Edward Żeligowski

Edward Żeligowski
*Antoni Sowa*
Imię i nazwisko	Edward Witold Żeligowski
Data i miejsce urodzenia	21 listopada?/3 grudnia 1815 ; Korekowce, Białoruś
Data i miejsce śmierci	28 grudnia 1864 ; Genewa
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Dorpacki
Dziedzina sztuki	literatura, poezja
Epoka	romantyzm

Edward Witold Żeligowski pseudonim Antoni Sowa (ur. 3 grudnia 1815 w Korekowcach na Białorusi^[a], zm. 28 grudnia 1864 w Genewie)^[1]^[2] – poeta, tłumacz (zwłaszcza literatury rosyjskiej), publicysta. Autor fantazji dramatycznej „Jordan” i innych. Członek korporacji akademickiej Konwent Polonia w Dorpacie.

Życiorys

W latach 1833–1836 odbywał studia na uniwersytecie w Dorpacie, gdzie został internowany za udział w tajnym stowarzyszeniu patriotycznym^[3]. Po zwolnieniu w 1842 r. osiadł w Wilnie, gdzie nawiązał kontakty z radykalną młodzieżą demokratyczną, stając się jednym z jej przywódców^[3]^[1]. W 1846 r. opublikował fantazję dramatyczną pt. „Jordan”, która została uznana za jego manifest ideowy^[1]. Przygotował część 2 „Jordana” pt. „Zorski”, ale radykalizm utworu uniemożliwił jego druk^[3].

Poglądy Żeligowskiego zostały uznane za niebezpieczne i dlatego w 1851 roku skazano go na zesłanie w Pietrozawodsku. Chory Żeligowski cierpiał z powodu chłodnego klimatu i 1853 poprosił o przeniesienie do Orenburga. Po pozytywnym rozpatrzeniu prośby przeniesiono go jesienią 1853 do Orenburga, gdzie poznał wielu intelektualistów i zaprzyjaźnił się z Tarasem Szewczenko, z którym utrzymywał następnie korespondencję. W styczniu 1954 został przeniesiony do Ufy. W lecie 1854 po poleceniu go przez wicegubernatora Igora Baranowskiego został mianowany przez gubernatora I.M. Potulowa urzędnikiem niższego szczebla i pracował jako asystent Baranowskiego. Baranowski z jego pomocą podjął walkę z łapówkarstwem i przekupstwem urzędników. W związku z tym zatrudnieniem Żeligowski otrzymywał całkiem niezłe wynagrodzenie (215 rubli) i mógł opuszczać Ufę. W Ufie poznał też poetę i tłumacza M. Michajłowa, który w późniejszym okresie odegrał istotną rolę w ruchu wyzwoleńczym. W Ufie poznał tez swoją wielką miłość i przyszłą żonę Zofię Butkiewicz, pochodzącą ze starego rodu szlacheckiego. Połączyły ich takie same zapatrywania polityczne i ukochanie literatury^[4]

Po zwolnieniu w 1858 r. wyjechał z ukochaną do Petersburga. Od stycznia 1859 r. był jednym z redaktorów czasopisma „Słowo”, które jednak po 14 numerach zamknęła cenzura. Żeligowski, tym razem sam, wyjechał do Paryża, skąd pisał artykuły do pism krajowych^[3]. Od 1860 r. do końca życia mieszkał w Genewie^[1], dokąd udał się z powodu problemów ze zdrowiem. W 1861 przyjechała do niego ukochana, z którą od wyjazdu za granicę utrzymywał kontakt listowny i para pobrała się niebawem^[4]. Jednak nadszarpnięte zdrowie poety uniemożliwiło mu dłuższe życie. Zmarł już po trzech latach w końcu 1964, w wieku 48 lat.

Twórczość

Jordan (1846), wyd. J. Zawadzki, Wilno
Poezje Antoniego Sowy (1858), B.M. Wolff, Petersburg
Dziś i wczoraj (1858) – powieść społeczna

Uwagi

1 2 3 W 2006 r. Anatolij Rogacz opublikował w białoruskim portalu „Biełaruś Siehodnia” swoje badania, z których wynika, że Edward Żeligowski urodził się 21 listopada^?/3 grudnia 1815 w folwarku Korekowce (obecnie na Białorusi). Błąd ma wynikać z faktu, że 20 lipca 1816 został on ochrzczony powtórnie oliwą. Pierwszy chrzest wodą miał mieć miejsce 23 listopada 1815 r., trzy dni po urodzeniu. – Анатолий Рогач (Anatolij Rogacz): Под псевдонимом Антоний Сова. Найдены новые свидетельства о поэте Эдварде Желиговском (Pod psiewdonimom Antonij Sowa. Najdieny nowyje swidietielstwa o poetie Edwardie Żeligowskom). w: „Беларусь Сегодня” (Biełaruś Siegodnia), 02.12.2006, ros..

Przypisy

1 2 3 4 Żeligowski Edward, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-01-26] .
↑ StanisławS. Zieliński StanisławS., Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich. Podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 642 .
1 2 3 4 MariaM. Grabowska MariaM., Żeligowski Edward, [w:] MariaM. Goszczyńska (red.), Mały słownik pisarzy polskich, t. 1, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966 .
1 2 I.M. Gvozdikova: «Он был настоящим украшением кружка изгнанников». O польском поэте Эдварде-Витольде Желиговском („Był prawdziwą ozdobą kręgu wygnańców”. O polskim poecie Edwardzie Witoldzie Żeligowskim), 2007.

Linki zewnętrzne

Dzieła Edwarda Żeligowskiego w bibliotece Polona.

[data-1] 1 2 3 W 2006 r. Anatolij Rogacz opublikował w białoruskim portalu „Biełaruś Siehodnia” swoje badania, z których wynika, że Edward Żeligowski urodził się 21 listopada^?/3 grudnia 1815 w folwarku Korekowce (obecnie na Białorusi). Błąd ma wynikać z faktu, że 20 lipca 1816 został on ochrzczony powtórnie oliwą. Pierwszy chrzest wodą miał mieć miejsce 23 listopada 1815 r., trzy dni po urodzeniu. – Анатолий Рогач (Anatolij Rogacz): Под псевдонимом Антоний Сова. Найдены новые свидетельства о поэте Эдварде Желиговском (Pod psiewdonimom Antonij Sowa. Najdieny nowyje swidietielstwa o poetie Edwardie Żeligowskom). w: „Беларусь Сегодня” (Biełaruś Siegodnia), 02.12.2006, ros..

[EPWN-2] 1 2 3 4 Żeligowski Edward, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-01-26] .

[slownik642-3] StanisławS. Zieliński StanisławS., Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich. Podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 642 .

[Słownik-4] 1 2 3 4 MariaM. Grabowska MariaM., Żeligowski Edward, [w:] MariaM. Goszczyńska (red.), Mały słownik pisarzy polskich, t. 1, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1966 .

[Gvozdikova-5] 1 2 I.M. Gvozdikova: «Он был настоящим украшением кружка изгнанников». O польском поэте Эдварде-Витольде Желиговском („Był prawdziwą ozdobą kręgu wygnańców”. O polskim poecie Edwardzie Witoldzie Żeligowskim), 2007.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]