Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu

Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu
Zabytek: nr rej. :
- 1224/77 z 28 marca 1977 (woj. katowickie)[1]
- A/1005/22 z 30 czerwca 2022 (woj. śląskie)[2]
Ilustracja
Fasada (2021)
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Bytom

Adres

plac gen. Władysława Sikorskiego 1[1], ul. S. Moniuszki 23[3][4]

Styl architektoniczny

secesja

Architekt

Karl Brugger

Kondygnacje

3

Rozpoczęcie budowy

1901

Ukończenie budowy

1902

Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu”
Ziemia50°20′41,1″N 18°55′16,4″E/50,344750 18,921222

Budynek IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego w Bytomiu – gmach szkolny z 1902 roku, w Bytomiu, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, jeden z architektonicznych symboli Bytomia[5].

Historia

Secesyjny budynek szkoły został wzniesiony według projektu miejskiego architekta Karla Bruggera[6][3][7][8][4][9][10] przy ówczesnym Kaiserplatz[9][11] (obecnie plac Sikorskiego[6][5]) pod kierownictwem mistrza murarskiego J. Wygascha w latach 1901–1902[12][3][7] na parceli St. 244 na potrzeby miejskiej katolickiej szkoły realnej[3][6] (niem. Städtische Katolische Realschule)[13], którą otwarto 1 maja 1897 roku[12][9]. Szkoła przed wybudowaniem nowej siedziby prowadziła zajęcia w siedzibie bytomskiej straży pożarnej[7], miała profil przyrodniczo-matematyczny, a jej absolwent zdobywał średnie wykształcenie, jednak nie przystępował do matury[9], a przez to nie mógł być przyjęty na studia[12] bez ukończenia gimnazjum[13]. Budynek otwarto 8 maja 1903 roku[12][7][13]. Szkoła nosiła następnie nazwę miejskiej szkoły realnej (niem. Städtische Oberrealschule)[14]. W latach 20. placówka zyskała uprawnienia szkoły licealnej, a uczniowie po zdaniu matury mogli starać się o przyjęcie na studia[7]. W latach 30. XX wieku, prawdopodobnie około 1935 roku[12], nadano jej imię Adolfa Hitlera[7][15] i przekształcono w męską szkołę średnią (niem. Städtische Oberschule für Jungen)[14][15], którą pozostała do stycznia 1945 roku[12], do czasu wkroczenia wojsk radzieckich[7]. Budynek w wyniku działań wojennych został pozbawiony części dachu i szyb w oknach[7]. Jesienią 1945 roku w szkole mieściło się Państwowe Gimnazjum Męskie[15]. W marcu 1945 roku Kuratorium Okręgu Szkolnego Śląskiego powołało II Państwowe Gimnazjum i Liceum Męskie w Bytomiu, które ulokowano w omawianym budynku, ówczesny adres szkoły to plac Czerwony 1[7]. Remont powojennych uszkodzeń przeprowadzono w roku szkolnym 1945/1946[16]. Około 1949 roku placówkę przemianowano na II Ogólnokształcącą Szkołę Stopnia Podstawowego i Licealnego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci[16].

Obok budynku szkoły wzniesiono w latach 1900–1901[13] wolno stojącą miejską salę gimnastyczną (niem. Städtische Turnhalle), według projektu z 1898 roku, którego autorem jest prawdopodobnie Berghold, pracownik miejskiego urzędu budowlanego[14]. Poza uczniami szkoły, z sali korzystali członkowie trzech miejskich towarzystw gimnastycznych[17].

28 marca 1977 budynek szkoły został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego (nr rejestru 1224/77)[1], a „granice ochrony obejmują całość obiektu w ramach parceli budowlanej oraz wystrój i wyposażenie wnętrza”[3].

W latach 80. XX wieku przeprowadzono remont kapitalny i wyczyszczono elewację[16].

Od 1966 roku[16] gmach jest siedzibą IV Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Chrobrego[15][4][10][11] (pot. Sikorak[7]). W 2015 roku przeprowadzono remont stolarki okiennej, okna odrestaurowano lub wymieniono[18], przywrócono im pierwotną niebieską barwę[6], remontowi poddano również dach i docieplono poddasze[18].

Architektura

Bryła budynku

Murowany ceglany budynek trójkondygnacyjny na rzucie podkowy[3][4], dwutraktowy, klatka schodowa (reprezentacyjne schody trójbiegowe[19]) znajduje się na osi budynku[4][8]. Konstrukcja budynku została wzmocniona żelaznymi dźwigarami[13]. Pierwotnie dwuspadowy dach[4] był pokryty zieloną glazurowaną dachówką[5][13], oryginalne pokrycie dachu nie zachowało się[12], obecnie dachówka jest innej barwy[7]. Dach wieńczy dominująca nad całym placem centralna okrągła wieża zegarowa[3] oparta na wewnętrznej stalowej konstrukcji nośnej (w celu zapobieżenia ewentualnym szkodom górniczym)[20] z witrażowym zegarem[5] i dzwonem[7], nakryta kopulasto[8][21][4], oparta na stalowej konstrukcji nośnej[6], jeden z bardziej rozpoznawalnych elementów bytomskiej architektury[22]. Zegar pochodzi z 1902 roku, został wykonany w fabryce Carla Weissa w Głogowie[21]. Uległ uszkodzeniu z powodu nieszczelności dachu, przeszedł remont w 1985 roku wykonany przez zegarmistrza Iskałę z Bytomia[21]. W 2002 roku czasomierz został przekształcony w zegar kwarcowy[21].

Elewacje zostały wykonane głównie z białej glazurowanej cegły[5][7][8][4][10] z dodatkami w innych barwach[6][3][7][4]. Widnieją na niej ornamenty roślinne[6] oraz również okolony motywami roślinnymi herb Bytomia[5][23][3][7] w górnej części ryzalitu fasady[5], a także napisy: „Hier streb’[t] die Jugend zu Fleiß und Tugend” (pol. Tutaj trudzi się młodzież z pilnością i cnotą lub Młodzież tu dąży do pilności i cnoty[5])[3] oraz „Erbaut 1901” (pol. Wybudowano w 1901)[5][12]; nie zachował się napis, który znajdował się pomiędzy linią okien pierwszego i drugiego piętra o treści: „Städtische Katholische Realschule”, został usunięty po II wojnie światowej[5]. W 1975 roku na fasadzie umieszczono tablicę, która upamiętnia 30. rocznicę zwycięstwa nad faszyzmem[24]. Elewacje frontowa i tylna są symetryczne, boczne niesymetryczne[4]. Urozmaicono je falistymi, wklęsło-wypukłymi ryzalitami[8] na osi budynku[4], które zostały zwieńczone przez sześć szczytów o falistych konturach[3][4].

Przed wejściem do budynku położono kostkę granitową i bazaltową nawiązującą do elewacji szkoły, ułożono ją w linearne wzory zamknięte bordiurami barwy białej i czerwonej; kostka zachowała się częściowo, została przykryta warstwą asfaltu na przełomie lat 60. i 70. XX wieku[25].

Wnętrza

Szkoła dysponowała własną biblioteką dla uczniów i nauczycieli[7]. We wnętrzach budynku zachowały się oryginalne balustrady, drzwi, okna, posadzki oraz secesyjne szafy na pomoce naukowe[15][18]. W stolarce wnętrz powtarza się motyw sowy[6][5]. Na drugim piętrze znajduje się aula w stylu secesyjnym[15] ze sceną, którą wykorzystywano do szkolnych nabożeństw[14], zarówno ewangelickich, jak i katolickich[12][26]. Ściany były ozdobione malowidłami patronowymi, które zostały zamalowane po II wojnie światowej[6].

W piwnicy znajduje się wejście do tunelu przeciwlotniczego[27][28], który łączy budynek szkoły z obecną siedzibą Komisariatu Policji III przy ulicy dra Józefa Rostka[29] 14 w Bytomiu[30].

Galeria

Przypisy

  1. 1 2 3 Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 23 [dostęp 2018-03-03].
  2. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 7 października 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-10-14]
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Program opieki nad zabytkami miasta Bytomia na lata 2014–2017. Załącznik do Uchwały Nr XXXI/425/14 Rady Miejskiej w Bytomiu z dnia 28 kwietnia 2014 r.. „Dziennik Urzędowy Województwa Śląskiego”, s. 54, 2014-.
  4. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ariana Gano-Kotula: Architektura Śródmieścia Bytomia. Gliwice: Pracownia Konserwatorska Akant, 1995, s. 51, seria: Bytom Wczoraj i Dziś nr 2. ISBN 83-902209-0-3.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Śmiałek 2007 ↓, s. 11.
  6. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Mira Karpińska: Bytom. Secesyjna perełka odzyskuje dawny blask. [w:] Wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2015-11-30. [dostęp 2018-03-03].
  7. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Michalina Bednarek: Budynek z barwną elewacją i zegarem do dziś jest jednym z najpiękniejszych. Choć jego historia była trudna. [w:] Wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2017-08-17. [dostęp 2018-03-06].
  8. 1 2 3 4 5 Rafał Blazy: Znaczenie placów śródmieścia Bytomia we współczesnym życiu miasta (praca doktorska). Barbara Bartkowicz (promotor). Kraków: 2000, s. pomiędzy s. 58 a 59 [121].
  9. 1 2 3 4 Śmiałek 2007 ↓, s. 10.
  10. 1 2 3 Wieczorek 2013 ↓, s. 34.
  11. 1 2 Nadolski 2001 ↓, s. 106.
  12. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Sonia Serafin-Bochenek, Weneta Ferdyn: Przedwojenna historia szkoły. [dostęp 2018-03-03].
  13. 1 2 3 4 5 6 Nadolski 2001 ↓, s. 105.
  14. 1 2 3 4 Nadolski 2001 ↓, s. 107.
  15. 1 2 3 4 5 6 Śmiałek 2007 ↓, s. 12.
  16. 1 2 3 4 Historia. IV Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego. [dostęp 2018-03-07].
  17. ↑ Nadolski 2001 ↓, s. 106–107.
  18. 1 2 3 Sylwia Gerlaczek: „Sikorak” ma nowe okna. [w:] Portal miejski mojBytom.pl [on-line]. 2015-10-09. [dostęp 2018-03-03].
  19. ↑ Śmiałek 2007 ↓, s. 11–12.
  20. ↑ AK: Zabytkowy budynek wciąż zaskakuje. Urząd Miejski w Bytomiu, 2020-07-30. [dostęp 2020-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-12)].
  21. 1 2 3 4 Józef Strychalski: Bytomskie zegary wieżowe. Bytom: Urząd Miejski, [2004], s. 27. ISBN 83-914352-7-X.
  22. ↑ Wieczorek 2013 ↓, s. 66–67.
  23. ↑ Wieczorek 2013 ↓, s. 66.
  24. ↑ Wieczorek 2013 ↓, s. 67.
  25. ↑ Marcin Hałaś. Skarb pod asfaltem. „Życie Bytomskie”. 40 (2729), s. 1, 2009-10-05. ISSN 0239-2941.
  26. ↑ Katarzyna Niedurny: Podróż za trzy dziurki, czyli reportaż podróżniczy ze strażą miejską w tle. Reflektor, 2010-12-22. [dostęp 2018-03-03].
  27. ↑ Śladem starego Bytomia. Urząd Miasta Bytom, 2015-05-23. [dostęp 2018-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-25)].
  28. ↑ Piotr: Bytomskie podziemia – tunel przeciwlotniczy pod IV LO. [w:] naszemiasto.pkl [on-line]. Polska Press, 2015-05-24. [dostęp 2018-03-03].
  29. ↑ Tunel pod Dworcową to tylko bajka. Życie Bytomskie, 2016-12-05. [dostęp 2018-03-03].
  30. ↑ Komenda Miejska Policji w Bytomiu – informacje kontaktowe. Komenda Miejska Policji w Bytomiu. [dostęp 2018-03-03].

Bibliografia

  • Przemysław Nadolski: Plac Władysława Sikorskiego. W: Bytomskie zabytki. Praca zbiorowa. Jan Drabina (red.). Bytom: TMB, 2001, s. 106. ISBN 83-908018-4-1.
  • Tomasz Śmiałek: Zabytkowe budynki szkolne śródmieścia Bytomia. Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2007. ISBN 978-83-922322-4-7.
  • Edward Wieczorek: Bytom i okolice. Przewodnik turystyczny. Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2013. ISBN 978-83-62234-68-4.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.