Bitwa o Gabon

Bitwa o Gabon

II wojna światowa, kampania afrykańska
Czas	27 października – 12 listopada 1940
Miejsce	Gabon
Terytorium	Francuska Afryka Równikowa
Przyczyna	decyzja o zlikwidowaniu sił Vichy w Gabonie
Wynik	zwycięstwo aliantów
Strony konfliktu
Francja Vichy  Wolna Francja  Wielka Brytania
Dowódcy
Georges Masson † Marcel Têtu Charles de Gaulle Philippe Marie Leclerc Marie Pierre Kœnig John Cunningham
Siły
n/n siły lądowe, 1 okręt podwodny, 1 awizo n/n siły lądowe, 1 ciężki krążownik, 1 slup, 1 awizo, 1 trałowiec przeciwminowy, 1 statek transportowy
Straty
n/n straty ludzkie, 1 okręt podwodny zatopiony 1 awizo zniszczone od 20 do 100 ludzi, 4 samoloty zestrzelone
Położenie na mapie Gabonu miejsce bitwy
0°23′24″N 9°27′06″E/0,390000 9,451667

Bitwa o Gabon, zwana też bitwą o Libreville – walki pod koniec 1940 r. pomiędzy wojskami Wolnej Francji oraz morskimi i lotniczymi siłami brytyjskimi a siłami wiernymi Francji Vichy, których celem było opanowanie Gabonu przez siły alianckie.

Po ataku Niemiec na Francję i kapitulacji wojsk francuskich 22 czerwca 1940 roku, w Wielkiej Brytanii zawiązał się Komitet Wolnej Francji pod przewodnictwem gen. Charles’a de Gaulle’a. Natomiast w południowej części Francji powstało marionetkowe państwo francuskie zwane Francją Vichy, na czele którego stanął marszałek Philippe Pétain. Gubernatorzy francuskich kolonii w Afryce opowiedzieli się po różnych stronach. Georges Pierre Masson, gubernator Gabonu we Francuskiej Afryce Równikowej, okazał się zwolennikiem rządu Vichy. W tej sytuacji gen. de Gaulle postanowił zająć zbrojnie tę kolonię. 8 października przybył do Duali w pobliskim Kamerunie, gdzie spotkał się ze sztabem swoich wojsk. 12 października został zatwierdzony plan zajęcia Gabonu.

27 października oddziały wojskowe Wolnych Francuzów pod dowództwem płk Philippe’a Marie Leclerca przekroczyły granicę Gabonu. Z terytorium Kamerunu nacierała Grupa „Dio”, zajmując miejscowość Mitzic, a następnie kierując się na południe. Grupy „Parent” i „Delange” atakowały z obszaru Kongo w kierunku północnym. 5 listopada skapitulował vichystowski garnizon Lambaréné. Tymczasem Grupa „Kœnig”, przewożona statkiem handlowym „Casamance”, wylądowała w nocy w Pointe La Mondah, po czym skierowała się na Libreville. Jednocześnie toczyły się działania na morzu, gdzie wraz z okrętami francuskimi działały brytyjskie siły morskie pod dowództwem wiceadm. Johna Cunninghama, w składzie dwóch krążowników „Devonshire” i „Delhi” i mniejszych jednostek^[1]. Brytyjskie okręty miały rozkaz prowadzić blokadę Libreville i zatrzymywać jednostki Vichy, nie otwierając ognia jako pierwsze^[1]. 8 listopada brytyjski slup HMS „Milford” podczas patrolowania wybrzeża Gabonu zatopił ok. 20 mil od brzegu francuski okręt podwodny „Poncelet”, którego zadaniem był atak na siły desantu w zatoce, a który usiłował storpedować okręt brytyjski^[1]. 9 listopada brytyjskie samoloty Westland Lysander zbombardowały lotnisko w Libreville. Wojska Wolnych Francuzów po dotarciu do stolicy Gabonu napotkały silny opór, ale ostatecznie zajęły miasto. W tym czasie siły morskie, w tym kanonierka kolonialna „Savorgnan de Brazza”, zaatakowały okręty Vichy, zatapiając bliźniaczą kanonierkę kolonialną „Bougainville”. 12 listopada poddały się w Port-Gentil ostatnie oddziały wierne rządowi Vichy pod dowództwem gen. Marcela Têtu. Gubernator G. P. Masson popełnił samobójstwo, a jego miejsce zajął nowy urzędnik z nadania gen. Charles’a de Gaulle’a. Na stronę Wolnych Francuzów przeszła mniejsza część żołnierzy Vichy, zaś reszta została internowana do końca wojny w obozie w Brazzaville w Kongu.

Wojska Wolnych Francuzów

• Piechota – d-ca płk Philippe Marie Leclerc
  • Grupa „Dio” (Groupement „Dio”) – d-ca kpt. Louis Dio
    • część 4 batalionu piechoty – d-ca por. Raymond Dronne
    • część 1 kompanii czołgów (czołgi Hotchkiss H-39)– d-ca por. Jean Volvey
    • bateria artylerii (działa 75 mm) – d-ca kpt. Jean-Claude Laurent-Champrosay
  • Grupa „Parent” (Groupement „Parent”)
    • część 1 batalionu piechoty – d-ca kpt. Guy Baucheron de Boissoudy
    • część batalionu Point d'Appui de Pointe-Noire – d-ca por. Duclerc
    • część 1 batalionu strzelców morskich – d-ca EV. Le Bourgeois
    • część d’Artillerie Coloniale de Pointe-Noire – d-ca por. Lucciani
  • Grupa „Delange” (Groupement „Delange”) – d-ca mjr Raymond Delange
    • część 1 batalionu piechoty – d-ca mjr R. Delange
  • Grupa „Koenig” (Groupement „Kœnig”) – d-ca płk Marie Pierre Kœnig
    • część 13 półbrygady Legii Cudzoziemskiej – d-ca płk M. P. Koenig

Łącznie siły te liczyły ponad 1 tys. żołnierzy.

• Siły morskie – d-ca kmdr ppor. Georges Thierry d’Argenlieu
  • awizo „Savorgnan de Brazza”
  • awizo „Commandant Dominé"
  • statek handlowy „Casamance"
• Siły lotnicze
  • Lotnicza grupa bojowa n°1 FAFL – d-ca Lionel de Marmi

Wojska Francji Vichy – d-ca gen. Marcel Têtu

Łącznie liczyły ok. 4 tys. żołnierzy

• Skład wojsk Wolnych Francuzów i historia operacji gabońskiej (jęz. francuski)