Celia Sánchez

Urodziła się w miejscowości Media Luna w prowincji Oriente na Kubie, ale dorastała w Pilón^[3]. Jej ojciec, Manuel Sánchez, był lekarzem, co zapewniło jej wychowanie w stosunkowo dostatnich warunkach^[1]. Matka, Acacia, zmarła, gdy Celia była jeszcze dzieckiem. W wieku sześciu lat zaczęła cierpieć na nerwicę. Była jedną z ośmiorga dzieci w rodzinie. Choć otrzymała staranne wykształcenie, nigdy nie uczęszczała na uniwersytet. Po ukończeniu szkoły średniej pomagała ojcu w jego praktyce lekarskiej. W czasie wolnym zajmowała się m.in. ogrodnictwem, które było jej wielką pasją^[3]. W przyszłym czasie praca w gabinecie ojca ułatwiła jej działalność konspiracyjną w ramach Ruchu 26 Lipca^[1].

Po przewrocie z 10 marca 1952 Sánchez dołączyła do walki przeciw reżimowi Batisty i brała udział w założeniu Ruchu 26 Lipca w Manzanillo^[4]. Rozpoczęła działalność jako kurierka i przemytniczka broni, a później stała się czynną uczestniczką walk zbrojnych^[5]. Jest uznawana za pierwszą kobietę, która dołączyła do partyzantki w Sierra Maestra. Z czasem weszła w skład sztabu generalnego armii rebelianckiej^[1].

Odegrała kluczową rolę w organizacji desantu jachtu Granma oraz w dostarczaniu wsparcia dla wojsk rewolucyjnych^[1]. Współpracowała z Frankiem Païsem i Haydée Santamaría, a także uczestniczyła w formowaniu pierwszego kobiecego oddziału bojowego^[6]. Była odpowiedzialna za zapewnienie posiłków dla rewolucjonistów po ich lądowaniu na Kubie^[4]. W 1957 została pierwszą kobietą oficjalnie wcieloną do armii partyzanckiej^[1]. Jako kurierka przekazywała tajne informacje, ukrywając je w motylkach. W ramach sztabu generalnego Armii Rebeliantów zaopatrywała Che Guevarę i innych bojowników w broń, żywność i lekarstwa^[7].

W latach 60. Celia Sánchez stała się jedną z najbliższych współpracownic Fidela Castro. Pełniła funkcję sekretarza Prezydium Rady Ministrów^[8] oraz pracowała w Departamencie Usług Rady Państwa aż do swojej śmierci w 1980^[9]. Z jej inicjatywy rozpoczęto wiele programów walki z analfabetyzmem, a także powstanie fabryki cygar Cohiba, lodziarni Coppelia czy Parque Lenin w Hawanie^[10].

W 1964 założyła Oficina de Asuntos Históricos del Consejo de Estado, instytucję zajmującą się archiwizowaniem dokumentów związanych z rewolucją kubańską^[11]. W zbiorach tej instytucji znajdują się wywiady z żołnierzami partyzanckimi, listy, zapiski oraz fotografie. Archiwum to, znane na Kubie jako el fondo de Celia, stanowi kluczowe źródło informacji o rewolucji^[3].