Alcedo

	Alcedo
	Linnaeus, 1758
	; Zimorodek zwyczajny (A. atthis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	kraskowe
Nadrodzina	Alcedinoidea
Rodzina	zimorodkowate
Podrodzina	zimorodki
Rodzaj	Alcedo
	Typ nomenklatoryczny
	Alcedo ispida Linnaeus, 1758
Synonimy
	Ispida Möhring, 1758; Ispida Brisson, 1760; Capya Billberg, 1828; Megalcedo Laubmann, 1923; Cyanispida Laubmann, 1923; Euryzonia Laubmann, 1923; Alcedoides Laubmann, 1923; Pseudalcedo Laubmann, 1923; Caeruleornis Laubmann, 1923;
	Ispida Möhring, 1758; Ispida Brisson, 1760; Capya Billberg, 1828; Megalcedo Laubmann, 1923; Cyanispida Laubmann, 1923; Euryzonia Laubmann, 1923; Alcedoides Laubmann, 1923; Pseudalcedo Laubmann, 1923; Caeruleornis Laubmann, 1923;
Gatunki
	8 gatunków – zobacz opis w tekście
	8 gatunków – zobacz opis w tekście

Alcedo – rodzaj ptaków z podrodziny zimorodków (Alcedininae) w obrębie rodziny zimorodkowatych (Alcedinidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Afryce i Australazji^[8].

Morfologia

Długość ciała 13–22 cm; masa ciała 16–48,5 g^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10. wydaniu Systema Naturae, publikacji własnego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt i roślin^[2]. Gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[9] podgatunek zimorodka zwyczajnego, A. atthis ispida.

Etymologia

Alcedo: łac. alcedo, alcedinis lub halcedo, halcedinis ‘zimorodek’. Późniejsza pisownia pochodzi od fałszywej etymologii gr. ἁλς hals ‘morze’^[10].
Ispida: epitet gatunkowy Alcedo ispida^[a] Linnaeus, 1758; średniowiecznołac. hispida ‘zimorodek’^[11]. Gatunek typowy (linneuszowska tautonimia): „Ispida” Brisson, 1760 (= Alcedo ispida^[a] Linnaeus, 1758).
Capya: gr. καπυω kapuō ‘wyzionąć’^[12].
Megalcedo: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’; rodzaj Alcedo Linnaeus, 1758^[13]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie (również monotypowe)): Alcedo hercules Laubmann, 1917.
Cyanispida: gr. κυανος kuanos ‘ciemnoniebieski’; rodzaj Ispida Brisson, 1760^[14]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie (również monotypowe)): Alcedo coerulescens Vieillot, 1818.
Euryzonia: epitet gatunkowy Alcedo euryzona Temminck, 1830; gr. ευρυς eurus ‘broda’; ζωνη zōnē ‘pasmo, pas’^[15]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie (również monotypowe)): Alcedo euryzona Temminck, 1830.
Alcedoides: rodzaj Alcedo Linnaeus, 1758; gr. -οιδης -oidēs ‘przypominający’^[16]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Alcedo meninting Horsfield, 1821.
Pseudalcedo: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; rodzaj Alcedo Linnaeus, 1758^[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Alcedo quadribrachys Bonaparte, 1850.
Caeruleornis: łac. caeruleus ‘niebieski’; gr. ορνις ornis, ορνιθος ornithos ‘ptak’^[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie (również monotypowe)): Alcedo semitorquata Swainson, 1823.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[19]:

Alcedo peninsulae Laubmann, 1941 – zimorodek malajski
Alcedo euryzona Temminck, 1830 – zimorodek modropierśny
Alcedo meninting Horsfield, 1821 – zimorodek granatowy
Alcedo hercules Laubmann, 1917 – zimorodek duży
Alcedo quadribrachys Bonaparte, 1850 – zimorodek lśniący
Alcedo semitorquata Swainson, 1823 – zimorodek turkusowy
Alcedo atthis (Linnaeus, 1758) – zimorodek zwyczajny
Alcedo coerulescens Vieillot, 1818 – zimorodek błękitny

Uwagi

1 2 3 Podgatunek A. atthis.
↑ Nowa nazwa dla Alcedo Linnaeus, 1758.

Przypisy

↑ Alcedo, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
1 2 C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 115. (łac.).
↑ P.H.G. Möhring: Geslachten der vogelen. Amsteldam: Pieter Meijer, 1758, s. 20. (niderl.).
↑ M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 4. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 441. (fr. • łac.).
↑ G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tab. A. (łac.).
1 2 3 4 5 Laubmann 1923 ↓, s. 195.
↑ Laubmann 1923 ↓, s. 196.
1 2 D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Kingfishers (Alcedinidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Alcedo, DOI: 10.2173/bow.alcedi1.01 [dostęp 2024-11-13] (ang.).
↑ W. Swainson: Zoological illustrations, or, Original figures and descriptions of new, rare, or interesting animals : selected chiefly from the classes of ornithology, entomology, and conchology, and arranged on the principles of Cuvier and other modern zoologists. Cz. 1. London: Printed by R. and A. Taylor for Baldwin, Cradock, and Joy; and W. Wood, 1821, s. tekst do ryc. 26. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Alcedo [dostęp 2024-11-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Ispida [dostęp 2024-11-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Capya [dostęp 2024-11-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Megalcedo [dostęp 2024-11-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Cyanispida [dostęp 2024-11-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Euryzonia [dostęp 2024-11-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Alcedoides [dostęp 2024-11-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Pseudalcedo [dostęp 2024-11-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Caeruleornis [dostęp 2024-11-13] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Alcedininae Bonaparte, 1831 – zimorodki (wersja: 2024-10-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-03-13].

Bibliografia

A. Laubmann. Ueber die generische Stellung von Halcyon leucogaster Fraser. „Archiv für Naturgeschichte”. Abteilung A. 89 (12), s. 190–196, 1923. (niem.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[uwaga1-3] 1 2 3 Podgatunek A. atthis.

[6] Nowa nazwa dla Alcedo Linnaeus, 1758.

[itis-1] Alcedo, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Linnaeus-2] 1 2 C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 115. (łac.).

[Möhring-4] P.H.G. Möhring: Geslachten der vogelen. Amsteldam: Pieter Meijer, 1758, s. 20. (niderl.).

[Brisson-5] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 4. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 441. (fr. • łac.).

[Billberg-7] G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 2: Aves. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tab. A. (łac.).

[CITEREFLaubmann1923[https://www.biodiversitylibrary.org/item/47520#page/901/mode/1up_195]-8] 1 2 3 4 5 Laubmann 1923 ↓, s. 195.

[CITEREFLaubmann1923[https://www.biodiversitylibrary.org/item/47520#page/902/mode/1up_196]-9] Laubmann 1923 ↓, s. 196.

[Winkler&inni-10] 1 2 D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Kingfishers (Alcedinidae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Alcedo, DOI: 10.2173/bow.alcedi1.01 [dostęp 2024-11-13] (ang.).

[swa-11] W. Swainson: Zoological illustrations, or, Original figures and descriptions of new, rare, or interesting animals : selected chiefly from the classes of ornithology, entomology, and conchology, and arranged on the principles of Cuvier and other modern zoologists. Cz. 1. London: Printed by R. and A. Taylor for Baldwin, Cradock, and Joy; and W. Wood, 1821, s. tekst do ryc. 26. (ang.).

[12] The Key to Scientific Names ↓, Alcedo [dostęp 2024-11-13] .

[13] The Key to Scientific Names ↓, Ispida [dostęp 2024-11-13] .

[14] The Key to Scientific Names ↓, Capya [dostęp 2024-11-13] .

[15] The Key to Scientific Names ↓, Megalcedo [dostęp 2024-11-13] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, Cyanispida [dostęp 2024-11-13] .

[17] The Key to Scientific Names ↓, Euryzonia [dostęp 2024-11-13] .

[18] The Key to Scientific Names ↓, Alcedoides [dostęp 2024-11-13] .

[19] The Key to Scientific Names ↓, Pseudalcedo [dostęp 2024-11-13] .

[20] The Key to Scientific Names ↓, Caeruleornis [dostęp 2024-11-13] .

[Mielczarek&Kuziemko-21] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Alcedininae Bonaparte, 1831 – zimorodki (wersja: 2024-10-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-03-13].

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[b]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]