Emanuel Twórz
| Pełne imię i nazwisko |
Emanuel Stefan Alojzy Twórz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 grudnia 1872 |
| Data i miejsce śmierci |
28 marca 1955 |
| Miejsce spoczynku |
Śmigiel, cmentarz parafialny |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Rodzice |
Piotr Twórz, Maria z d. Niesyto |
| Małżeństwo |
Emilia z d. Janusz |
| Dzieci |
Otton, Stefan, Maria, Edmund, Marian i Helena |
| Krewni i powinowaci |
Adam Olejniczak (wnuk) |
| Odznaczenia | |
   | |
Emanuel Twórz (ur. 25 grudnia 1872 w Załężu, zm. 28 marca 1955 w Śmiglu) – polski lekarz, doktor nauk medycznych, powstaniec wielkopolski, działacz narodowy i społeczny.
Życiorys
Urodził się 25 grudnia 1872 roku w Załężu (późniejsza część Katowic). Uczęszczał do tutejszej szkoły elementarnej, a później do Męskiego Gimnazjum w Katowicach (późniejsze III Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza w Katowicach), które ukończył 7 marca 1894 roku[1].
24 kwietnia 1894 roku podjął studia teologiczne na Uniwersytecie Wrocławskim, lecz 30 października 1895 roku zdecydował się przejść na medycynę[1]. Jeszcze w 1894 roku uczestniczył w tworzeniu pierwszego śląskiego gniazda „Sokoła” – we Wrocławiu[2]. W 1898 roku wstąpił do Ligi Narodowej[3], a w kolejnym roku odbył służbę wojskową w armii niemieckiej jako szeregowiec. W 1900 roku przemawiał w imieniu akademików górnośląskich na jubileuszu 500-lecia Akademii Krakowskiej[1]. Podczas studiów należał do Towarzystwa Akademików Górnoślązaków[4], gdzie pełnił funkcję prezesa, sekretarza i skarbnika[1]. Poza tym w tym współpracował z polskimi organizacjami we Wrocławiu, jak m.in.: Towarzystwo Przemysłowców Polskich, Towarzystwo Śpiewne czy Towarzystwo św. Wincentego á Paulo. Studia medyczne ukończył 1 sierpnia 1900 roku, a aprobację jako lekarz uzyskał 22 marca 1901 roku[5].
W 1901 roku odbył ponownie służbę wojskową w stopniu szeregowego[5], po czym rozpoczął pracę w Białej, a od 1903 roku pracował w Polskiej Cerkwi[4]. Przynależał wówczas do „Zet”-u i Ligi Narodowej. 4 marca 1908 roku uzyskał stopień doktora medycyny, chirurgii i położnictwa na Uniwersytecie w Lipsku[5].
W 1910 roku przeprowadził się do Śmigla[4]. W trakcie I wojny światowej, od 17 października 1914 roku do 1 grudnia 1917 roku służył w wojsku niemieckim[5] zarówno na froncie wschodnim, jak i froncie zachodnim[6]. Służbę ukończył w stopniu kapitana-lekarza[5]. Przed wybuchem powstania wielkopolskiego, od listopada 1918 roku wraz z Sewerynem Rakowskim prowadził szkolenia sanitarne dla tajnej śmigielskiej Drużyny Pogotowia im. Jana Kilińskiego[7]. Był członkiem Polskiej Rady Ludowej w Śmiglu przełomie lat 1918 i 1919 i uczestnikiem powstania wielkopolskiego w stopniu majora. Pełnił później służbę w wojsku polskim: w powiatowej komendzie uzupełnień w Kościanie, w 1920 roku w szpitalu wojskowym w Lesznie, a następnie w latach 1920–1921 w szpitalu wojskowym w Kościanie, gdzie w trakcie III powstania śląskiego w 1921 roku sprawował opiekę nad rannymi powstańcami[4]. W 1921 roku ponownie służył w PKU w Kościanie, w 1 sierpnia tego samego roku przeniesiony został do rezerwy[5].
1 sierpnia 1921 roku objął funkcję lekarza powiatowego w Kościanie, którą sprawował do końca 1933 roku. Od 1921 roku był także lekarzem domowym kasy chorych w Kościanie, a w latach 1927–1934 jej lekarzem naczelnym. Jednocześnie w latach międzywojennych aktywnie działał w różnych organizacja i stowarzyszeniach. Był prezesem okręgu Grodzisk Wielkopolski Związku Lekarzy Państwa Polskiego, w latach 1922–1934 prezesem koła Kościan Związku Oficerów Rezerwy RP, w latach 1921–1939 drugim wiceprezesem zarządu Polskiego Czerwonego Krzyża w Kościanie, a także prezesem zarządu parafialnej Akcji Katolickiej. Był także aktywny m.in. w: Towarzystwie Pomocy Naukowej im. Karola Marcinkowskiego, kościańskim oddziale Towarzystwa Czytelni Ludowych, Polskim Związku Zachodnim, Kole Przyjaciół Harcerstwa, Kole Przyjaciół Związku Strzeleckiego, Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”, Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, Lidze Morskiej i Kolonialnej, chórze „Arion” czy chórze kościelnym. Nie należał do partii politycznych[8].
Podczas II wojny światowej, 6 grudnia 1939 roku został aresztowany przez Niemców, a cztery dni później wysiedlono go wraz z całą rodziną do Kosówa Lackiego w powiecie sokólskim. W ciężkich warunkach materialnych, w wieku 68 lat rozpoczął tam prywatną praktykę lekarską – w latach 1941–1945 był lekarzem ubezpieczalni społecznej, a 1 października 1941 roku został kierownikiem ośrodka zdrowia. Po wojnie, 19 kwietnia 1945 roku wrócił wraz z cała rodziną do Śmigla. 1 stycznia 1946 roku zaczął pracę jako lekarz domowy ubezpieczalni społecznej, gdzie pracował do końca 1950 roku[8].
Zmarł 28 marca 1955 roku[8] w Śmiglu[4] w wieku 82 lat. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu parafialnym[8][9].
Życie prywatne
Był synem górnika Piotra i Marii z domu Niesyto jako jeden z ich dziesięciorga dzieci[1]. 16 czerwca 1908 roku poślubił Emilią Zuzanną Janusz, z którą miał sześcioro dzieci: Ottona, Stefana, Marię, Edmunda, Mariana i Helenę[10].
Jego wnukiem jest Adam Olejniczak, profesor nauk prawnych, związany z Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu[6].
Odznaczenia
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Florkowski 1992 ↓, s. 150.
- ↑ Brożek 2001 ↓, s. 131.
- ↑ Trzeciakowski 1972 ↓, s. 37.
- 1 2 3 4 5 Snoch 2004 ↓, s. 330.
- 1 2 3 4 5 6 Florkowski 1992 ↓, s. 151.
- 1 2 Życiorys Profesora Adama Olejniczaka [online], Ius civile vigilantibus scriptum est. Księga jubileuszowa Profesora Adama Olejniczaka, www.ksiegarnia.beck.pl [dostęp 2024-10-04] (pol.).
- ↑ Eugeniusz Śliwiński: Udział kobiet w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919 Na przykładzie frontu południowo-zachodniego. pw.ipn.gov.pl. [dostęp 2024-10-04]. (pol.).
- 1 2 3 4 Florkowski 1992 ↓, s. 152.
- ↑ BillionGraves Holdings: dr med Emanuel Twórz. billiongraves.com. [dostęp 2024-10-04]. (pol.).
- 1 2 3 4 Florkowski 1992 ↓, s. 153.
Bibliografia
- Krzysztof Brożek, Polscy lekarze na Górnym Śląsku na przełomie XIX i XX wieku, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Kulturą Medyczną” (8/1), 2001, s. 111–143 (pol.).
- Henryk Florkowski (red.), Pamiętnik Towarzystwa Miłośników Ziemi Kościańskiej 1984–1986, Kościan: Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej, 1992 (pol.).
- Bogdan Snoch, Górnośląski leksykon biograficzny, wydanie drugie, Katowice: Muzeum Śląskie, 2004, ISBN 978-83-87455-48-4 (pol.).
- Lech Trzeciakowski, Polskie ugrupowania polityczne zaboru pruskiego wobec Niemiec 1871–1918, „Dzieje Najnowsze” (r. 4, z. 1), Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich; Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1972, s. 25–47, ISSN 0419-8824 (pol.).