Pomrowik mały
| Deroceras laeve | |||||
| (Müller, 1774) | |||||
_on_moss_(2)_by_Jozef_Grego%252C_18-09-2004.jpg) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada |
Heterobranchia | ||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina |
Agriolimacinae | ||||
| Rodzaj |
Deroceras | ||||
| Gatunek |
pomrowik mały | ||||
| |||||
Pomrowik mały[1] (Deroceras laeve) – gatunek lądowego ślimaka z rzędu trzonkoocznych i rodziny pomrowikowatych. Pierwotnie holarktyczny, ale współcześnie jest kosmopolitą, w środowiskach synantropijnych występującym na całym świecie. Skrajnie wilgociolubny, wytrzymujący okresowe zalewanie. Notowany jako szkodnik upraw, głównie szklarniowych.
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1774 roku przez Ottona Friedricha Müllera pod nazwą Limax laevis[2][3][4]. Jako miejsce typowe wskazano Frideriksdal koło Kopenhagi w Danii[4][3].
Morfologia
_by_Francisco_Welter_Schultes%252C_coll._10-1975%252C_digit._08-2007.jpg)
Ślimak o ciele długości do 25 mm (zwykle mniej), niemal walcowatym, prawie równoległobocznym, u tylnego końca nagle zwężonym. Ubarwienie miewa głównie od brązowego przez kawowe po niemal czarne (u okazów zakonserwowanych szarzejące), pozornie jednolite, jednak w powiększeniu przynajmniej na płaszczu ciemniej plamkowane; podeszwa ma szare lub brudnokremowe z ciemniejszymi kropkami zabarwienie brzegów i ciemnoprzezroczysty środek, a głowa wraz z czułkami są czarniawe[3][1].
Płaszcz zajmuje połowę długości ciała[3][1]. Listwa grzbietowa (kil) jest słabo wysklepiona[3] i niemal niewidoczna[3][1]. Skóra jest szklista, u osobników żywych o wyraźnych zmarszczkach, których między położonym zaśrodkowo otworem oddechowym a linią środkową grzbietu mieści się od 10 do 14, u osobników zakonserwowanych bez zmarszczek. Wydzielany śluz jest mocno wodnisty i bezbarwny[3][1].
Tarka ma od 84 do 108 szeregów płytek (zębów). W każdym szeregu znajduje się jedna płytka środkowa, od 12 do 13 par płytek bocznych i od 24 do 29 par płytek marginalnych. Zredukowana muszla o nukleusie umieszczonym w tyle i z lewej strony całkowicie skryta jest w zamkniętej jamie. Jelito robi dwie duże pętle. Nie występuje jelito ślepe ani rozszerzenie rektum. W pobliżu drugiej pętli jelita leży brązowy, zakryty płatami wątrobotrzustki gruczoł obojnaczy. Zaokrąglona do owalnej spermateka ma czasem dłuższy od zbiornika kanał. Trochę węższy i dłuższy od atrium jajowód ma postać grubej rury, często o lekko sfałdowanej powierzchni. Osobniki eufalliczne mają silnie wydłużone, robakowate, poskręcane prącie z rozszerzoną i zaopatrzoną w brodawkowaty stymulator częścią przednią oraz walcowatą, często spiralną częścią tylną, cienki i uchodzący w ⅔ prącia nasieniowód oraz cienki i zaczepiający się bocznie w połowie prącia mięsień wciągacz. Osobniki hemifalliczne mają prącie zredukowane – np. skrócone i pozbawione gruczołu penialnego, o nasieniowodzie otwartym szczytowo czy też zredukowane do bocznego nabrzmienia w atrium, na którym otwiera się nasieniowód i do którego zaczepia się uwsteczniony wciągacz. Osobniki afalliczne mają prącie z przydatkami zanikłe całkowicie, a nasieniowód zakończony ślepo. Afalliczność jest u tego gatunku na tyle powszechna, że znane są populacje złożone wyłącznie z takich osobników[3].
Biologia i ekologia
Mięczak lądowy, rozmieszczony od nizin po góry, w Alpach dochodzący do 2300 m n.p.m., w górach polskich do około 1000 m n.p.m.[3] Wymaga siedlisk o bardzo dużej wilgotności podłoża i powietrza (gatunek skrajnie higrofilny)[3][1]. Najczęstszy jest nad jeziorami, stawami i potokami, w rowach, podmokłych olsach, na mokrych łąkach i w cieplarniach (gatunek synantropijny). Znosi okresowe zalewanie wodą, szczególnie dobrze przy niższej temperaturze. Bytuje wśród detrytusu, mokrej lub zalanej ściółki, pod podciekającymi wodą kawałkami drewna, bryłami gleby, płatami darni i wśród roślinności. Jest fitofagiem żerującym na różnych roślinach[3].
Cykl życiowy jest krótki[3][1]. W sprzyjających warunkach dojrzałość rozrodcza osiągana jest już po 36 dniach od wylęgu[1]. Do rozmnażania przystępować może o dowolnej porze roku[3], a w warunkach szklarniowych rozmnaża się przez cały rok[1]. Ma zdolność do samozapłodnienia, która wykorzystywana jest powszechnie, zwłaszcza w populacjach afallicznych[3]. Ślimak dożywa około jednego roku i składa w ciągu życia średnio 163,8 sztuk jaj. Są one bezbarwne, owalne, wielkości 2,3×1,8 mm, umieszczane w złogach liczących od 2 do 16 (zwykle jednak nie więcej niż 8) sztuk. Czas inkubacji w temperaturze 18–16 °C wynosi 16 dni[1].
Rozprzestrzenienie
Rodzimy zasięg gatunku obejmuje niemal całą Holarktykę. Współcześnie jest jednak gatunkiem kosmopolitycznym, rozwleczonym przez człowieka po różnych częściach świata[1][3], w tym do neotropikalnej Ameryki Północnej, Ameryki Południowej, krainy afrotropikalnej, orientalnej części Azji i na niektóre wyspy pacyficzne[2]. Jako synantrop obecny jest od strefy tropikalnej po okołobiegunową[1][3].
Znaczenie gospodarcze
Ślimak ten w warunkach środkowoeuropejskich notowany jest jako szkodnik głównie doniczkowych i ciętych roślin ozdobnych uprawianych w szklarniach i pod osłonami. Uszkadza także rośliny ogrodowe i polne[1].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Jan Kozłowski, Ślimaki nagie w uprawach. Klucz do identyfikacji. Metody zwalczania, Poznań: Instytut Ochrony Roślin. Państwowy Istytut Badawczy, 2010, ISBN 978-83-89867-45-2.
- 1 2 Deroceras laeve (O.F. Müller, 1774), [w:] MolluscaBase [online] [dostęp 2024-11-03] (ang.).
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Andrzej Wiktor, Limacoidea et Zonitoidea Nuda. Ślimaki pomrowiokształtne (Gastropoda: Stylommatophora), A. Riedel (red.), „Fauna Polski”, Polska Akademia Nauk. Instytut Zoologii., 12, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 100–114, ISBN 83-01-08266-6, ISSN 0303-4909.
- 1 2 O.F. Müller: Vermium terrestrium et fluviatilium, seu animalium infusorium, Helminthicorum, et testaceorum, non marinorum, succincta historia. Vol 2. Havniae et Lipsiae: Heineck et Faber, ex officina Molleriana, 1774.