Dzwonkówka niebieskotrzonowa

Dzwonkówka niebieskotrzonowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	dzwonkówkowate
Rodzaj	dzwonkówka
Gatunek	dzwonkówka niebieskotrzonowa
Nazwa systematyczna
Entoloma asprellum (Fr.) Fayod 'Annls Sci. Nat., Bot., sér. 7 9: 383 (1889)

Dzwonkówka niebieskotrzonowa (Entoloma asprellum (Fr.) Fayod) – gatunek grzybów z rodziny dzwonkówkowatych (Entolomataceae)^[1].

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Entoloma, Entolomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1821 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus asprellus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w 1889 r. Victor Fayod, przenosząc go do rodzaju Entoloma^[1]. Synonimy^[2]:

• Agaricus asprellus Fr. 1821
• Leptonia asprella (Fr.) P. Kumm. 1871
• Rhodophyllus asprellus (Fr.) Quél. 1886
• Rhodophyllus asprellus (Fr.) Quél. 1886 var. asprellus
• Rhodophyllus asprellus var. gracilis Romagn. 1956

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003, wcześniej używał nazwy wieruszka niebieskotrzonowa^[3].

Kapelusz

Średnica 1–3 cm, kształt początkowo stożkowaty, potem kolejno wypukły, płaskowypukły, płaski i płaski z lekko wklęsłym środkiem. Jest lekko higrofaniczny, z blaszkami silnie prześwitującymi do połowy promienia. Powierzchnia czerwonawo–brązowa, jaśniejąca ku brzegowi i blaknąca w stanie suchym. Pokryta jest promieniście gęstymi włókienkami, na brzegu przechodzącymi w łuski^[4].

Blaszki

Średniogęste, wąsko przyrośnięte do głęboko zbiegających, czasami z małym ząbkiem. Liczba blaszek; 20–30, L=1–9. Początkowo są brudnoszare, potem szaroróżowe^[4].

Trzon

Wysokość 2–6 cm, grubość 0,1–0,4 cm, kształt cylindryczny lub spłaszczony z bruzdą. Powierzchnia stalowoszara lub niebieskoszara, na wierzchołku oprószona, w dolnej części gładka
i błyszcząca^[4].

Miąższ

W kapeluszu brązowy, w trzonie szaroniebieski. Zapach niewyraźny lub lekko zjełczały. Smak łagodny lub nieco cierpki^[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki o rozmiarach 9,0–14 × 6,0–10,0 μm, w widoku z boku 5–8–kątne. Podstawki 4–zarodnikowe, bez sprzążek. Cystyd brak. Strzępki trichodermy o końcach nabrzmiałych do rozmiarów 20–90 × 10–25 μm. Strzępki skórki wewnątrz z pigmentem, bez sprzążek^[4].

Gatunki podobne

Dzwonkówka niebieskotrzonowa charakteryzuje się półprzeźroczystym i silnie prążkowanym kapeluszem, włókienkowato-grudkowatą powierzchnią i dość ciemną czerwono-brązową barwą kapelusza, brudnymi blaszkami i brakiem cheilocystyd. W publikacjach często jednak mylona jest z innymi gatunkami i dlatego zapisy w literaturze nie zawsze są wiarygodne^[4]. Jest wiele podobnych gatunków dzwonkówek. Pewne ich rozpoznanie często możliwe jest tylko poprzez analizę mikroskopową^[5].

Występuje w Europie, na północy aż po Islandię i północne rejony Półwyspu Skandynawskiego^[6]. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. na terenie Polski podano 10 stanowisk^[3]. Aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów^[7]. Dzwonkówka niebieskotrzonowa znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych^[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech^[3].

Pojawia się na wilgotnych użytkach zielonych, łąkach podalpejskich i w tundrze, zarówno suchej, jak i wilgotnej. Owocniki wyrastają latem i jesienią na ziemi wśród traw, turzyc i mchów, a w warunkach arktyczno-alpejskich wśród karłowatych wierzb^[4]. W Polsce występuje także w lasach, szczególnie pod jodłą pospolitą^[3].