Bierutów (gmina)

Gmina Bierutów

gmina miejsko-wiejska
Zabytki siedziby gminy – miasta Bierutów
Herb
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	oleśnicki
TERC	0214023
Burmistrz	Burmistrz Bierutowa Piotr Sawicki
Powierzchnia	147,07 km²
Populacja (31.12.2023) • liczba ludności	9 273[1]
• gęstość	63 os./km²
Nr kierunkowy	(+48) 71
Tablice rejestracyjne	DOL
Adres urzędu: ul. Moniuszki 12 56-420 Bierutów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 16 Liczba miejscowości 17
Położenie na mapie powiatu
51°07′25″N 17°32′33″E/51,123611 17,542500
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Bierutów – gmina miejsko-wiejska w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, należąca do aglomeracji wrocławskiej. Siedzibą gminy jest miasto Bierutów.

W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie wrocławskim.

Według danych z roku 2002^[2] gmina Bierutów ma obszar 147,07 km², w tym:

• użytki rolne: 70%
• użytki leśne: 23%

Gmina stanowi 14,01% powierzchni powiatu.

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[3]:

• miasto (ośrodek historyczny)
• kościół pw. św. Katarzyny z XIII wieku
• kościół cmentarny, ewangelicki pw. Świętej Trójcy, obecnie ruina, murowanego z cegły z pierwszej poł. XVII w.
• zespół zamkowy, z XIV w., XVII w., XIX w.:
  • zamek, obecnie dom, ul. Zamkowa 3 b; pozostałości zamku książąt wrocławskich z XIV w., XVII w. i XIX w. Zachowała się wjazdowa barokowa brama wraz z kawałkiem murów obronnych, zbudowana około 1680 r.; portal zamkowy z tarczą herbową
  • wieża zamkowa, średniowieczna, zbudowana w stylu gotyckim z analogiczną tarczą herbową Podiebradów, z wyjątkiem późniejszego barokowego hełmu
• mury obronne, fragmenty z pierwszej poł. XIV-XV w.
• wieża ratuszowa, fragment dawnego budynku ratusza, z pierwszej poł. XV w., drugiej poł. XVII wieku
• willa przy ul. Mickiewicza 25a z 1906 r.

inne zabytki:

• neogotycki kościół parafialny pw. św. Józefa wybudowany w latach 1891–1893
• dawna synagoga
• Kościół ewangelicko-luterański
• średniowieczny krzyż kamienny o wysokości ponad ziemię 241 cm, rozpiętości ramion 109 cm i grubości ok. 12 cm, znajduje się ok. 300 m na północ w lesie od wsi Kijowice,
• wczesnogotycki kościół pw. NMP wybudowany prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku, znajduje się w Stroni,
• trzon krzyża, prawdopodobnie z XIV-XVI wieku w Posadowicach.

Herb Bierutowa jest jednocześnie herbem gminy Bierutów. Andrzej Woźniak w artykule „Herb miasta Bierutowa” w Kwartalniku Powiatu Oleśnickiego nr 1 z 2000 roku, na stronach 22-23, pisze „...herbem miasta Bierutów są trzy zakrzywione haki, między którymi znajdują się trzy gwiazdy. Herb taki widnieje na wszystkich prawie pieczęciach miejskich od XIV wieku z nieznacznymi tylko zmianami...”. Najdawniejsza znana pieczęć pochodzi z dokumentu z 10 lutego 1340 roku i przedstawia trzy haczyki wychodzące z jednego koła wychodzące. Dalej A. Woźniak dodaje: „W końcu XIV wieku istniała też druga pieczęć (...). Przedstawia również tarczę z trzema hakami, z dodatkiem trzech gwiazd między nimi. Na początku XVII wieku pojawiła się nowa pieczęć (...), która na tarczy ukazuje trzy haki i gwiazdy po raz pierwszy spięte pierścieniem”. Wynika z tego, że herb Bierutowa ulegał wielu przemianom zanim osiągnął współczesną formę.

W monografii Bierutowa z 1935 roku ujęto, że w XVII wieku pojawiła się pieczęć przedstawiająca „godło miasta otoczone kwiatami, podtrzymywane przez stojących z tyłu aniołów”. Nastąpiło to prawdopodobnie w latach 1673–1676, gdy Chrystian Ulryk został księciem bierutowskim.
Wśród samych mieszkańców Bierutowa występowały różne poglądy na temat prawidłowości herbu Bierutowa. Według autorów monografii Bierutowa „Kraina nad Widawą” s. 21, pozostaje w ścisłym związku z herbem rodu Reichenbachów (Rychbachów)” (jeden z nich lokował Bierutów w 1266 roku), których legenda herbowa łączy się z walką z wilkami. Wówczas skuteczną pułapką były sidła zwane „wilcze haki”, które umieszczano wewnątrz kawałków mięsa i zawieszano na sznurach (łańcuchach) na drzewach, znane też pod nazwą „wilczekosy”. Od śmierci Wilhelma von Reichenbacha istnieją różne interpretacje herbu Bierutowa. Jedna z nich mówi, że trzy haki symbolizują tzw. „koronę męczeńską”, czyli drewniane koło najeżone hakami, nożami i drutami, które kazał zrobić cesarz Maksencjusz dla św. Katarzyny a które anioł roztrzaskał na trzy części^[7].

Dane z 30 czerwca 2004^[8]:

• Piramida wieku mieszkańców gminy Bierutów w 2014 roku^[9].

Gorzesław, Jemielna, Karwiniec, Kijowice, Kruszowice, Paczków, Posadowice, Radzieszyn, Sątok, Solniki Małe, Solniki Wielkie, Stronia, Strzałkowa, Wabienice, Zawidowice, Zbytowa.

Dziadowa Kłoda, Jelcz-Laskowice, Namysłów, Oleśnica, Wilków