Cordylus

	Cordylus
	Laurenti, 1768
	; Przedstawiciel rodzaju – C. tropidosternum
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Rząd	łuskonośne
Nadrodzina	Scincomorpha
Rodzina	szyszkowcowate
Podrodzina	Cordylinae
Rodzaj	Cordylus
	Typ nomenklatoryczny
	Lacerta cordylus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Cordylus Gronovius, 1763; Zonurus Merrem, 1820;
	Cordylus Gronovius, 1763; Zonurus Merrem, 1820;
Gatunki
	22 gatunki – zobacz opis w tekście
	22 gatunki – zobacz opis w tekście

Cordylus – rodzaj jaszczurek z podrodziny Cordylinae w obrębie rodziny szyszkowcowatych (Cordylidae).

Zasięg występowania i siedlisko

Rodzaj obejmuje gatunki zamieszkujące suche sawanny południowo-wschodniej Afryki (Etiopia, Demokratyczna Republika Konga, Kenia, Tanzania, Malawi, Zambia, Angola, Namibia, Botswana, Zimbabwe, Mozambik, Eswatini, Lesotho i Południowa Afryka)^[4]^[5].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1768 roku austriacki przyrodnik i zoolog Josephus Nicolaus Laurenti w publikacji własnego autorstwa poświęconej medycznym i zoologicznym opisom gadów^[1]. Gatunkiem typowym jest (absolutna tautonimia) szyszkowiec zwyczajny (C. cordylus).

Etymologia

Cordylus: gr. κορδυλη kordulē ‘guz, nabrzmiałość’^[6].
Zonurus: gr. ζωνη zōnē ‘opaska’^[7]; -ουρος -ouros ‘-ogonowy’, od ουρα oura ‘ogon’^[8]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Lacerta cordylus Linnaeus, 1758.

Podział systematyczny

Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Stanleya i współpracowników (2011) wykazała, że gatunki tradycyjnie zaliczane do rodzaju Cordylus nie tworzą kladu, który nie obejmowałby również gatunków z rodzajów Chamaesaura i Pseudocordylus. W związku z tym autorzy wydzielili z rodzaju Cordylus nowe rodzaje Smaug, Ninurta, Ouroborus, Karusasaurus i Namazonurus, a także wskrzesili opisany w 1838 r. rodzaj Hemicordylus^[9]; w takim ujęciu do rodzaju należą następujące gatunki^[4]:

Cordylus angolensis (Bocage, 1895)
Cordylus beraduccii Broadley & Branch, 2002
Cordylus cordylus (Linnaeus, 1758) – szyszkowiec zwyczajny
Cordylus imkeae Mouton & Van Wyk, 1994
Cordylus jonesii (Boulenger, 1891)
Cordylus machadoi Laurent, 1964
Cordylus macropholis (Boulenger, 1910)
Cordylus marunguensis Greenbaum, Stanley, Kusamba, Moninga, Goldberg & Bursey, 2012
Cordylus mclachlani Mouton, 1986
Cordylus meculae Branch, Rödel & Marais, 2005
Cordylus minor FitzSimons, 1943
Cordylus momboloensis Bates, Lóbon-Rovira, Stanley, Branch & Pinto, 2023
Cordylus namakuiyus Stanley, Ceríaco, Bandeira, Valerio, Bates & Branch, 2016
Cordylus niger Cuvier, 1829
Cordylus nyikae Broadley & Mouton, 2000
Cordylus oelofseni Mouton & Van Wyk, 1990
Cordylus phonolithos Marques, Ceríaco, Stanley, Bandeira, Agarwal & Bauer, 2019
Cordylus rhodesianus (Hewitt, 1933)
Cordylus rivae (Boulenger, 1896)
Cordylus tropidosternum (Cope, 1869) – szyszkowiec tropikalny
Cordylus ukingensis (Loveridge, 1932)
Cordylus vittifer (Reichenow, 1887)

Przypisy

1 2 J.N. Laurenti: Specimen Medicum, Exhibens Synopsin Reptilium Emendatum cum Experimentis Circa Venena et Antidota Reptilium Austriacorum. Viennae: Joan. Thom. nob. de Trattnern, 1768, s. 41. (łac.).
↑ J.L. Gronovius: Zoophilacium Gronovianum: exhibens animalia quadrupeda, amphibia, pisces, insecta, vermes, mollusca, testacea, et zoophyta. Cz. 1. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak et Socium et Samuelem et Johannem Luchtmans, 1763, s. 13. (łac.).
↑ B. Merrem: Versuch eines Systems der Amphibien. Marburg: J.C. Kreiger, 1820, s. 13, 57. (niem.).
1 2 P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Cordylus. The Reptile Database. [dostęp 2024-01-24]. (ang.).
↑ R. Midtgaard: Cordylus. RepFocus. [dostęp 2024-01-24]. (ang.).
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 66.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 287.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 276.
↑ Edward L. Stanley, Aaron M. Bauer, Todd R. Jackman, William R. Branch i P. Le Fras N. Mouton. Between a rock and a hard polytomy: Rapid radiation in the rupicolous girdled lizards (Squamata: Cordylidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 58 (1), s. 53–70, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.08.024. (ang.).

Bibliografia

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[lau-1] 1 2 J.N. Laurenti: Specimen Medicum, Exhibens Synopsin Reptilium Emendatum cum Experimentis Circa Venena et Antidota Reptilium Austriacorum. Viennae: Joan. Thom. nob. de Trattnern, 1768, s. 41. (łac.).

[Gronovius-2] J.L. Gronovius: Zoophilacium Gronovianum: exhibens animalia quadrupeda, amphibia, pisces, insecta, vermes, mollusca, testacea, et zoophyta. Cz. 1. Lugduni Batavorum: Apud Theodorum Haak et Socium et Samuelem et Johannem Luchtmans, 1763, s. 13. (łac.).

[mer-3] B. Merrem: Versuch eines Systems der Amphibien. Marburg: J.C. Kreiger, 1820, s. 13, 57. (niem.).

[Uetz&Hallermann-4] 1 2 P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Cordylus. The Reptile Database. [dostęp 2024-01-24]. (ang.).

[repfocus-5] R. Midtgaard: Cordylus. RepFocus. [dostęp 2024-01-24]. (ang.).

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=106_66]-6] Jaeger 1959 ↓, s. 66.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=327_287]-7] Jaeger 1959 ↓, s. 287.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=316_276]-8] Jaeger 1959 ↓, s. 276.

[Stanleyetal-9] Edward L. Stanley, Aaron M. Bauer, Todd R. Jackman, William R. Branch i P. Le Fras N. Mouton. Between a rock and a hard polytomy: Rapid radiation in the rupicolous girdled lizards (Squamata: Cordylidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 58 (1), s. 53–70, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.08.024. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]