Bitwa pod Lubrzem

Bitwa pod Lubrzem

II wojna północna potop szwedzki
Czas	28 sierpnia lub 10 września 1656[1]
Miejsce	Lubrze
Terytorium	Wielkopolska
Przyczyna	próba opanowania basenu Morza Bałtyckiego przez Szwedów
Wynik	zwycięstwo wojsk koronnych
Strony konfliktu
Rzeczpospolita Obojga Narodów Szwecja
Dowódcy
płk Andrzej Karol Grudziński gen. † Jan Wejhard Wrzesowicz
Siły
ok. 200–500 ok. 800–2000
Straty
nieznane, ale bardzo małe ok. 500–800 zabitych
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego miejsce bitwy
Położenie na mapie Polski miejsce bitwy
52°05′43″N 17°23′21″E/52,095278 17,389167

Bitwa pod Lubrzem – starcie pomiędzy wojskami Rzeczypospolitej Obojga Narodów a szwedzko-niemieckimi w czasie potopu szwedzkiego 28 sierpnia (lub 10 września) 1656 zakończone zwycięstwem sił Rzeczypospolitej.

Wojska szwedzko-brandenbursko-saskie pod dowództwem gen. Jana Wejharda Wrzesowicza maszerowały jako odsiecz dla załogi oblężonego przez Polaków Kalisza. Oddział ten (w sile 800–2000 ludzi) rozbił obóz pod miejscowością Lubrze, między Jarocinem a Środą. W rejonie tym przebywał niewielki (200–500 osobowy) oddział polski płk. Andrzeja Karola Grudzińskiego, który prowadził walkę podjazdową. Dowódca dowiedział się o nieprzyjacielu od okolicznych chłopów i postanowił dokonać nocnego ataku na jego obozowisko.

W nocy 28 sierpnia Polacy podeszli pod obóz i zlikwidowali 60-osobową straż nocną, przypuszczając następnie główny atak. Zupełnie zaskoczeni Szwedzi i Brandenburczycy stawili minimalny opór i rozpoczęli bezładną ucieczkę do Lubrza oraz na oślep – przez strumień w pola. Spowodowało to, że ustępujący wrogowi liczebnością polscy żołnierze zadali mu dodatkowo podczas tego niekontrolowanego odwrotu znaczne straty. Do niewoli dostał się dowodzący Niemcami pułkownik ze swoim trębaczem, a próbujący uciekać przez pola gen. Wrzesowicz został zabity przez grupę chłopów, którzy nie pozwolili pogrzebać później jego ciała przez kilka dni.

W wyniku starcia odsiecz dla załogi Kalisza została całkowicie rozbita i przepędzona. W czasie bitwy zginęło kilkunastu wysokich rangą oficerów i urzędników szwedzkich oraz niemieckich. Poinformowany o klęsce elektor Fryderyk Wilhelm I nakazał odwrót do Torunia innemu oddziałowi, który szedł na Kalisz od północy. Poważniejsze siły nieprzyjacielskie nie dotarły już pod miasto, w wyniku czego garnizon Kalisza poddał się Polakom 8 listopada.

• Gordon Patrick, Diary of General Patrick Gordon of Auchleuchries 1635–1699, t. 1, Aberdeen 2009.
• des Noyers, Pierre, Lettres de Pierre Des Noyers secrétaire de la reine de Pologne Marie-Louise de Gonzague ... pour servir a l’histoire de Pologne et de Suède de 1655 a 1659, Berlin 1859. Przekład polski: Portofolio królowéj Maryi Ludwiki: czyli Zbiór listów, aktów urzędowych i innych dokumentów, ściągających się do pobytu tej monarchini w Polsce, przełożonych z francuskiego na język polski. Tom 2, wydał Edward Raczyński, Poznań 1844.
• Wawrzyniec Jan Rudawski, Historja Polska od śmierci Władysława IV aż do pokoju Oliwskiego, czyli dzieje panowania Jana Kazimierza od 1648 do 1660 r., t. 2, Petersburg – Mohylew 1855.
• Twardowski Samuel, Woyna domowa z-Kozaki i Tatary, Moskwą, potem Szwedami, i z Węgry, Kalisz 1681.