeckich, ojciec Jadwigi Proń-Dąbrowskiej - lekarki i Anny Proń-Adamskiej - nauczycielki języka francuskiego[26], dziadek Mai Dąbrowskiej, Natalii Dąbrowskiej i Gabrieli Adamskiej[27].

Dokonania publikacyjne i kształcenie kadry naukowej

Autor i współautor ponad 350 artykułów naukowych i kilku rozdziałów w książkach[5], wspólnie z prof. Anną Chorążewską współautor książki pt. „Intellectual Property Rights and Scientific Authorship: Legal and Ethical Considerations Case Study in Hard Sciences and Natural Sciences”[28]. Od 2008 r. redaktor czasopisma Synthetic Metals[29] poświęconego elektroaktywnym materiałom organicznym i węglowym, wydawanego przez oficynę wydawniczą Elseviera.

Wypromował 16 doktorów nauk chemicznych (7 w Polsce i 9 we Francji)[30]. Wśród nich znaleźli się późniejsi profesorowie (Magdalena Hasik[31], Jadwiga Laska[32]).

Od ponad 30 lat prowadzi działalność publicystyczną, publikował artykuły w takich czasopismach jak „Gazeta Wyborcza”[33], „Polityka”[34], „Przegląd”[35], „Forum Akademickie”[36].

Nagrody i wyróżnienia

Wybrane publikacje

  • Peter Reiss, Joël Bleuse, Adam Pron, Highly Luminescent CdSe/ZnSe Core/Shell Nanocrystals of Low Size Dispersion, „Nano Letters”, 2 (7), 2002, s. 781–784, DOI: 10.1021/nl025596y [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  • Adam Pron i inni, Electroactive materials for organic electronics: preparation strategies, structural aspects and characterization techniques, „Chemical Society Reviews”, 39 (7), 2010, s. 2577, DOI: 10.1039/b907999h [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  • Antoine de Kergommeaux i inni, Surface Oxidation of Tin Chalcogenide Nanocrystals Revealed by 119Sn–Mössbauer Spectroscopy, „Journal of the American Chemical Society”, 134 (28), 2012, s. 11659–11666, DOI: 10.1021/ja3033313 [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  • Piotr Bujak i inni, Polymers for electronics and spintronics, „Chemical Society Reviews”, 42 (23), 2013, s. 8895, DOI: 10.1039/c3cs60257e [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  • Monika Sobiech i inni, Semiconductor nanocrystal–polymer hybrid nanomaterials and their application in molecular imprinting, „Nanoscale”, 11 (25), 2019, s. 12030–12074, DOI: 10.1039/C9NR02585E [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  • Patrycja Kowalik i inni, Ag–In–Zn–S Quaternary Nanocrystals Prepared from InCl2 Precursor: Photophysical and Spectroscopic Properties and Application as Visible Light Photocatalysts of Aromatic Aldehyde Photoreduction, „Chemistry of Materials”, 35 (16), 2023, s. 6447–6462, DOI: 10.1021/acs.chemmater.3c01199 [dostęp 2025-02-13] (ang.).

Przypisy

  1. ↑ Proń Adam, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2017-10-21].
  2. 1 2 Prof. dr hab. Adam Bogusław Proń, [w:] portal „Ludzie Nauki”, MNiSW / OPI PIB [dostęp 2025-02-13].
  3. ↑ Spis Absolwentów [online], IV LO z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stanisława Staszica [dostęp 2025-02-12].
  4. ↑ Spis absolwentów AGH 1919-1979 [online], Sekcja: Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki. Rok 1973/74. Magistrowie inżynierowie, numer na liście absolwentów 81, AGH [dostęp 2025-02-12].
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 Adam Pron [online], ORCID [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  6. ↑ B.R. Weinberger i inni, Magnetic susceptibility of doped polyacetylene, „Physical Review B”, 20 (1), 1979, s. 223–230, DOI: 10.1103/PhysRevB.20.223 [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  7. ↑ B.R. Weinberger i inni, Electron spin resonance studies of magnetic soliton defects in polyacetylene, „The Journal of Chemical Physics”, 72 (9), 1980, s. 4749–4755, DOI: 10.1063/1.439808 [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  8. ↑ Adam Proń i inni, ‘Organic metals.’ Reaction of FeCl3 with polyacetylene, (CH)x , and poly-(p-phenylene), (p-C6H4)x, „J. Chem. Soc., Chem. Commun.” (15), 1981, s. 783–784, DOI: 10.1039/C39810000783 [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  9. ↑ Alan Heeger Lab [online], UC Santa Barbara [dostęp 2025-02-13].
  10. ↑ Prof. dr hab. inż. Adam Proń, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2025-02-13].
  11. ↑ Adam Proń i inni, Processable conducting polymers obtained via protonation of polyaniline with phosphoric acid esters, „Polymer”, 34 (20), 1993, s. 4235–4240, DOI: 10.1016/0032-3861(93)90182-A [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  12. ↑ M. Hasik i inni, Conjugated Polymer-Supported Catalysts - Polyaniline Protonated with 12-Tungstophosphoric Acid, „Journal of Catalysis”, 147 (2), 1994, s. 544–551, DOI: 10.1006/jcat.1994.1171 [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  13. ↑ Prof. Adam Proń – laureat Nagrody FNP 2002 [online] [dostęp 2025-02-13].
  14. ↑ Katarzyna Siuzdal, Goście naszego wydziału, „Biuletyn Dziekana Wydziału Chemicznego”, 4 (280), 2 marca 2011, s. 4 [dostęp 2025-02-13].
  15. ↑ Peter Reiss, Joël Bleuse, Adam Pron, Highly Luminescent CdSe/ZnSe Core/Shell Nanocrystals of Low Size Dispersion, „Nano Letters”, 2 (7), 2002, s. 781–784, DOI: 10.1021/nl025596y [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  16. ↑ Nobel Prize in Chemistry 2023 [online], NobelPrize.org [dostęp 2025-02-06] (ang.).
  17. ↑ Jean-Marie Verilhac i inni, Effect of macromolecular parameters and processing conditions on supramolecular organisation, morphology and electrical transport properties in thin layers of regioregular poly(3-hexylthiophene), „Synthetic Metals”, 156 (11-13), 2006, s. 815–823, DOI: 10.1016/j.synthmet.2006.04.012 [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  18. ↑ Adam Pron i inni, Sulphonic acids as dopants for polyaniline and for conductive polyaniline-based composite materials, patent US 7390439B2, 24 czerwca 2008 (ang.).
  19. 1 2 3 4 Laureaci medali Polskiego Towarzystwa Chemicznego [online], Polskie Towarzystwo Chemiczne [dostęp 2020-09-28].
  20. ↑ Laureaci TEAM edycja 8/2011 [online] [dostęp 2025-02-13].
  21. ↑ Zespół [online], MatNanoMat [dostęp 2025-02-06].
  22. ↑ Patrycja Kowalik i inni, Ag–In–Zn–S Quaternary Nanocrystals Prepared from InCl2 Precursor: Photophysical and Spectroscopic Properties and Application as Visible Light Photocatalysts of Aromatic Aldehyde Photoreduction, „Chemistry of Materials”, 35 (16), 2023, s. 6447–6462, DOI: 10.1021/acs.chemmater.3c01199 [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  23. ↑ Renata Rybakiewicz i inni, Naphthalene bisimides asymmetrically and symmetrically N-substituted with triarylamine – comparison of spectroscopic, electrochemical, electronic and self-assembly properties, „Phys. Chem. Chem. Phys.”, 15 (5), 2013, s. 1578–1587, DOI: 10.1039/C2CP43505E [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  24. ↑ Irena Kulszewicz-Bajer i inni, Acridone and quinacridone derivatives with carbazole or phenoxazine substituents: synthesis, electrochemistry, photophysics and application as TADF electroluminophores, „Journal of Materials Chemistry C”, 10 (34), 2022, s. 12377–12391, DOI: 10.1039/D2TC02270B [dostęp 2025-02-13] (ang.).
  25. 1 2 Nagrody Premiera [online], Kancelaria Prezesa Rady Ministrów [dostęp 2025-02-06].
  26. ↑ Maria Proń, Wspomnienie o Marii z Aduckiewiczów Renardowej, Warszawa: Krupski i S-ka, 1995, s. 102-104, ISBN 83-86117-40-0 (pol.).
  27. ↑ Adam PRON | researchgate.net [online] [dostęp 2025-02-21].
  28. ↑ Anna Chorążewska, Adam Proń, Intellectual Property Rights and Scientific Authorship: Legal and Ethical Considerations Case Study in Hard Sciences and Natural Sciences, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 24 lipca 2024, DOI: 10.31261/pn.4205, ISBN 978-83-226-4389-1 [dostęp 2025-02-06].
  29. ↑ Synthetic Metals. Editorial board [online], ScienceDirect [dostęp 2025-02-07] (ang.), Patrz: Professor Adam Pron > View full biography.
  30. ↑ Profil osoby – Adam Proń [online], Baza Wiedzy Politechniki Warszawskiej [dostęp 2025-02-12].
  31. ↑ Prof. dr hab. inż. Magdalena Hasik, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2025-02-13].
  32. ↑ Prof. dr hab. inż. Jadwiga Ewa Laska, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2025-02-13].
  33. ↑ Adam Proń, Jacek Ulański, Nagroda Wolfa z chemii dla Krzysztofa Matyjaszewskiego [online], Gazeta Wyborcza, 17 lutego 2011 [dostęp 2025-02-06].
  34. ↑ Marek Kosmulski, Adam Proń, Polemika z tekstem prof. Leszka Pacholskiego: „Naukowcy coraz częściej zamiast wiedzy tworzą rankingi” [online], Polityka, 28 października 2014 [dostęp 2025-02-06].
  35. ↑ Adam Proń, autor [online], Przegląd [dostęp 2025-02-06].
  36. ↑ Adam Proń, Halina Szatyłowicz, Mieliśmy sen... [online], Forum Akademickie, 2024 [dostęp 2025-02-06].
  37. ↑ Laureaci Nagrody FNP, „Fundacja na rzecz Nauki Polskiej” [dostęp 2025-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2024-12-03].

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.