Dom Kontraktowy

Dom Kontraktowy
Контрактовий будинок
Ilustracja
Dom Kontraktowy w 2019
Państwo

 Ukraina

Miejscowość

Kijów

Styl architektoniczny

klasycyzm

Architekt

William Hastie, Andrij Melenśkyj

Rozpoczęcie budowy

1815

Ukończenie budowy

1817

Położenie na mapie Kijowa
Mapa konturowa Kijowa, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dom Kontraktowy”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, u góry znajduje się punkt z opisem „Dom Kontraktowy”
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego
Mapa konturowa Kijowa i obwodu kijowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dom Kontraktowy”
Ziemia50°27′55,12″N 30°31′03,37″E/50,465311 30,517603

Dom Kontraktowy (ukr. Контрактовий будинок) – zabytkowy budynek handlowy w stylu klasycystycznym, znajdujący się na placu Kontraktowym w dzielnicy Padół w Kijowie[1]. Powstał w latach 1815-1817 po wielkim pożarze miasta z 1811[2].

Historia

Historia Domu Kontraktowego sięga końca XVIII wieku. Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 i przesunięciu granic Imperium Rosyjskiego, dotychczasowe centrum handlowe – miasteczko Dubno – straciło swoje znaczenie. W 1797 kontrakty handlowe przeniesiono do Kijowa, gdzie początkowo odbywały się w budynku Ratusza, a następnie w drewnianym domu przy ulicy Spaskiej[3].

Nowy murowany Dom Kontraktowy powstał w latach 1814-1817 według projektu szkockiego architekta Williama Hastie, a nad budową czuwał architekt miejski Andrij Melenśkyj. Planowany kompleks miał obejmować trzy części: budynek magistratu, pocztę i sam Dom Kontraktowy, jednak ostatecznie zrealizowano tylko ten ostatni – dzięki funduszom zebranym przez mieszkańców miasta[3].

W 1811 pierwszy, drewniany budynek spłonął w wielkim pożarze Padołu. Nowa konstrukcja, już murowana, szybko stała się centralnym punktem miejskiego życia gospodarczego i towarzyskiego[3][4].

Znaczenie handlowe i kulturalne

Dom Kontraktowy był miejscem, gdzie corocznie – zazwyczaj na przełomie stycznia i lutego – zjeżdżało się do 18 tysięcy ziemian, kupców i fabrykantów. To właśnie tutaj zawierano kontrakty na dostawy towarów, wynajem siły roboczej i inne porozumienia handlowe na cały rok[3][4].

Podczas kontraktów wokół placu odbywał się ogromny jarmark z udziałem do 300 kramów. W 1835 wśród handlujących znajdowali się m.in. jubilerzy z Polski, greccy handlarze tytoniem z Niżyna, księgarze, kupcy z Berdyczowa i Tatarzy z Kazania. Na jarmarkach można było kupić towary z Wielkiej Brytanii, Austrii, Saksonii i Prus, a także lokalne wyroby, jak porcelana czy fajanse. Szczególną popularnością cieszyły się kijowskie suszone konfitury[3].

W budynku znajdowała się również tzw. czarna lista – publiczna tablica z nazwiskami dłużników i nierzetelnych kontrahentów. Przed podpisaniem umów przedsiębiorcy sprawdzali na niej swoich potencjalnych partnerów handlowych[3].

Dom Kontraktowy odegrał również ważną rolę w rozwoju życia muzycznego i teatralnego Kijowa. Znajdująca się na piętrze sala balowa słynęła z doskonałej akustyki i była uważana za pierwszą ogólnodostępną salę koncertową w mieście[5]. Występowali tu m.in. wybitni muzycy i śpiewacy, jak Angelica Catalani, Giuditta Pasta[3] czy Henryk i Józef Wieniawscy[5]. W 1847 w budynku zagrał też koncert na rzecz sierot słynny węgierski kompozytor i pianista Ferenc Liszt[3].

Okres późniejszy

Wraz z końcem XIX wieku znaczenie Domu Kontraktowego zaczęło maleć. Centrum życia gospodarczego przeniosło się na Chreszczatyk[6], a kontrakty ograniczyły się do mniejszych jarmarków cukierniczych[3].

Po rewolucji 1917 w budynku mieściły się m.in. Akademia Handlowa i Muzeum Handlu. Po likwidacji jarmarku kontraktowego w 1929 Dom Kontraktowy został na pewien czas porzucony[3].

W okresie sowieckim obiekt służył jako siedziba szkół technicznych. Dopiero w latach 90. XX wieku, po gruntownej renowacji, rozpoczęła tam działalność Międzybankowa Giełda Walutowa. Z Domem Kontraktowym wiąże się postać Wadyma Het´mana – zasłużonego polityka i finansisty[3].

Architektura

Dom Kontraktowy to klasycystyczny budynek z portykiem kolumnowym, zaprojektowany w surowym, monumentalnym stylu. Choć pierwotny projekt zakładał większy kompleks z wieżą zegarową i galerią muzyczną, ostatecznie zrealizowano tylko jedną część – co nadało budowli nieco ciężką i zwartą formę[3].

Przez lata pojawiały się różne inicjatywy jego rozbudowy, m.in. w 1911 (planowana nowa wersja Domu Kontraktowego, m.in. z udziałem architekta Iwana Fomina) oraz w 1997 (projekt rekonstrukcji całego placu według koncepcji Williama Hastie), lecz żaden z nich nie został zrealizowany[3].

Przypisy

  1. Marina Buzowska, Trzy budynki Mohylanki zostaną wpisane do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych [online], pragmatika.media, 2024 [dostęp 2025-04-29] (pol.).
  2. 88 КИЕВСКАЯ ОБЛАСТЬ, КИЕВСКИЙ РАЙОН [online], ua.vlasenko.net [dostęp 2025-04-29] (ukr.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Тетяна Асадчева, Контрактовий будинок — місце, де укладалися важливі угоди та знайшов кохання Ференц Ліст [online], vechirniy.kyiv.ua, 10 sierpnia 2023 [dostęp 2025-04-29] (ukr.).
  4. 1 2 „Zjazdy kontraktowe (trzytygodniowy jarmark, zwany Trzejkrólewieckim) odbywały się od drugiej połowy XVI w. Od 1586 w styczniu, w Poznaniu, Lwowie, Krakowie, Przemyślu, Łucku, Bełzie, Sandomierzu, u schyłku XVIII w. w Dubnie i potem w Kijowie.” [w:] Przegląd historyczny: t. 72, wyd. I
  5. 1 2 Віра Горбатюк, Алла Вишнева, вул. Межигірська №1, Контрактовий будинок [online], knyga1.wixsite.com [dostęp 2025-04-29] (ukr.).
  6. Контрактова площа [online], mistokyia.ua, 2 czerwca 2024 [dostęp 2025-04-26] (ukr.).