Alki
| Alcidae[1] | |||
| Leach, 1820 | |||
 Alka zwyczajna (Alca torda) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| (bez rangi) | wtórouste | ||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Infratyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Parvordo | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
alki | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Alca Linnaeus, 1758 | |||
| Podrodziny | |||
| |||
Alki[2] (Alcidae) – rodzina ptaków z rzędu siewkowych (Charadriiformes). Obejmuje 24 gatunki obecnie żyjące oraz jeden wymarły[2]. Obejmuje gatunki morskie zamieszkujące skaliste wybrzeża w strefie klimatów chłodnych i umiarkowanych półkuli północnej[3][4] (chociaż niektóre gatunki zapuszczają się nawet do Zatoki Kalifornijskiej)[3]. Kanadyjski ornitolog, Anthony Gaston, zasugerował, że większość gatunków trzyma się północnych wód przez wzgląd na obecne w tropikach rekiny[5].
Systematyka
Do rodziny należą dwie podrodziny[2]:
Charakterystyka
Ptaki te dorastają do 15–40 cm długości ciała, choć wymarła alka olbrzymia (Pinguinus impennis) osiągała nawet 75 cm. Mają krępy tułów, sporą głowę z mocno zbudowanym dziobem, a także krótkie skrzydła i nogi zakończone błoną pławną. Ich upierzenie jest czarno-białe[3].
Ptaki te charakteryzują się następującymi cechami:
- nogi o trzech palcach spiętych błoną pławną, tylny palec uwsteczniony
- brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, pojawia się dymorfizm wiekowy i sezonowy
- bardzo dobrze pływają i nurkują; wiosłują zarówno nogami, jak i skrzydłami (podobnie jak pingwiny). Długie nurkowanie zapewnia ciężki szkielet z mniejszą liczbą komór powietrznych. Przed podwyższonym ciśnieniem wody zabezpiecza wydłużony, szeroki mostek i klatka piersiowa
- latają raczej słabo, chodzą zwykle niezgrabnie (alka olbrzymia była nielotem[3]) i mają krótkie sterówki oraz skrzydła, które służą pod wodą jak napęd, a nie do sterowania. Wiosłują nimi 15–20 ruchów na minutę[6]
- dobrze rozwinięty gruczoł kuprowy, którego wydzieliną namaszczają pióra
- pierzą się 2 razy rocznie, przez co mają upierzenie zimowe i godowe. Pozbywają się wtedy wszystkich lotek naraz i jako nieloty pływają na wodzie
- gruczoł nosowy wydziela sól ze względu na duże zasolenie, w jakim przebywają
- gniazdo zazwyczaj wprost na skałach, w norze lub zagłębieniu. Przebywają wtedy w licznych koloniach, które mogą sięgać milionów osobników, pokrywając zbocza i nabrzeżne skały
- zazwyczaj 1–2 jaja w lęgu
- pisklęta pokryte gęstym puchem, półgniazdowniki. Rosną szybko, potrafią wskakiwać do morza prosto ze skał. Inaczej jest z pisklętami karmionymi w norach, które przebywają tam, nim nauczą się latać
- żywią się przede wszystkim rybami i bezkręgowcami morskimi
Zobacz też
- kiviak – grenlandzka potrawa z surowego mięsa alki
Przypisy
- ↑ Alcidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- 1 2 3 P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Alcidae Leach, 1820 – alki – Auks (Wersja: 2022-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-12-17].
- 1 2 3 4 Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Zoologia I: A–O. Poznań: Axel Springer Polska, 2006, s. 10. ISBN 978-83-60563-05-2.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, skimmers, gulls, terns, skuas, auks. IOC World Bird List: Version 14.2. [dostęp 2024-12-17]. (ang.).
- ↑ Adam Nicolson, Krzyk morskich ptaków, Kraków: Znak, 2017, s. 23, ISBN 978-83-240-4244-9.
- ↑ Karel Stastny, „Ptaki wodne”, Wydawnictwo Delta, Warszawa 1993.