Eledonoprius
| Eledonoprius | |
| Reitter, 1911 | |
| Okres istnienia: eocen–dziś | |
_Scale_1_mm.png) Eledonoprius serrifrons | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina |
Tenebrioninae |
| Plemię | |
| Rodzaj |
Eledonoprius |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Opatrum armatum Panzer, 1799 | |
Eledonoprius – rodzaj chrząszczy z rodziny czarnuchowatych i podrodziny Tenebrioninae. Obejmuje trzy opisane gatunki.
Morfologia
Chrząszcze o ciele długości od 2,1[1] do 4 mm[2], wyraźnie sklepionym, w zarysie owalnym lub podługowato-owalnym[2][1]. Ubarwienie mają kasztanowe[2] do czarnego[1][3], niekiedy z nalotem białawej inkrustacji[2]. Czułki i stopy bywają jaśniejsze, rdzawobrązowe[4][3]. U gatunków współczesnych głowa ma brzegi przedni i boczne (tj. brzegi nadustka i policzków) mocno ząbkowane[2][3]. Na powierzchni głowy zawsze obecne są kolcowate guzki czy rożki[4][1]. Krótkie, szerokie przedplecze ma wyraźnie ząbkowane, rozpłaszczone, kątowo załamane krawędzie boczne[2][4], lekko wystające kąty przednie[1] oraz pokrytą kolcowatymi guzkami powierzchnię[3][2][1]. Pokrywy mają głębokie rzędy, żebrowato wysklepione międzyrzędy z kolcowatymi guzkami oraz wyraźnie ząbkowane krawędzie boczne[3][1].
Ekologia i występowanie
Owady zasiedlające stare lasy liściaste[5][1][6], rzadko mieszane[6]; zaliczane są do reliktów lasów pierwotnych[1][6]. Są saproksylicznymi mykofagami. Wszystkie stadia rozwojowe występują w butwiejącym drewnie zgromadzonym w próchnowiskach starych drzew oraz w owocnikach grzybów nadrzewnych[1][6].
Rodzaj holarktyczny. Wszystkie gatunki znane są z zachodu krainy palearktycznej[6][1], a E. armatus ponadto z nearktycznej Ameryki Północnej[7][4]. W Europie oba gatunki współczesne są rzadkie[6]. Z Polski podawany był tylko E. armatus[8], jednak współcześnie uchodzi za gatunek przypuszczalnie wymarły (EX?) w tym kraju[9].
Taksonomia
Rodzaj ten wprowadzony został w 1911 roku przez Edmunda Reittera[10]. Gatunkiem typowym został Opatrum armatum[7], opisany w 1799 roku przez Georga W.F. Panzera[11].
Do rodzaju zalicza się trzy opisane gatunki[1]:
- Eledonoprius armatus (Panzer, 1799)
- †Eledonoprius incoronatus Alekseev, Bukejs et Sontag, 2020
- Eledonoprius serrifrons Reitter, 1890
W zapisie kopalnym znany jest od eocenu, z którego to pochodzi inkluzja E. incoronatus w bursztynie bałtyckim, odnaleziona na terenie obwodu królewieckiego[1].
Przypisy
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Vitalii I. Alekseev, Andris Bukejs, Elżbieta Sontag. A new fossil species of Bolitophagini (Coleoptera: Tenebrionidae) from Baltic amber suggests the genus Eledonoprius Reitter is persistent in the Western Palaearctic since the Tertiary. „Zootaxa”. 4750 (3), s. 418–424, 2020. DOI: 10.11646/zootaxa.4750.3.7.
- 1 2 3 4 5 6 7 Zdzisława Stebnicka: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 91 Czarnuchowate – Tenebrionidae, Boridae. Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1991, s. 60-63.
- 1 2 3 4 5 Gattung Eledonoprius Reitter, 1911. [w:] Käfer Europas [on-line]. [dostęp 2025-02-25].
- 1 2 3 4 Vladimir Novák: Beetles of the family Tenebrionidae of Central Europe. Praga: Academia, 2014, s. 257-258, seria: Zoological Keys.
- ↑ George Kakiopoulos, Jakovos Demetriou. First records of Eledonoprius serrifrons (Reitter, 1890) from Greece and Eledona hellenica Reitter, 1885 from Bulgaria (Coleoptera: Tenebrionidae): a contribution to the Bolitophagini of southern Balkan Peninsula with a special reference to Greece. „Caucasian Entomological Bulletin”. 18 (1), s. 15-18, 2022. DOI: 10.23885/181433262022181-1518.
- 1 2 3 4 5 6 Giuseppe M. Carpaneto, Stefano Chiari, Paolo A. Audiso, Piero Leo, Andrea Liberto, Nicklas Jansson, Agnese Zauli. Biological and distributional overview of the genus Eledonoprius (Coleoptera: Tenebrionidae): Rare fungus-feeding beetles of European old-growth forests. „European Journal of Entomology”. 110 (1), s. 173-176, 2013. DOI: 10.14411/eje.2013.025.
- 1 2 I. Löbl, A. Smetana: Catalogue of Palearctic Coleoptera. Vol. 5: Tenebrionoidea. Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2008, s. 239. ISBN 87-88757-84-6.
- ↑ B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 3. „Katalog Fauny Polski”. 23 (14), 1987.
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior (red.). Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk (PAN), 2002, s. 88-110. ISBN 83-901236-8-1.
- ↑ Edmund Reitter: Fauna Germanica. Die Käfer des Deutschen Reiches. Nach der analytischen Methode bearbeitet. III Band. Stuttgart: K. G. Lutz, 1911, s. 338.
- ↑ G.W.F. Panzer: Faunae insectorum Germanicae initia, oder Deutschlands Insecten. Heft 63. Nürnberg: Felssecker, 1799, s. 2. [dostęp 2025-02-25].