Gańczorka
 Widok z czarnego szlaku na Baranią Górę | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
910 m n.p.m. |
Położenie na mapie Beskidu Śląskiego  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 49°34′41″N 18°59′06″E/49,578056 18,985000 | |
Gańczorka (910 m n.p.m.) – wyraźny, prawie w całości porośnięty lasem szczyt w Paśmie Baraniej Góry i Skrzycznego w Beskidzie Śląskim, pierwszy na południe licząc od zwornikowej Karolówki[1].
W kierunku południowo-wschodnim od szczytu Gańczorki odchodzi boczne ramię ze szczytem Postrzedni Groń (763 m n.p.m.), opadające ku dolinie potoku Janoszka (Janoska). W kierunku zachodnim stoki opadają stromo wprost ku źródłowym ciekom Olzy. Na południe opada grzbiet ze szczytem Małej Gańczorki (831 m)[1].
Grzbietem Beskidu Śląskiego przez szczyt Gańczorki biegła dawna granica między księstwami cieszyńskim (na zachodzie) i oświęcimskim (na wschodzie), później między księstwem cieszyńskim a Rzecząpospolitą, następnie między austriackim Śląskiem i Galicją. Z punktu widzenia etnograficznego linia ta oddziela Śląsk Cieszyński (na zachodzie) od Małopolski (Żywiecczyzny) na wschodzie. Dziś stoki wschodnie góry należą do Kamesznicy w powiecie żywieckim, a stoki zachodnie do Istebnej w powiecie cieszyńskim[2].
Szczyt buduje wielka soczewka gruboławicowych, gruboziarnistych piaskowców ciężkowickich[3], tworzących pod samym wierzchołkiem wychodnię skalną z niewielką jaskinią, znaną pod nazwą Jaskini w Gańczorce (Groty w Gańczorce)[4].
Nazwa szczytu, według lokalnego podania, pochodzi od garncarza (w miejscowej gwarze: gańczorza), który miał tutaj mieszkać w samotności i tu umrzeć samobójczą śmiercią. Inne podania mówią, że miało to być od tego czasu miejsce tracenia skazańców i grzebania samobójców[4]. (...), a właściwie tam wywożono ich na sanicach, pozostawiając własnemu losowi. Ostatnie klęczary-sanice, pozostawione ze zwłokami samobójcy, jeszcze można dziś zobaczyć – wspominał w połowie lat 30. XX w. istebniański proboszcz, ksiądz Emanuel Grim[5]. Według Aleksego Siemionowa prawidłowa nazwa szczytu to Janoszka, taką nazwę podawał bowiem już Andrzej Komoniecki (1658–1728), autor „Chronografii albo Dziejopisu Żywieckiego”. Nazwę Gańczorka wprowadziła mapa austriacka pod koniec XIX wieku i nazwa ta utrzymała się na wszystkich późniejszych mapach[6].
Grzbietem Gańczorki biegnie granica między miejscowościami Istebna (powiat cieszyński) i Kamesznica (powiat żywiecki)[1]. Wschodnie stoki Gańczorki trawersują znaki niebieskie szlaku turystycznego ze Zwardonia na Baranią Górę[7].
Szlaki turystyczne
Zachodnimi stokami Gańczorki biegnie niebieski szlak turystyczny:
odcinek: Koniaków (przystanek PKS pod Koczym Zamkiem) – Przełęcz Koniakowska – Tyniok – Mała Gańczorka – Gańczorka – Karolówka – Schronisko PTTK Przysłop pod Baranią Górą. Odległość 7,3 km, suma podejść 310 m, czas przejścia 2:20 godz., z powrotem 2 godz.[7]
Przypisy
- 1 2 3 Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2023-06-17].
- ↑ Mirosław Barański, Beskid Śląski. Pasmo Baraniej Góry. Przewodnik turystyczny, Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1994, s. 188, ISBN 83-7005-357-2.
- ↑ Rafał Unrug (red.), Karpaty fliszowe między Olzą a Dunajcem. Przewodnik geologiczny, Warszawa: Wydawnictwa geologiczne, 1979, s. 78, ISBN 83-220-0043-X.
- 1 2 Mirosław Barański, Beskid Śląski, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 297, ISBN 978-83-89188-71-7.
- ↑ Emanuel Grim, Z zakątka baśni i legend, „Rocznik Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego „Beskid Śląski” w Cieszynie”, 6, Oddział Cieszyński P.T.T „Beskid Śląski”, 1935, s. 53–59 (pol.).
- ↑ Aleksy Siemionow, Ziemia Wadowicka. Monografia turystyczno-krajoznawcza, Wadowice: Komisja Turystyki Górskiej Oddziału PTTK „Ziemia Wadowicka” w Wadowicach, 1984, s. 380–381.
- 1 2 Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50 000, Kraków: Compass, 2011, s. 2, ISBN 978-83-7605-084-3.