Pieczarka brązowa

Pieczarka brązowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	pieczarkowate
Rodzaj	pieczarka
Gatunek	pieczarka brązowa
Nazwa systematyczna
Agaricus subrufescens Peck Ann. Rep. Reg. N.Y. St. Mus. 46: 105 (1894) [1893]

Pieczarka brązowa (Agaricus subrufescens Peck) – gatunek grzybów należący do rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Agaricus, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1894 r. Charles Horton Peck w Nowym Jorku i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna^[1]. Ma 6 synonimów. Niektóre z nich:

• Agaricus fiardii Pegler 1983
• Agaricus rufotegulis Nauta 1999^[2].

Polską nazwę zarekomendowała Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego w 2025 r. Wcześniej opisany był jak pieczarka brazylijska^[3]

Bazydiokarpy wykazują dużą zmienność morfologiczną^[4].

Kapelusz

O średnicy 5–9 cm, grubomięsisty, początkowo półkulisty, potem wypukły do płaskowypukłego. Brzeg prosty, ze zwisającymi resztkami osłony. Powierzchnia włóknista, z przylegającymi włókienkami i łuskami, bardziej gęstymi na środku, na środku fioletowo-brązowa, czerwonawo-brązowa, ciemnobrązowa, przy brzegu fioletowo-brązowa, czerwonawo-brązowa lub brązowo-pomarańczowa^[4].

Blaszki

Wolne, cienkie, gęste, o szerokości 3–7 mm, z 3–4 seriami blaszeczek, początkowo białe, potem kolejno różowe, brązowe, w końcu ciemnobrązowe^[4].

Trzon

Wysokość 6,8–49,5 cm, grubość 0,6–1,2 cm, centralnie osadzony, wewnątrz pusty, zwężający się ku górze lub cylindryczny, bulwiasty z ryzomorfami. Powierzchnia gładka, z rozproszonymi małymi włóknistymi guzkami poniżej pierścienia. Pierścień w górnej części trzonu, błoniasty, zwisający, biały i z czasem zanikający^[4].

Miąższ

W kapeluszu o grubości 4–6 cm, biały, mięsisty, watowaty, o lekko migdałowym zapachu^[4].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 10–19 × 4–8 μm, maczugowate, czterozarodnikowe, szkliste, gładkie. Bazydiospory 4-6,5 × 3–4,5 μm, elipsoidalne, częściowo jajowate, gładkie, z wyraźnymi wierzchołkami, bez por rostkowych. Cheilocystydy 7–18 × 5–13 µm, szkliste, gładkie, składające się z 2-4 kulistych lub prawie kulistych komórek tworzących strzępkę, z gruszkowatą komórką bazową. Strzępki skórki kapelusza o wymiarach 3,75–16,25 μm, brązowe lub jasnobrązowe, gładkie, w większości przypadków zwężone na przegrodach. Pierścień zbudowany ze strzępek o średnicy 4–7,5 μm średnicy, głównie cylindrycznych, gładkich i szklistych^[4].

Występuje na wszystkich kontynentach poza Antarktydą^[5]. Brak go w opracowanym w 2003 r. przez W. Wojewodę wykazie wielkowocnikowych grzybów Polski^[6], ale jego stanowiska podano w późniejszych latach^[7]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną^[8].

Grzyb naziemny saprotroficzny^[6].

Agaricus subrufescens jest grzybem jadalnym, a także grzybem leczniczym od dawna stosowanym w medycynie ludowej. W tych celach od końca IX wieku jest uprawiany w niektórych stanach USA oraz w Brazylii, z której jest eksportowany do wielu innych krajów^[4].

Badania naukowe wykazały, że zawiera bioaktywne związki chemiczne o właściwościach przeciwnowotworowych. Stosowany jest w profilaktyce raka, cukrzycy, hiperlipidemii, miażdżycy i przewlekłym zapaleniu wątroby, stymuluje także układ odpornościowy. Działanie lecznicze wykazuje kilka związków. Większość z nich powszechnie występuje u grzybów, niektóre (np. ergosterol i b-glukany) są uważane za związki charakterystyczne dla królestwa grzybów i są wśród nich wszechobecne, ale u Agaricus subrufescens wyizolowano także takie bioaktywne związki, jak: ryboglukany, glukomannany, ergosterol, piroglutaminian sodu, agarytyna, kompleks RNA-białko. Związki te hamują rozwój nowotworów i ich przerzuty, działają jako inomodulatory, stymulują szlaki apoptozy^[4].