Andriej Zajonczkowski

Andriej Zajonczkowski

Андрей Медардович Зайончковский

A. M. Zajonczkowski w mundurze carskiego generała (1916)
generał piechoty
Data i miejsce urodzenia	8 grudnia?/20 grudnia 1862 Orzeł
Data i miejsce śmierci	22 marca 1926 Moskwa
Przebieg służby
Lata służby	1785–1831
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Armia Czerwona
Jednostki	30 Korpus Armijny, Armia Dobrudzka, Wsierogławsztab
Stanowiska	dowódca 85 PP, 22 DP, 30 KA, Armii Dobrudzkiej
Główne wojny i bitwy	wojna rosyjsko-japońska, I wojna światowa
Późniejsza praca	nauczyciel akademicki
Odznaczenia

Andriej Medardowicz Zajonczkowski (ros. Андрей Медардович Зайончковский, ur. 8 grudnia^?/20 grudnia 1862 w Orle, zm. 22 marca 1926 w Moskwie) – rosyjski i radziecki wojskowy, teoretyk i historyk wojskowości, generał piechoty.

Wywodził się z dworiaństwa guberni orłowskiej^[1], prawosławny^[2]. Jego ojciec, Medard-Ippolit Andriejewicz Zajonczkowski, pochodził z polskiej rodziny szlacheckiej^[3], Zajączkowskich herbu Drzewica, ale prawdopodobnie starał się zatrzeć swoje pochodzenie i pokrewieństwo z bratem, Ippolitem Ippolitowiczem Zajonczkowskim, zesłanym do guberni riazańskiej za działalność rewolucyjną^[4].

Medard-Ippolit Andriejewicz Zajonczkowski był radcą stanu i naczelnikiem turkiestańskiego okręgu pocztowo-telegraficznego. Matką Andrieja Medardowicza była Nadieżda Nikołajewna z domu Dazinska. Medard-Ippolit oraz Nadieżda mieli pięcioro dzieci: synów Andreja i Nikołaja^[a] oraz trzy córki: Annę, Olgę i Zinaidę. Olga wyszła za mąż za późniejszego (1902–1906) wojskowego gubernatora obwodu amurskiego i atamana nakaźnego Kozaków amurskich, Dmitrija Wasilewicza Putiatę. Z kolei Anna została później żoną Jewgienija Nikołajewicza Kakurina, matką Nikołaja Kakurina (1883–1936) i babką metropolity Leonida (Polakowa) (1913–1990), poprzez swoją córkę Olgę Jewgienijewną z Kakurinów.

Andriej Medardowicz Zajonczkowski ukończył Korpus Kadetów w Orle (1879) i Nikołajewską Szkołę Inżynieryjną w Sankt Petersburgu (1882)^[5][6].

Jako podporucznik został przydzielony do 5 batalionu inżynieryjnego^[7]. 1 stycznia 1885 r. został awansowany na porucznika. W 1888 r. ukończył Nikołajewską Akademię Sztabu Generalnego.

Od 1 stycznia do 1 grudnia 1890 r. – starszy adiutant 1 Dywizji Kawalerii Gwardii.

Kapitan ze starszeństwem od 1 kwietnia 1890 r.

Od 9 grudnia 1890 do 23 czerwca 1895 r. – starszy adiutant przy sztabie 1 Korpusu Gwardii. Pełnił funkcję dowódcy kompanii w Pułku Jegrów Lejbgwardii (16 października 1892 – 11 października 1893).

Podpułkownik ze starszeństwem od 23 czerwca 1895 r.

Od 23 lipca 1895 r. – sztabsoficer do specjalnych poruczeń przy sztabie 1 Korpusu Armijnego.

Od 28 września 1898 r. – sztabsoficer do specjalnych poruczeń przy sztabie Gwardii i Petersburskiego Okręgu Wojskowego.

Pułkownik ze starszeństwem od 18 kwietnia 1899 r.

Od 3 kwietnia 1900 r. – sztabsoficer do specjalnych poruczeń przy naczelnym dowódcy Gwardii i Petersburskiego Okręgu Wojskowego. Pełnił funkcję dowódcy batalionu w Pułku Jegrów Lejbgwardii.

Od 21 stycznia 1902 r. – szef sztabu 2 Dywizji Kawalerii Gwardii.

Od 17 sierpnia 1902 do 18 maja 1904 r. u boku wielkiego księcia Michała Mikołajewicza^[8].

W 1902 r. – sekretarz komitetu ds. renowacji zabytków obrony Sewastopola. Przygotowywał do publikacji zapiski weterana wojny krymskiej, generała porucznika Piotra Kononowicza Mieńkowa.

W czasie wojny rosyjsko-japońskiej był dowódcą 85 Wyborskiego Pułku Piechoty (18 maja 1904 – 9 marca 1905) i wykazał się zdolnościami dowódczymi^[8].

Następnie został dowódcą 2 Brygady 3 Syberyjskiej Dywizji Strzeleckiej (9 marca – 7 września 1905).

Za zasługi wojskowe został odznaczony Bronią Złotą „Za Waleczność” (1906)^[7].

Od 7 września 1905 r. – generał major z przydziałem do dyspozycji naczelnego dowódcy Gwardii i Petersburskiego Okręgu Wojskowego.

Od 18 lutego 1906 r. – dowódca Pułku Jegrów Lejbgwardii, od 10 lipca 1908 r. - dowódca 1 Brygady 1 Dywizji Piechoty Gwardii.

W stopniu generała porucznika od 30 lipca 1912 r. dowodził 37 Dywizją Piechoty 18 Korpusu Armijnego, na której czele rozpoczął swój udział w I wojnie światowej^[8].

Od 27 marca 1915 r. – dowódca 30 Korpusu Armijnego. Pod koniec sierpnia 1915 roku wraz z korpusem został przeniesiony do 8 Armii A. A. Brusilova, która walczyła w składzie Frontu Południowo-Zachodniego^[9].

Od 12 sierpnia 1916 r. – dowódca 47 Korpusu Armijnego.

Jednocześnie w sierpniu – październiku 1916 r. dowodził rosyjsko-rumuńską Armią Dobrudzką, składającą się z jego 47 Korpusu oraz oddziałów rumuńskiej 3 Armii.

Od 22 października 1916 r. – dowódca 18 Korpusu Armijnego^[8].

Generał piechoty od 10 kwietnia 1916 r. (ze starszeństwem od 10 czerwca 1915 r.)^[5].

Po rewolucji lutowej, 2 kwietnia 1917 r. został przeniesiony do rezerwy przy sztabie Piotrogrodzkiego Okręgu Wojskowego, a 7 maja zwolniony ze służby z prawem do munduru i emerytury^[9].

W 1918 r. wstąpił jako ochotnik do Armii Czerwonej, w której został starszym specjalistą w Wydziale Sprawozdawczo-Organizacyjnym Zarządu Organizacyjnego Wszechrosyjskiego Sztabu Generalnego (Wsierogławsztab), szefem sztabu 13 Armii (1919). Znajdował się w dyspozycji szefa Sztabu Polowego Rewolucyjnej Rady Wojskowej Republiki. Wiadomo, że w 1918 roku został aresztowany raz lub dwa razy pod zarzutem działalności kontrrewolucyjnej, ale po krótkim okresie uwięzienia został zwolniony.

19 października 1920 r. został aresztowany przez czekistów w swoim mieszkaniu w Moskwie^[10]. Po dwóch przesłuchaniach przeprowadzonych w pierwszych dniach po zatrzymaniu nie był już przesłuchiwany ponownie. Oskarżono go o udział w antyradzieckiej organizacji podziemnej i współpracę z Denikinem w 1919 r. W więzieniu ciężko zachorował. W grudniu 1921 r. został zwolniony^[b].

Według części badaczy od 1921 r. był tajnym agentem Czeka-OGPU^[7][6]. Prawdopodobnie dzięki zgodzie na współpracę z Czeka został zwolniony z więzienia. Odegrał istotną rolę w operacji operacji Trust. Również sprawa „Wiosna” z lat 1930–1931 opierała się na materiałach operacyjnych otrzymanych wcześniej od Zajonczkowskiego, a także od jego córki, Olgi Andriejewny Zajonczkowskiej-Popowej^[10].

W latach 1922-1926 był wykładowcą w Akademii Wojskowej im. Michaiła Frunzego, w ówczesnej Katedrze Historii Wojny Światowej.

Zmarł w Moskwie. Został pochowany na cmentarzu przy monasterze Nowodziewiczym, w pobliżu murów soboru Smoleńskiego. Grób znajduje się niedaleko grobu generała Aleksieja A. Brusiłowa, który jest położony po przeciwnej stronie soboru.

Był dwukrotnie żonaty. Pierwsze małżeństwo z Lidią Kalinnikowną Konowalenko (od 1888) zakończyło się rozwodem^[12]. Z tego związku pochodziła córka Natalia (1890–1958), w późniejszym okresie mniszka klasztoru żeńskiego we wsi Nieżadowo w rejonie plusskim. Po zamknięciu klasztoru początkowo mieszkała w obwodzie leningradzkim, następnie została wysiedlona i zamieszkała w Muromie. Z drugiego małżeństwa z Marią (Martą) Michajłowną Kazakiewicz miał córkę Olgę (1892–1968). Jej mężem był Wasilij Władimirowicz Popow (1885-1938), pułkownik i wykładowca w Wojskowej Akademii Mechanizacji i Motoryzacji Armii Czerwonej. Represjonowany w trakcie czystek w Armii Czerwonej, rozstrzelany w Kommunarce, pośmiertnie zrehabilitowany w 1957 r.^[13] Olga Andriejewna została aresztowana w 1937 r. i zwolniona w 1939 r. Miała córkę Irinę Wasilijewną (ur. 1917).

W zakresie sztuki wojennej poglądy Zajączkowskiego były zgodne ze szkołą G. A. Leera. Wniósł znaczący wkład w badanie problemów strategicznych, planowanie i strategię dowodzenia, popularyzację naukowych dzieł rosyjskiej i zachodnioeuropejskiej klasyki wojskowości. Prace Zajączkowskiego miały cel praktyczny – wykorzystania doświadczeń I wojny światowej w budowie Armii Czerwonej^[1]. Jako wykładowca bywał oskarżany o rutyniarstwo i konserwatyzm w sprawach wojskowych (kom. Muklewicz)^[14].

• Walentina Wieriemienko, Walerij Kaminski. Андрей Медардович Зайончковский: скрытый идеалист и льстивый царедворец. „Новейшая история России”. 8 z. 2, s. 397–409, 2018. Издательство Исторического факультета СПбГУ. DOI: 10.21638/11701/spbu24.2018.208. [dostęp 2025-02-17]. (ros.). Sprawdź autora:1 oraz 2.
• Вячеслав Румянцев (red.): Зайончковский Андрей Медардович. 914ww.ru. [dostęp 2025-02-17]. (ros.).
• Зайончковский Андрей Медардович. [w:] Офицеры русской императорской армии [on-line]. ria1914.info. [dostęp 2025-02-17]. (ros.).
• Родился военачальник, военный теоретик и историк Андрей Медардович Зайончковский 20 декабря 1862. [w:] День в истории [on-line]. Президентская библиотека имени Б.Н. Ельцина. [dostęp 2025-02-17]. (ros.).
• Андрей Медардович Зайончковский. geni.com. [dostęp 2025-02-17].