Byłem Montgomerym

Odtwórca głównej roli M. E. Clifton James

... i jego "oryginał" – gen. Montgomery.

Byłem Montgomerym (ang. I Was Monty's Double) – brytyjski film sensacyjny z 1958 roku w reżyserii Johna Guillermina. Adaptacja książki autobiograficznej Cliftona Jamesa pod tym samym tytułem (1954). Fabuła filmu jest oparta na autentycznych wydarzeniach z okresu II wojny światowej^[1].

Uderzające podobieństwo jednego z aktorów teatru wojskowego do słynnego generała dostrzeżone przez przypadek przez jednego z oficerów brytyjskiego kontrwywiadu, staje się inspiracją do zaangażowania go do roli sobowtóra Montgomery'ego. "Fałszywy" generał ma swoimi nagłaśnianymi wizytami w Afryce Północnej zmylić Niemców co do rzeczywistego celu alianckiej inwazji na kontynent europejski w czerwcu 1944 roku. Mistyfikacja udaje się do tego stopnia, Niemcy dokonują nieudanej próby porwania sobowtóra.

• M. E. Clifton James – on sam i generał Montgomery (Jan Ciecierski)
• John Mills – mjr Harvey (Saturnin Żórawski)
• Cecil Parker – płk E. F. Logan (Mieczysław Pawlikowski)
• Patrick Allen – płk Mathers
• Patrick Holt – płk Dawson
• Leslie Phillips – mjr Tennant (Ignacy Gogolewski)
• Michael Hordern – gubernator Giblartaru (Jan Kobuszewski)
• Marius Goring – Karl Nielson (Jan Żardecki)
• Barbara Hicks – Hester Baring
• Duncan Lamont – dowódca skrzydła Bates
• Anthony Sagar – wartownik
• John Gale Flght – por. Osborne
• Kenneth J. Warren – Davies
• James Hayter – sierż. Adams
• Sid James – recepcjonista Y.M.C.A.
• MacDonald Parke – amerykański generał
• John Le Mesurier – adiutant RAPC
• Vera Day – Angela
• Patrick Connor – żołnierz
• Sam Kydd – żołnierz
• Alfie Bass – człowiek w pociągu
• Allan Cuthbertson – wartownik
• Harry Fowler – cywil

i in.

Fabuła filmu bazuje na autentycznych wydarzeniach (za wyjątkiem próby porwania sobowtóra przez niemieckie komando, która nigdy nie miała miejsca). Scenariusz został oparty na wydanej w 1954 roku autobiograficznej książce Cliftona Jamesa – podczas wojny aktora teatralnego i porucznika Royal Army Pay Corps, na którego niezwykłe podobieństwo do gen. Montgomery'go zwrócił wywiad kontrwywiad brytyjski i postanowił użyć go jago sobowtóra słynnego dowódcy^[1].

Wiele scen z filmu zostało nakręconych w autentycznych plenerach (Ramsgate, Liverpool Street Station, Londyn, Loseley Park w Guildford, baza lotnicza RAF w Northolt, Gibraltarze i jego okolicach, Algierze, Tangerze i w Benalmádenie k. Malagi)^[2]. W filmie wykorzystano również zdjęcia z wojennych kronik filmowych.

Po uroczystej premierze, film zyskał bardzo pozytywne recenzje krytyków^[1]. Film odniósł spory sukces finansowy na rynku brytyjskim. W listopadzie 1958 w londyńskim Warner Theatre film obejrzał sam Montgomery (przez zgromadzoną na seansie publiczność został mylnie rozpoznany jako swój sobowtór – Clifton James)^[3]. Po latach British Film Institute plasuje go w piątce najważniejszych brytyjskich filmów szpiegowskich^[4]. Przez krytyków i historyków kina uważany jest za jeden z najlepszych brytyjskich filmów wojennych^[5]. W styczniu 1959 roku, za sprawą NTA film "wszedł" na rynek amerykański i kanadyjski^[6]. Był promowany na specjalnych seansach z udziałem Cliftona Jamesa^[7]. Zyskał sobie bardzo przychylne recenzje krytyków^[8]. Ten sam dystrybutor rozpowszechniał go wcześniej we Francji i Holandii, a następnie w krajach Ameryki Łacińskiej i Dalekiego Wschodu^[6].

W Polsce film miał swoją premierę jesienią 1963 roku. Był wyświetlany z polskojęzyczną wersją dubbingową w reż. Marii Olejniczak. Zyskał przychylne recenzje. Chwalono aktorstwo i zręcznie stopniowane napięcie^[9]. Jak pisała Alicja Helman w swoim Leksykonie filmów sensacyjnych: "W powodzi "romantycznych" filmów sensacyjno-szpiegowskich utwór Guillermina wyróżnia się prostotą, ujmował elementami komediowymi i ciepłym potraktowaniem postaci"^[1].

• Alicja Helman: Mały leksykon filmowy. Filmy sensacyjne. Warszawa: WAiF, 1974, s. 76-77.

• Byłem Montgomerym w bazie IMDb (ang.)
• Byłem Montgomerym w bazie Filmweb