Czubacz gołolicy

Czubacz gołolicy
Crax fasciolata[1]
Spix, 1825
Ilustracja
Samiec
Ilustracja
Samica
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

grzebiące

Rodzina

czubacze

Rodzaj

Crax

Gatunek

czubacz gołolicy

Synonimy
  • Crax pinima Pelzeln, 1870
Podgatunki
  • C. f. fasciolata Spix, 1825[2]
  • C. f. grayi Ogilvie-Grant, 1893[2]
  • C. f. pinima Pelzeln, 1870[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

Czubacz gołolicy[4] (Crax fasciolata) – gatunek dużego ptaka z rodziny czubaczy (Cracidae), zamieszkujący interior Ameryki Południowej. Narażony na wyginięcie.

Systematyka

Wyróżnia się trzy podgatunki C. fasciolata[5][6]:

  • C. f. fasciolata Spix, 1825 – czubacz gołolicy[4] – niziny Brazylii do Paragwaju i północno-wschodniej Argentyny,
  • C. f. grayi Ogilvie-Grant, 1893 – wschodnia Boliwia,
  • C. f. pinima Pelzeln, 1870 – czubacz parański[4] – północno-wschodnia Brazylia.

Podgatunek pinima bywa przez niektórych autorów uznawany za odrębny gatunek[7].

Morfologia

Czubacz gołolicy to duży ptak osiągający długość 77–85 cm i masę 2700–2800 g. (samiec) oraz 75 cm długości i 2200–2700 g. masy (samica)[8]. Występuje dymorfizm płciowy. Samiec ma czarne górne części ciała lekko połyskujące oliwkowozielonkawym i niebieskim odcieniem. Pierś i przednia część brzucha czarna, natomiast spód ciała śnieżnobiały. Głowa z nieopierzoną, ciemnoszarą skórą wokół czerwono-brązowych oczu i z żółtą nasadą dzioba (woskówką)[8]. Nogi samca są ciemnoszare. Samica z kolei ma czarną głowę z całkowicie ciemnym dziobem, czarną skórą wokół oczu, czarnym upierzeniem szyi i przodu ciała. Pozostałe górne części są czarne z charakterystycznym, białym prążkowaniem. Czarny ogon zakończony jest na biało lub ochrowo, a spód ciała jest ochrowy, blednący do żółtawego na brzuchu. Obydwie płcie posiadają charakterystyczne, kędzierzawe pióra na wierzchu głowy, tworzące luźny czub. U samca jest on jednolicie czarny, u samicy biało-czarny. Nogi samicy są blado czerwone[8].

Zasięg, środowisko, ekologia

Występuje w środkowej Brazylii: zachodniej części Wyżyny Brazylijskiej i południowo-wschodniej Amazonii – w dorzeczu rzek Xingu, Araguaia i Tocantins oraz Wyżynie Mato Grosso; a także we wschodniej (nizinnej części) Boliwii, w Paragwaju i północno-wschodnich krańcach Argentyny[9]. Czubacz gołolicy żyje w wilgotnych lub półsuchych lasach i lasach galeriowych, często w pobliżu obrzeży lasu. Jest ptakiem osiadłym. Żywi się głównie owocami, ale zjada również nasiona, kwiaty i małe bezkręgowce. Rozród odbywa się latem w południowej części zasięgu, a gniazda stanowią platformy z patyków na drzewach, budowanych na wysokości 4–5 metrów[9][8]. Samica sama wysiaduje jaja przez ok. miesiąc. Tuż po wykluciu samica chroni młode nocami pod skrzydłami. Młode początkowo są karmione przez obydwoje rodziców, choć szybko zaczynają zdobywać pokarm samodzielnie. Rodzice w tym czasie je dokarmiają, lub nawołują po znalezieniu źródeł pokarmu[8].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2014 roku uznaje czubacza gołolicego za gatunek narażony (VU – Vulnerable)[3]. Trudno oszacować całkowitą liczebność populacji ze względu na duży areał występowania. Wprawdzie lokalnie bywa całkiem liczny, w wielu miejscach zasięgu znikł lub spotykany jest rzadko. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy[3]. Do głównych zagrożeń dla gatunku należy bardzo szybkie wylesianie, zwłaszcza w Brazylii, a także polowania (dla mięsa, sportu czy z przeznaczeniem na handel)[9].

IUCN od 2014 roku uznaje czubacza parańskiego (C. f. pinima) za odrębny gatunek; jest on klasyfikowany jako gatunek krytycznie zagrożony (CR, Critically Endangered). Liczebność jego populacji szacuje się na zaledwie 10–49 dorosłych osobników, a jej trend oceniany jest jako spadkowy[7].

Przypisy

  1. ↑ Crax fasciolata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. 1 2 3 D. Lepage: Bare-faced Curassow Crax fasciolata. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2025-04-05]. (ang.).
  3. 1 2 3 BirdLife International, Crax fasciolata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [dostęp 2025-04-05] (ang.).
  4. 1 2 3 Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Cracidae Swainson, 1825 - czubacze - Guans (Wersja: 2023-03-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-04-05].
  5. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Megapodes, guans, guineafowl, New World quail. IOC World Bird List (v15.1). [dostęp 2025-04-05]. (ang.).
  6. ↑ Bare-faced Curassow - (Crax fasciolata). IBC: The Internet Bird Collection. [dostęp 2025-04-05]. (ang.).
  7. 1 2 BirdLife International, Crax pinima, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2024 [dostęp 2025-04-05] (ang.).
  8. 1 2 3 4 5 Nicole: Bare-faced Currasow Crax fasciolata. Oiseaux Birds. [dostęp 2025-04-05]. (ang.).
  9. 1 2 3 Species factsheet: Bare-faced Curassow Crax fasciolata [online], BirdLife International, 2021 [dostęp 2025-04-05] (ang.).

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.