Dobieżyn

Dobieżyn
wieś
Ilustracja
Pałac w Dobieżynie
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

poznański

Gmina

Buk

Liczba ludności (2013)

1230[1]

Strefa numeracyjna

61

Kod pocztowy

64-320[2]

Tablice rejestracyjne

PZ i POZ

SIMC

0580990

Położenie na mapie gminy Buk
Mapa konturowa gminy Buk, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dobieżyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Dobieżyn”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Dobieżyn”
Położenie na mapie powiatu poznańskiego
Mapa konturowa powiatu poznańskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Dobieżyn”
Ziemia52°19′38″N 16°32′18″E/52,327222 16,538333[3]

Dobieżyn – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Buk.

Części wsi

Integralne części wsi Dobieżyn[4][5]
SIMCNazwaRodzaj
0581008Michalinczęść wsi

Nazwa

Wieś nazywała się dawniej inaczej i nosiła pierwotną nazwę "Dowieżyn" lub "Dowieżyno". Po raz pierwszy miejscowość odnotowana została w łacińskim dokumencie z 1354 (według zachowanej kopii z 1665) pod nazwą "Dovezino", 1387 "Doueszino", 1425 "Dozewyno", 1471 "Dowyczyno", 1508 "Dowyeszino", 1563 "Dowieschino", 1564 "Douiezyno, Douęzyno", 1580 "Dowięzino"[6][7].

W XIX wieku Słownik geograficzny Królestwa Polskiego odnotował także miejscowość pod nazwą "Dowieżyn" oraz "Dobieszyn"[8].

Historia

Fragment wsi

Miejscowość pierwotnie była związana z Wielkopolską. Istnieje co najmniej od połowy XIV wieku i ma średniowieczną metrykę. Była wsią kościelną leżącą w kluczu bukowskim, który należał do biskupstwa poznańskiego. W 1508 leżała w parafii Buk, w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Koronie Królestwa Polskiego[6].

W 1401 zawarta została ugoda o rozgraniczeniu pomiędzy Otuszem, a Bukiem i Dowieżynem dzięki czemu zachował się dokładny opis okolicy wsi. Na wyspie w połowie stawu stał kopiec wyznaczający granice, który leżał naprzeciwko Otusza. Od tego kopca połowa stawu należała do Otusza, a połowa do posiadłości biskupich. W 1426 odnotowano rozgraniczenie pomiędzy wsiami Wojnowice i Kozłowo. W notatce tej wspomniano, że rozpoczęto od kopca narożnego ze wsią Dowieżyn. W 1434 sędziowie polubowni sądu ziemskiego rozgraniczyli Buk, Dowieżyn oraz Otusz: od ostrowu za drogą, nad wierzchowiskiem stawu zwanego "Poznańskie Koryte" (lub według innego odczytu "Poznańskie Krzyże") aż do ostatniego starego, wielkiego kopca w stronę „schodniey drogi”; miało nastąpić rozgraniczenie Dowieżyna z "Jeziorkami", lecz jak zapisano dotychczas tego nie dokonano. W 1564 w granicach wsi odnotowano gaik brzozowy. W 1570 miało miejsce rozgraniczenie pomiędzy Dowieżynem, a Jeziorkami biegnące od kopca przy drodze wielkiej z Buku do Poznania przy lesie dębowym wsi Dąbrowa do kopca narożnego wsi Otusz, Dąbrowa i Dowieżyn, a od niego usypano 20 kopców wyznaczonych według starych, widocznych dobrze znaków czyli wg starych ujazdów, aż do kopca narożnego wsi Piekary. W 1577 odnotowano przed wsią małe jezioro zwane "Błocko"[6].

W 1423 imiennie odnotowany został "prudens Michał" sołtys dobieżyński. W 1425 "scultetissa Drogosława z Dobieżyna". W 1577 uczciwy i opatrzny Andrzej Gaiel kupił sołectwo w Dobieżynie za czasów biskupa Adama Konarskiego, lecz spłonął mu świadczący o tym dokument. Na jego prośbę biskup wystawił mu nowy dokument, w którym m.in. zezwolił sołtysowi na połów ryb w jeziorze Błocko, z tym zastrzeżeniem, że poddani z Dobieżyna mogą w nim poić swój inwentarz. W 1471 imiennie odnotowany został kapłan dobieżyński Maciej[6].

Miejscowość odnotowały także historyczne rejestry podatkowe dzięki, którym znamy stosunki własnościowe we wsi. W 1508 miał miejsce we wsi pobór z 5 łanów. W 1510 pobrano podatki z 4 łanów. W 1563 pobrano opłaty podatkowe od 7,5 łana, Karczmy, jednego komornika, 3 łanów sołeckich oraz 5 łanów opuszczonych. W 1564 Dowieżyn leżał w kluczu bukowskim dóbr biskupstwa poznańskiego. We wsi było 7,5 łanów osiadłych oraz 5,5 łanów opuszczonych. Z łanów osiadłych oraz opustoszałych płacono po 42 grosze czynszu, a także w naturze 4 ćwiertnie owsa, dwa kapłony oraz 30 jaj od łana. Dawano też owies oraz koguty tytułem opłaty zwanej wiecne. Z trzech łanów sołeckich, sołtys dawał jednego dukata. Karczma rocznie płaciła po 24 grosze, a od każdych dwóch beczek po 9 denarów tytułem opłaty zwanej "stawne" oraz z kawałka roli przy karczmie oddawano po 7 groszy. We wsi był także folwark o powierzchni 6 łanów, na którym wysiewano jesienią i wiosną po około 10 małdratów. Z łąk oddawano w ramach opłaty stóg siana. W 1580 we wsi było 8 łanów, 5 zagrodników, z których 3 płaciło po dwa grosze,a także komornik, który płacił 8 groszy, jeden "colonus" czyli kolonista, 5 łanów opuszczonych, 3 łany sołtysie[6].

Dobieżyn należał do biskupów poznańskich aż do rozbiorów Polski, jako wieś w kluczu bukowskim[7]. Wieś biskupa poznańskiego Dowięzino położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[9]. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.

Leon Plater w XIX-wiecznej książce pod tytułem "Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księztwa Poznańskiego" (wyd. 1846) zalicza Dobieżyn do wsi większych w ówczesnym powiecie bukowskim, który dzielił się na cztery okręgi (bukowski, grodziski, lutomyślski oraz lwowkowski)[10]. Dobieżyn należał do okręgu bukowskiego i był częścią majętności Duszniki, której właścicielem był rząd pruski w Berlinie[10]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 407 mieszkańców i 48 dymów (domostw)[10]. Pod koniec XIX wieku w skład wsi wchodziły dwa folwarki o łącznej powierzchni 1439 mórg rozliczeniowych[8]. Dobieżyn liczył wtedy 58 domostw i 496 mieszkańców (w tym 441 katolików i 55 ewangelików)[8]

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego[11].

Zabytki i obiekty

Do rejestru obiektów zabytkowych w gminie Buk wpisano m.in. wielokrotnie przebudowywany dwór z lat 1880-1890 oraz liczne zabudowania mieszkalne i gospodarskie z przełomu XIX i XX w.[12]

W Dobieżynie znajduje się Szkoła Podstawowa im. ojca Ignacego Cieślaka.

Przez skraj miejscowości przebiega droga wojewódzka nr 306 oraz linia kolejowa Warszawa-Berlin, z najbliższą stacją w Buku[13].

Przypisy

  1. ↑ Demografia. UMiG Buk. [dostęp 2015-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-24)]. (pol.).
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 226 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 24601
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  6. 1 2 3 4 5 Chmielewski 1982 ↓, s. 391.
  7. 1 2 Paweł Anders: XXXVIII Ogólnopolski Rajd Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. Poznań: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej. Oddział w Poznaniu, 1989.
  8. 1 2 3 Dobieżyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 61.
  9. ↑ Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. I, Wielkopolska, Warszawa 1883, s. 6.
  10. 1 2 3 Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 198-201.
  11. ↑ Alicja Dziewulska, Jan Maj: Kościan: mapa topograficzna Polski. Wydanie turystyczne. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Geodezyjno-Kartograficzne, 1997. ISBN 83-7135-149-6.
  12. ↑ Uchwała XLVIII/297/10 Rady MiG Buk w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami. UMiG Buk. s. 32. [dostęp 2015-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
  13. ↑ Gmina Buk. Skala 1:50 000. Wyd. 1. Poznań: Pietruska i Mierkiewicz, 2008. ISBN 978-83-7445-048-5.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.