Filmografia Gregory’ego Pecka

Gregory Peck (1916–2003) w trwającej 62 lata karierze występował w filmach, radiu, telewizji oraz na scenie. Zagrał w 53 produkcjach fabularnych^[1]. Był pięciokrotnie nominowany do nagrody Akademii Filmowej i sześciokrotnie do Złotego Globu, z czego zdobył jednego Oscara^[2] i trzy nagrody Hollywoodzkiego Stowarzyszenia Prasy Zagranicznej^[3]. Współcześnie uznawany jest przez biografów i historyków za jedną z największych oraz najwybitniejszych gwiazd filmowych w historii amerykańskiego kina^[4] i „Złotej Ery Hollywood”^[5].

Karierę rozpoczął w 1938, występując na zarządzanej przez Little Theater scenie uniwersyteckiej w Berkeley w Kalifornii^[6]. Na srebrnym ekranie zadebiutował w 1944, rolą Vladimira w propagandowym dramacie wojennym Dni chwały (reż. Jacques Tourneur) u boku Tamary Toumanovej^[7]. Jego drugi film, dramat Klucze królestwa (1944, reż. John Stahl) – po premierze którego został okrzyknięty przez prasę „najbardziej interesującym nowym aktorem w Hollywood” i uzyskał pierwszą nominację do nagrody Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego^[8] – zapoczątkował karierę Pecka; od tego czasu z powodzeniem występował w szeregu kasowych oraz przebojowych produkcji, m.in. w melodramacie Dolina decyzji (1945, reż. Tay Garnett), partnerując Greer Garson^[9], psychologicznym dreszczowcu noir Urzeczona (1945, reż. Alfred Hitchcock) razem z Ingrid Bergman^[10], familijnym obrazie Roczniak (1946, reż. Clarence Brown), w którym partnerowali mu Jane Wyman i Claude Jarman Jr.^[11] – za rolę Ezry „Penny’ego” Baxtera otrzymał drugą nominację do nagrody Akademii Filmowej dla najlepszego aktora^[12] oraz zdobył pierwszy Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym^[3][13] – westernie Pojedynek w słońcu (1946, reż. King Vidor) wraz z Jennifer Jones i Josephem Cottenem^[14], dramacie społecznym Dżentelmeńska umowa (1947, reż. Elia Kazan) z Dorothy McGuire i Johnem Garfieldem w obsadzie^[15] – kreacja mierzącego się ze zjawiskiem antysemityzmu w korporacyjnej Ameryce dziennikarza Philipa Schuylera Greena przyniosła mu trzecią w karierze nominację do nagrody Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego^[16] – oraz w dramacie wojennym Z jasnego nieba (1949, reż. Henry King)^[17]. Rolą generała brygady Franka Savage’a uzyskał czwartą nominację do nagrody Akademii Filmowej za najlepszą pierwszoplanową kreację^[18][19].

W latach 50. status Pecka – jako jednego z bardziej rozpoznawalnych aktorów Hollywood – ugruntowały kreacje w takich produkcjach, jak western Jim Ringo (1950, reż. Henry King) z Helen Westcott^[20], historyczno-religijny Dawid i Betszeba (1951, reż. Henry King) z partnerującą mu Susan Hayward^[21], przygodowo-kostiumowy film wojenny Kapitan Hornblower (1951, reż. Raoul Walsh) wraz z Virginią Mayo^[22], komedia romantyczna Rzymskie wakacje (1953, reż. William Wyler) w duecie z Audrey Hepburn^[23], western Biały Kanion (1958, reż. William Wyler) z Jean Simmons, Carroll Baker, Charltonem Hestonem i Burlem Ivesem w obsadzie^[24], a także postapokaliptyczny dramat science-fiction Ostatni brzeg (1959, reż. Stanley Kramer), w którym partnerowali mu Ava Gardner, Fred Astaire i Anthony Perkins^[25].

Do jego ważniejszych produkcji z lat 60. i 70. należą m.in. wojenny obraz Działa Navarony (1961, reż. J. Lee Thompson) – w filmie partnerowali mu David Niven, Anthony Quinn, Stanley Baker, Anthony Quayle, Irini Papas, Gia Scala i James Darren^[26], dramat obyczajowy Zabić drozda (1962, reż. Robert Mulligan), gdzie wykreował prawnika Atticusa Fincha, postać, z którą jest najczęściej utożsamiany i za sportretowanie której otrzymał m.in. nagrodę Akademii Filmowej dla najlepszego aktora pierwszoplanowego i Złoty Glob dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym^[27], oraz horror Omen (1976, reż. Richard Donner) razem z Lee Remick i Harveyem Spencerem Stephensem^[28]. Za role w biograficznym dramacie wojennym Generał MacArthur (1977, reż. Franklin J. Schaffner) i dreszczowcu science-fiction Chłopcy z Brazylii (1978, reż. Franklin J. Schaffner)^[29] uzyskiwał nominacje do Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym^[3].

W 1947 i 1952 był klasyfikowany w pierwszej dziesiątce najbardziej dochodowych amerykańskich aktorów^[30]. Czternaście filmów z jego udziałem było zestawianych w pierwszej dziesiątce podsumowań roku w amerykańskim box offisie, z czego trzy, Dawid i Betszeba, Działa Navarony oraz Jak zdobywano Dziki Zachód (1962), osiągały najwyższą lokatę^[31]. Dwadzieścia pięć filmów, w których wziął udział, było nominowanych przynajmniej do jednego Oscara, a dwanaście z nich zdobyło co najmniej jedną statuetkę. Dwadzieścia sześć produkcji z jego udziałem, po uwzględnieniu inflacji, przekroczyło sumę 100 milionów dolarów dochodu z biletów na rynku krajowym^[32].

Poniższa tabela przedstawia wykaz ról telewizyjnych Pecka oraz jego występy w produkcjach dokumentalnych i różnych wydarzeniach kulturalnych (nie uwzględnia udziału w programach typu talk-show, retrospektyw mu poświęconych, w których nie brał udziału, i wykazu uroczystych gal, na których pełnił role gospodarza, prezentera lub występował w charakterze osoby nominowanej bądź nagradzanej)^[121]:

Poniższa tabela nie uwzględnia uroczystych gal (transmitowanych jedynie drogą radiową), podczas których Peck otrzymywał nagrody lub był do nich nominowany^[168]:

Będąc studentem Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, jesienią 1938 – ze względu na swe dobre warunki fizyczne (wysoki wzrost) – otrzymał od Jamesa Fitzgeralda propozycję przesłuchania do roli pierwszego oficera Starbucka w przygotowywanym na podstawie powieści pióra Hermana Melville’a z 1851 spektaklu Moby Dick^[m]. „Nie wiem dlaczego się zgodziłem. „Myślę, że byłem nieustraszony i wydawało mi się, że to może być zabawne” – mówił o przyjęciu oferty^[n][214]. Na scenie kampusu uniwersyteckiego – zarządzanej przez grupę Little Theater – debiutował 29 września w reżyserowanej przez Jacka Thompsona komedii starogreckiej Lizystrata Arystofanesa, jako przywódca starego ludu. Asystentka reżysera oceniała, że był on „trochę niezręczny na scenie”. Dodatkowo, jak twierdziła, „kiedy mówił miał bardzo syczące s”, co – jej zdaniem – wynikało z tego, że zbyt mocno „uderzał” w spółgłoskę, wydając syczący dźwięk^[215]. 28 i 29 października występował w roli antysemity Randa Elderidge’a w trzyaktowej sztuce Rain from Heaven S.N. Behrmana – prezentowanej w sali wykładowej Wheeler Auditorium – którą reżyserował Everett Glass^[216]. Członkowie obsady uważali, że kreacja Elderidge’a przerastała jego ówczesne możliwości^[217][218]. Gerard Molyneaux pisał: „paradoks polega na tym, że Peck, liberał, gra bohatera podobnego do [Charlesa] Lindbergha, który staje się naiwniakiem nazistów”^[219]. 17 listopada premierę miał wspomniany Moby Dick^[210][214].

Na początku 1939 dostał niewielką rolę przedsiębiorcy pogrzebowego w reżyserowanej przez Fitzgeralda sztuce Invitation to Murder Rufusa Kinga, którą wystawiano 27 i 28 stycznia^[217]. Jego pierwszą główną kreacją sceniczną był marynarz Matt Burke, którego sportretował w dramacie Eugene’a O’Neilla z 1921, Anna Christie. Wystawiany 17 i 18 marca spektakl wyreżyserował Edwin Duerr, a recenzje co do występu Pecka były mieszane; jak utrzymywał, był w tej sztuce „kiepski”^[220].

W 1940, pod koniec pierwszego roku nauki w Neighborhood Playhouse School of the Theatre, wygłosił fragment sztuki Saturday’s Children Maxwella Andersona, po czym został wybrany stypendystą letniej praktyki w Barter Theatre w Abingdon w stanie Wirginia, który oferował początkującym aktorom darmowe wyżywienie, procent od zysku (bez wynagrodzenia) oraz zakwaterowanie, w zamian za ich występy^{[o][221][222][223]}. Letni sezon zainaugurował występem w komedii Button, Button^[224], choć z początku nie był uwzględniony w obsadzie^[225] (jak wszyscy inni członkowie zespołu aktorskiego w Barter Theatre, miał także obowiązki pozakulisowe; m.in. przewoził ciężarówką rekwizyty i sprzęt oświetleniowy oraz rozładowywał dekoracje i ustawiał światła)^{[p][228][229][230]}. Łącznie w czasie praktyk w 1940 zagrał w czternastu sztukach, w tym m.in. w On Earth As It Is, Family Portrait – w której historię Jezusa i Marii osadzono w amerykańskiej, wiejskiej scenerii, a według Gary’ego Fishgalla jako Judasz Iskariota stworzył „jedną ze swych najlepszych ról” – i w tragedii Edward II autorstwa Christophera Marlowe’a, kreując tytułową rolę^{[224][230][231]}. Na prośbę początkującego aktora dramaturg Arnold Sundgaard – współpracujący z nim w Barter Theatre – dokonał analizy jego gry; za atuty młodego Pecka uważał „piękną barwę wokalną” (choć krytykował „pewną monotonię w melodii” jego głosu) i „wspaniałe warunki fizyczne”. Z kolei jako słabe strony wymieniał „sztywny” język ciała^[230].

Powróciwszy na ostatni rok nauki w Neighborhood Playhouse School of the Theatre, znacznie rozwinął swoje umiejętności, przez co jego osoba zaczęła wzbudzać zainteresowanie wśród nowojorskiej społeczności teatralnej; odrzucił oferowaną rolę w Retreat to Pleasure pióra Irwina Shawa, nie chcąc rezygnować z nauki (jej przyjęcie skutkowałoby usunięciem ze szkoły aktorskiej)^[232]. W 1941, na zakończenie edukacji, wystąpił w tzw. spektaklu demonstracyjnym – przygotowującym absolwentów do profesjonalnej pracy w branży, na który władze uczelni zapraszały czołowych agentów, producentów i kierowników teatralnych. Jego rola wytwornego oszusta w komediodramacie The Chief Thing Nicolasa Evreinoffa wzbudziła zainteresowanie Guthriego McClintica. Powierzył mu on drobną rolę w komedii Lekarz na rozdrożu George’a Bernarda Shawa z 1906, zapoczątkowując profesjonalną karierę Pecka^[233].

Po ukończeniu nauki w Neighborhood Playhouse School of the Theatre, latem dołączył do trupy Sanforda Meisnera – The County Playhouse. Zagrawszy dwie niewielkie role w wystawianych nie dłużej jak tydzień sztukach The Male Animal, u boku José Ferrera i Uty Hagen, oraz Captain Jinks of the Horse Marines z Dianą Barrymore^[234], jesienią występował jako pan Denby, kurator galerii sztuki, w Lekarzu na rozdrożu, reżyserowanym przez McClintica. Trasę przerwał grudniowy atak na Pearl Harbor (spowodował on nagły spadek sprzedaży biletów, wskutek czego sztukę zdjęto z afisza)^[q][237]. Porażką była produkowana i reżyserowana przez McClintica komedia Punch and Julia, w której otrzymał największą rolę w dotychczasowej karierze zawodowej. Małe zainteresowanie doprowadziło sztukę do zejścia z afisza po dwóch tygodniach. Chociaż opisywano go w recenzjach jako „zagubionego”, to przewidywano, że jest on „rekrutem do Hollywood”^[238]. Latem 1942 dołączył do teatru The Cape Playhouse w Dennis w stanie Massachusetts, grając podczas letniego sezonu w czterech sztukach: The Circle pióra Williama Somerseta Maughama (pełnił też funkcję asystenta kierownika sceny), The Rebound Donalda Ogdena Stewarta – partnerując Ruth Chatterton, nagrodzonej Pulitzerem w dziedzinie dramatu komedii autorstwa You Can’t Take It with You George’a S. Kaufmana i Mossa Harta (rolą rosyjskiego instruktora baletu Borisa Kolenkhova, stanowiącą odmianę od typowych i często niewdzięcznych ról młodzieńców, wywoływał śmiech publiczności, co – jak pisał Fishgall – miało go przekonać, że „jego przyszłość leży w komedii”), i w musicalowej wersji komedioopery Richarda Brinsleya Sheridana, The Duenna (na jej potrzeby tańczył i śpiewał)^[239].

14 września debiutował na Broadwayu w spektaklu The Morning Star Emlyna Williamsa, który reżyserował McClintic. W swojej pierwszej głównej roli partnerowały mu Gladys Cooper, Jill Esmond i Wendy Barrie. W przeciwieństwie do dramatu Peck zebrał pochlebne opinie; m.in. Brooks Atkinson z „The New York Timesa” pisał, że „gra ze sporymi umiejętnościami… unikając w swojej grze romantycznej atmosfery pisarstwa”^[240]. Podobne oceny otrzymał za występy w drugiej z broadwayowskich sztuk – The Willow and I Johna Patricka, reżyserowanej przez Donalda Blackwella. W wystawianym od 10 grudnia do 2 stycznia 1943 spektaklu w głównej, podwójnej roli partnerowały mu Barbara O’Neil i Martha Scott^[241]. Następnie współpracował z Maxem Reinhardtem przy przeciętnie ocenianej sztuce Sons and Soliers pióra Irwina Shawa. Molyneaux pisał, że choć „ponownie zebrał entuzjastyczne recenzje” to „nadal grał w słabo napisanym dramacie”^[242]. Do The Cape Playhouse powrócił w 1946, występując w klasycznej komedii irlandzkiej Prowincjonalny playboy Johna Millingtona Synge’a. Sztuka w reżyserii Richarda Aldricha zebrała przeciętne recenzje, podobnie jak Peck, którego krytycy uznali za „bardziej powściągliwego niż obdarzonego wyobraźnią”^[243].

W 1947 był jednym z założycieli La Jolla Playhouse, regionalnego teatru z siedzibą w rodzinnej dzielnicy San Diego, La Jolla. Zajmując się przez kilka lat sprawami organizacyjnymi, okazjonalnie występował – na zakończenie sezonu 1947 z Laraine Day w sztuce Angel Street Patricka Hamiltona, w 1948 w The Male Animal z Marthą Scott (krytycy opisywali jego występ jako „sensacyjny”, a według Michaela Munna, „komedia była ukrytą mocną stroną Pecka”), a w 1949 w Light Up the Sky Mossa Harta z Jean Parker i Benjay Venuto^[244]. Jedną z wyprodukowanych przeń sztuk była Born Yesterday Garsona Kanina z Robertem Ryanem^[245].

W sezonie 1949 wziął udział w charytatywnym przedsięwzięciu – przyjął niewielką rolę w utworzonej przez Johna Forda grupie hollywoodzkich aktorów (m.in. Harry Carey Jr., Henry O’Neill, John Wayne), z którą to występował w sztuce What Price Glory? (reż. Ralph Murphy) Maxwella Andersona i Laurence’a Stallingsa (trasa miała wspomóc Purple Heart Recreation Center w San Fernando Valley, lecz menedżer występów ukradł cały dochód)^[19][246]. Na początku lat 90. nagrał kwestie głosowe do przebojowego musicalu The Will Rogers Follies w reżyserii Petera Stone’a. Mimo że nie występował (jego głos odtwarzano z taśmy), był to symboliczny powrót Pecka na Broadway po 48 latach^[247].

• lista nagród i wyróżnień Gregory’ego Pecka

• Gary Fishgall: Gregory Peck: A Biography. Simon & Schuster, 2002. ISBN 0-684-85290-X. (ang.).
• Michael Freedland: Gregory Peck: A Biography. William Morrow and Company, 1980. ISBN 0-688-03619-8. (ang.).
• John Griggs: The Films of Gregory Peck. Citadel Press, 1984. ISBN 978-0-8065-0897-9. (ang.).
• Lynn Haney: Gregory Peck: A Charmed Life. Carroll & Graf Publishers, 2004. ISBN 0-7867-1473-5. (ang.).
• Gerard Molyneaux: Gregory Peck: A Bio-bibliography. Greenwood Publishing Group, 1995. ISBN 978-0412605901. (ang.).
• Michael Munn: Gregory Peck. ISIS Large Print Books, 1998. ISBN 978-0753150979. (ang.).
• Tony Thomas: Gregory Peck. Pyramid Publications, 1977. ISBN 978-0-515-04239-9. (ang.).

• Oficjalna strona aktora (ang.)
• Gregory Peck w bazie IMDb (ang.)
• Gregory Peck w bazie Filmweb