Doruchów

Doruchów
wieś
Ilustracja
Dwór w Doruchowie
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

ostrzeszowski

Gmina

Doruchów

Liczba ludności (2022)

1978[1]

Strefa numeracyjna

62

Kod pocztowy

63-505[2]

Tablice rejestracyjne

POT

SIMC

0196635

Położenie na mapie gminy Doruchów
Mapa konturowa gminy Doruchów, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Doruchów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Doruchów”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Doruchów”
Położenie na mapie powiatu ostrzeszowskiego
Mapa konturowa powiatu ostrzeszowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Doruchów”
Ziemia51°25′00″N 18°04′35″E/51,416667 18,076389[3]
Strona internetowa

Doruchów – wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrzeszowskim, w gminie Doruchów[4][5], przy drodze wojewódzkiej nr 450 między Grabowem nad Prosną a Wieruszowem.

Siedziba gminy Doruchów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Doruchów.

Położona jest w Kotlinie Grabowskiej, ok. 11 km na wschód od Ostrzeszowa i ok. 35 km na południe od Ostrowa Wielkopolskiego. Druga pod względem liczby mieszkańców miejscowość powiatu ostrzeszowskiego. Nie posiada praw miejskich

Integralne części wsi

Integralne części wsi Doruchów[4][5]
SIMCNazwaRodzaj
0196641Dąbrówkaczęść wsi
0196658Emilianówczęść wsi
0196664Hubyczęść wsi

Nazwa

W 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis miejscowość wymieniona jest jako villa Doruchowo[6].

Miejscowość historycznie należy do ziemi wieluńskiej. Ma metrykę średniowieczną i istniała od przełomu XIII I XIV wieku. Wymieniona została w 1305 w dokumencie zapisanym w języku łacińskim jako Doruchowo[7].

Historia

Pierwsza wzmianka o Doruchowie pochodzi z 1213. Była wsią szlachecką. W 1415 odnotowana jako własność Mikołaja z Kępna. W XV i XIV wieku istniały tutaj huty żelaza, do których dostarczano rudę żelaza wydobywaną m.in. w okolicznym Wyszanowie[7]. Do XIX wieku znajdował się tu ośrodek hutnictwa żelaza na lokalną skalę, a do 1852 we wsi czynna była kopalnia wapienia.

Podczas Powstania wielkopolskiego we wsi przebywał sztab Frontu Południowego, w ramach którego walczył 11 Pułk Strzelców Wielkopolskich, dowodzony przez Stanisława Thiela.

W Doruchowie urodził się Teofil Wolicki, arcybiskup poznańsko-gnieźnieński, a w sąsiednim Tokarzewie jeden z najznamienitszych polskich geografów, profesor Zbyszko Chojnicki.

Proces czarownic

W odległości ok. 1 km od miejscowości znajduje się wzgórze zwane „Wzgórzem Czarownic”. Według anonimowej Relacyi naocznego świadka, podpisanej X.A.R., a opublikowanej w roku 1835[8], na tym wzgórzu w roku 1775, miano spalić na stosie 11 kobiet, a 3 dalsze miały wcześniej zginąć w trakcie tortur. Kobiety te zostały oskarżone o rzucanie czarów na dziedziczkę i utrzymywanie kontaktów z diabłami[9].

Janusz Tazbir uważał, że opis procesu i kaźni był niedokładny i przesadzony:

Reasumując należy przyjąć, że jeżeli nawet w Doruchowie był jakiś proces o czary, to na pewno nie tak liczny i nie w roku wymienionym w relacji[10].

Janusz Tazbir, Opowieści prawdziwe i zmyślone

W Archiwum Akt Dawnych w Ostrzeszowie Tazbir znalazł jednak dokument z roku 1783, według którego wójt i ławnicy z Grabowa nad Prosną (wspomnieni w Relacyi naocznego świadka) zostali usunięci z urzędów za to, że wezwani przez dziedzica z Doruchowa skazali na spalenie na stosie 6 kobiet uznanych za czarownice[9][11].

Ewa Danowska zbadała w Bibliotece Naukowej PAU i PAN w Krakowie materiały po Kazimierzu Dobrowolskim a także ekstrakt (wypis) z ksiąg miejskich ostrzeszowskich, który pierwotnie znajdował się w krakowskim Archiwum Akt Dawnych w zbiorze rodziny Skórzewskich. Opisuje on sam proces domniemanych czarownic przeprowadzony w 1762 w Ostrzeszowie, w którym oskarżono cztery kobiety: Mariannę Przybyłową, Łucję Malchrową, Elżbietę Bartkową i Agnieszkę Pierdolinę, oskarżone o szkodzienie na zdrowiu miejscowym dziedzicom, właścicielom wsi Doruchów: Wiktorii z Wiesiołowskich i Eustachego Skórzewskiego. Przesłuchanie podejrzanych kobiet i wydanie na nie wyroku nastąpiło 24 marca 1762 a trzy z nich spalono na stosie ustawionym na granicy dóbr Doruchowa[11].

W roku 1776 Sejm znosząc karę śmierci za uprawianie czarów[12] nie wspomniał w uchwale o tym rzekomo głośnym wydarzeniu, brak też o nim wzmianki w ówczesnej prasie czy pamiętnikach[13].

Zabytki

Kościół św. Stanisława Kostki
  • kościół parafialny z monstrancją z XVIII wieku, która miała być ufundowana przez doruchowskiego dziedzica – pośredniego sprawcę procesu czarownic z 1775
  • grobowiec rodu Thiel, w którym pochowany jest m.in. Stanisław Thiel
  • Młyn z początków XIX wieku, początkowo młyn wodny, a od 1959 (po elektryfikacji) elektryczny, obecnie w posiadaniu rodziny Bogaczyńskich.
  • dworek rodziny Thielów mieszczący się w parku (obecnie biblioteka publiczna)

Ludzie związani z Doruchowem

W latach 1914-18 administrował majątkiem Doruchów Leon Prebisz – polski historyk sztuki, prawnik[14].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 232 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 25959
  4. 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. 1 2 GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
  7. 1 2 Rosin 1963 ↓.
  8. ↑ X.A.R.. Relacya naocznego świadka o straceniu razem 14stu mniemanych czarownic w drugiej połowie 18go wieku.. „Przyjaciel Ludu”, 1835/36 R2 nr 16 (str 6).
  9. 1 2 B. Szymański, Spór o Czarownice, „Czas Ostrzeszowski - Regionalny Tygodnik Informacyjny”, web.archive.org, 18 kwietnia 2018 [dostęp 2025-03-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-18].
  10. ↑ Janusz Tazbir: Opowieści prawdziwe i zmyślone. Twój Styl, s. 182. ISBN 978-83-85-08336-8.
  11. 1 2 Ewa Danowska, Proces o czary w Doruchowie – prawda czy mit? O nieznanym dokumencie z 1762 roku, [w:] Danuta Kowalewska, Agata Roćko, Filip Wolański, Oświecenie nieoświecone. Człowiek, natura i magia, Rada Programowa wydawnicztw Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Warszawa 2018 (Silva Rerum), s. 277, ISBN 978-83066104-05-1 [dostęp 2025-03-26].
  12. ↑ Konwikcje w sprawach kryminalnych, Volumina Legum t. VIII, s. 546, f. 882.
  13. ↑ Janusz Tazbir, "Proces czarownic w Doruchowie", w: tegoż "Cudzym Piórem... Falsyfikaty historyczno-literackie", Poznań 2002; Janusz Tazbir, "Opowieści prawdziwe i zmyślone" Warszawa 1994, s. 143. Jerzy Michalski, Jeszcze o konstytucji sejmu 1776 roku "Konwikcje w sprawach kryminalnych" s. 93n.
  14. ↑ Przedmowa André Preibisha do książki: Leon Preibisz "Rydzyński kościół Świętego Stanisława 1410-1945" Wyd. CPT SIMP w Rydzynie 1991

Bibliografia

  • Ryszard Rosin: Słownik historyczno-geograficzny ziemi wieluńskiej w średniowieczu, hasła: „Doruchów”, „Wyszanów”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 75-76,180.

Linki zewnętrzne

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.