Cyprinodon

	Cyprinodon
	Lacepède, 1803
	; Przedstawiciel rodzaju – karpieniec zmienny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Infragromada	doskonałokostne
Rząd	karpieńcokształtne
Rodzina	karpieńcowate
Rodzaj	Cyprinodon
Synonimy
	Encrates Gistel,1848; Lebia Oken, 1817; Prinodon Rafinesque,1815; Trifarcius Poey,1860;
	Encrates Gistel,1848; Lebia Oken, 1817; Prinodon Rafinesque,1815; Trifarcius Poey,1860;

Cyprinodon – rodzaj ryb karpieńcowatych (Cyprinodontidae).

Występowanie

Wody słodkie i słonawe południowo-zachodniej części Ameryki Północnej. Spotykane w zbiornikach wody stojącej, okresowo wysychających (na obszarach pustynnych), na terenach bagiennych, w źródłach geotermalnych oraz w wolno płynących strumieniach. Wiele gatunków to endemity.

Opis

Ciało silnie wygrzbiecone, niewielkich rozmiarów (od dwóch do kilkunastu centymetrów), często żywo ubarwione o wyraźnie zaznaczonym dymorfizmie płciowym. Gatunki jajorodne. Należą do ryb najbardziej odpornych na ekstremalne warunki środowiska. Wytrzymują krótkotrwały wzrost temperatury do 45 °C (Cyprinodon macularius), dobowe różnice temperatur do 20 °C oraz wody o dużym zasoleniu. Tolerują wysokie zmiany zasolenia np. Cyprinodon macularius może żyć zarówno w wodzie słodkiej jak i w wodzie o zasoleniu 90‰, a Cyprinodon variegatus był obserwowany żywy w wodzie o zasoleniu 144‰. Gatunki bytujące w zbiornikach okresowo wysychających bardzo szybko osiągają dojrzałość płciową, składają zapłodnioną ikrę w podłożu i najczęściej giną z braku wody. Młode wylęgają się po ponownym zalaniu zbiornika wodami deszczowymi.

Obecnie większość gatunków z rodzaju Cyprinodon to gatunki w różnym stopniu zagrożone wyginięciem, kilka już wyginęło^[2].

Ze względu na niewielkie wymiary i często atrakcyjne ubarwienie, a także interesującą biologię budzą coraz większe zainteresowanie wśród akwarystów. Są rybami agresywnymi, silnie terytorialnymi. Żywią się głównie wysysanymi z podłoża składnikami pokarmowymi (pobierają do pyska porcję mułu, filtrują i wypluwają lub wypychają otworami skrzelowymi) oraz ślimakami, owadami i ikrą.

Klasyfikacja

Gatunki zaliczane do tego rodzaju^[3]:

Cyprinodon albivelis
Cyprinodon alvarezi (EW) – karpieniec Alvareza^[4]
Cyprinodon arcuatus
Cyprinodon artifrons
Cyprinodon atrorus
Cyprinodon beltrani
Cyprinodon bifasciatus
Cyprinodon bobmilleri
Cyprinodon bondi
Cyprinodon bovinus
Cyprinodon brontotheroides
†Cyprinodon ceciliae (EX)
Cyprinodon dearborni
Cyprinodon desquamator
Cyprinodon diabolis – karpieniec diabli^[5]
Cyprinodon elegans
Cyprinodon eremus
Cyprinodon esconditus
Cyprinodon eximius
Cyprinodon fontinalis
Cyprinodon higuey
†Cyprinodon inmemoriam (EX)
Cyprinodon julimes
Cyprinodon labiosus

Cyprinodon laciniatus
†Cyprinodon latifasciatus (EX)
Cyprinodon longidorsalis (EW)
Cyprinodon macrolepis
Cyprinodon macularius – karpieniec pustynny^[5]
Cyprinodon maya
Cyprinodon meeki
Cyprinodon nazas
Cyprinodon nevadensis
Cyprinodon nicholsi
Cyprinodon pachycephalus
Cyprinodon pecosensis
Cyprinodon pisteri
Cyprinodon radiosus
Cyprinodon riverendi
Cyprinodon rubrofluviatilis
Cyprinodon salinus
Cyprinodon salvadori
Cyprinodon simus
Cyprinodon suavium
Cyprinodon tularosa
Cyprinodon variegatus – karpieniec zmienny^[6]
Cyprinodon verecundus
Cyprinodon veronicae

Cyprinodon diabolis
Cyprinodon eximius
Cyprinodon macularius
Cyprinodon salinus

Symbolem EX oznaczone w klasyfikacji IUCN jako gatunki wymarłe, a EW – wymarłe na wolności.

Przypisy

↑ Cyprinodon, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. [dostęp 2009-12-26]. (ang.).
↑ RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., Richard van derR. Laan Richard van derR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 7 sierpnia 2012 [dostęp 2012-09-17] (ang.).
↑ WallyW. Kahl WallyW., BurkardB. Kahl BurkardB., DieterD. Vogt DieterD., Atlas ryb akwariowych, HenrykH. Garbarczyk (tłum.), EligiuszE. Nowakowski (tłum.), Warszawa: Delta W-Z, 2000, ISBN 83-7175-260-1 .
1 2 Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9.
↑ Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982. ISBN 83-215-2103-7.

[itis-1] Cyprinodon, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[2] International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. [dostęp 2009-12-26]. (ang.).

[Eschmeyer-3] RonR. Fricke RonR., William NeilW.N. Eschmeyer William NeilW.N., Richard van derR. Laan Richard van derR. (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 7 sierpnia 2012 [dostęp 2012-09-17] (ang.).

[Kahl-4] WallyW. Kahl WallyW., BurkardB. Kahl BurkardB., DieterD. Vogt DieterD., Atlas ryb akwariowych, HenrykH. Garbarczyk (tłum.), EligiuszE. Nowakowski (tłum.), Warszawa: Delta W-Z, 2000, ISBN 83-7175-260-1 .

[Szatanska-5] 1 2 Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9.

[Rutk-6] Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982. ISBN 83-215-2103-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]