Dom Petrascha w Tarnowskich Górach

Dom Petrascha
Ilustracja
Dom Petrascha we wrześniu 2018
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Tarnowskie Góry (Śródmieście-Centrum)

Adres

Rynek 2

Ukończenie budowy

XVI wiek

Ważniejsze przebudowy

XVIII wiek, XIX wiek[1]

Pierwszy właściciel

nieznany

Kolejni właściciele
Obecny właściciel

wspólnota mieszkaniowa

Położenie na mapie Tarnowskich Gór
Mapa konturowa Tarnowskich Gór, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Dom Petrascha”
Położenie na mapie powiatu tarnogórskiego
Mapa konturowa powiatu tarnogórskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Dom Petrascha”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dom Petrascha”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Dom Petrascha”
Ziemia50°26′39,27″N 18°51′18,47″E/50,444242 18,855131

Dom Petrascha – zabytkowa (figurująca w gminnej ewidencji zabytków[4]) kamienica wybudowana w XVI wieku[5], wielokrotnie przebudowana (w XVIII i XIX wieku)[1], znajdująca się pod numerem 2 przy Rynku w Tarnowskich Górach.

Historia

Dom Petrascha widoczny na fragmencie pocztówki z lat 1910–1920

Mieszczański dom w południowej pierzei tarnogórskiego rynku, tuż przy siedzibie starostów ziemi bytomskiej (dom pod numerem 1, obecny Dom Sedlaczka), powstał w XVI wieku[5]. W 1670 roku budynek był własnością Balcera Taubego i gościł część dworu cesarzowej Eleonory Gonzagi, która zmierzała wraz z córkami, Eleonorą Marią i Marią Anną, na ślub tej pierwszej z królem Polski, Michałem Korybutem Wiśniowieckim[2]. W 1697 roku, przygotowując się na przyjęcie elektora saskiego i przyszłego króla Polski Augusta oraz jego dworu, dom pod numerem 2 przebudowano, wybijając przejścia łączące go ze starostwem i sąsiednim domem pod numerem 3 (Dom Wieprzowskiego), a dalej z urzędem górniczym (nieistniejący budynek pod numerem 4, w miejscu współczesnego ratusza)[2].

W październiku 1706 spadkobierca Balcera, poborca cła Jan Taube, sprzedał budynek za 400 talarów Bernardowi Ferdynandowi Petraschowi (Petraszowi)[2], od którego nazwiska pochodzi powszechnie używana nazwa zwyczajowa domu[1][5][6]. Był on cesarskim mistrzem pocztowym i jednym z najbogatszych obywateli miasta na początku XVIII wieku, który wsławił się licznymi darowiznami na rzecz parafii katolickiej[7][5][2]. W 1713 roku założył pierwszą tarnogórską księgarnię[6][5]. W 1714 roku był radnym miejskim, w latach 1720–1735 piastował funkcję burmistrza[8], jednocześnie wzmiankowany jest jako górmistrz (1724) i cesarsko-królewski decymator (1726). Zmarł 16 kwietnia 1737 roku[2].

W 1746 roku budynek spłonął w pożarze miasta. Należał wówczas do spadkobierców Petrasza, a wartość katastralna zabudowań wynosiła 700 talarów. W 1765 odbudowany dom odnotowany jest jako własność syna Bernarda, Antona[2]. Kolejnym właścicielem budynku był kasjer, a w latach 1807–1822 burmistrz miasta[9], Leopold Kalischek; prywatnie mąż Antonii Barbary Petrasch, córki Antona, która przez kilka lat po śmierci Leopolda figurowała w katastrach jako właścicielka posesji[2]. Około 1830 roku Dom Petrascha stał się własnością Jacoba Kremskiego, który zajmował się handlem płótnami[2].

Z lat 1843 i 1857 pochodzą stosunkowo dokładne opisy budynku, który miał wówczas dwie kondygnacje, 14,5 m szerokości i 17 m długości, był murowany z cegły, o bezszczytowej fasadzie, a jego dach kryty był gontem[2].

W latach 60. XIX wieku od spadkobierców Kremskiego dom zakupił handlarz drewnem Jacob Feig. Zdecydował on o jego zburzeniu do poziomu piwnic i postawieniu nowej kamienicy, która w niemal niezmienionym stanie przetrwała do dnia dzisiejszego[1][2]. Projekt przebudowy oraz późniejsze prace budowlane wykonane zostały najprawdopodobniej w 1864 roku przez mistrza murarskiego Constantina von Koschützkiego, który był w tym okresie jednym z najbardziej popularnych budowniczych w mieście. W marcu 1865 roku sporządził on również plan rozbudowy wschodniej oficyny budynku. Odtąd nowo powstała kamienica jest trzykondygnacyjna, o płaskim dachu, z dwiema dwukondygnacyjnymi oficynami oraz prostą sześcioosiową elewacją o klasycznych formach[5][2].

W latach 80. XIX wieku kamienica była własnością Johanny Fischer, wdowy po Salomonie, która zleciła w 1887 roku budowniczemu Adolfowi Goerkemu przebudowę parteru i kolejną rozbudowę wschodniej oficyny[2]. W parterowej części budynku na początku XX wieku mieścił się sklep z konfekcją wdowy Fischer i sklep obuwniczy Alvine Poppelauer, a także cukiernia i kawiarnia Ernsta Tautza. Rodzinną firmę prowadził w tym czasie kupiec Emanuel Fischer, który był jednocześnie wieloletnim członkiem Kolegium Reprezentantów Gminy Synagogalnej, zaś po jego śmierci około 1919 roku budynek stał się własnością Siegfrieda Kamma[2].

Wielokrotne przebudowy na przestrzeni wieków sprawiły, że z pochodzącego z XVI wieku budynku oryginalne pozostały jedynie piwnice o kolebkowym sklepieniu[5][1], natomiast ze wzniesionej w XIX wieku kamienicy zachowała się w pierwotnej formie elewacja obu pięter i poddasza, parter ulegał z kolei wielokrotnym przebudowom[2].

Współcześnie na parterze mieści się pizzeria „Sapori Divini”[10] oraz część restauracji „Sedlaczek”. Na piętrach znajdują się mieszkania.

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 Krzykowska 2000 ↓, s. 319.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Wojcik 2015 ↓.
  3. ↑ Wojcik 2017 ↓, s. 81.
  4. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków ↓.
  5. 1 2 3 4 5 6 7 Dziechciarczyk 2000 ↓.
  6. 1 2 Urząd Miejski w Tarnowskich Górach: Turystyka > Atrakcje w mieście > Zabytki. tarnowskiegory.pl, 2018-08-09. [dostęp 2021-08-06]. (pol.).
  7. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 90.
  8. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 161.
  9. ↑ Nowak 1927 ↓, s. 162.
  10. ↑ Pizzeria & Restauracja Sapori Divini w Bytomiu i Gliwicach [online], saporidivini.pl [dostęp 2021-08-09] (pol.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.