Galatella

Galatella
	; Ożota zwyczajna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	galatella
	Nazwa systematyczna
	Galatella Cass.; G.-F.Cuvier, Dict. Sci. Nat., ed. 2. 37: 463, 488 (1825)
Synonimy
	Crinita Moench; Crinitaria Cass.; Crinitina Soják; Deinosmos Raf.; Galatea (Cass.) Less.; Linosyris Cass.; Pseudolinosyris Novopokr.;
	Crinita Moench; Crinitaria Cass.; Crinitina Soják; Deinosmos Raf.; Galatea (Cass.) Less.; Linosyris Cass.; Pseudolinosyris Novopokr.;

Galatella^[4] (Galatella Cass.) – rodzaj roślin nasiennych z rodziny astrowatych. Obejmuje 31 gatunków (licząc razem z włączonymi tu gatunkami z rodzaju Crinitina)^[3]. Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą Europie i Azję (bez strefy tropikalnej tego kontynentu), poza tym północno-zachodnią Afrykę^[3]. W Polsce rodzaj reprezentowany jest przez jeden gatunek – ożotę zwyczajną G. linosyris (syn. Linosyris vulgaris, Aster linosyris)^[5].

Morfologia

Pokrój: Rośliny zielne (byliny) z kolankowatym kłączem oraz półkrzewy. Pędy wzniesione, rozgałęzione lub nie, nagie lub owłosione, także szorstko i gruczołowato^[6].
Liście: Siedzące, równowąskie, całobrzegie, często podwinięte na brzegu^[6].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki, a te z kolei zwykle tworzą baldachogroniaste kwiatostany złożone, rzadko są pojedyncze. Okrywy koszyczków są półkuliste do walcowatych, ich listki wyrastają zwykle w 3–5 rzędach, mają kształt od jajowatego do szydlastego, czasem są obłonione na brzegu. Dno kwiatostanowe mniej lub bardziej wypukłe. Zewnętrznych w koszyczku kwiatów języczkowych brak lub występują w liczbie kilku–kilkunastu. Wewnątrz koszyczka występują żółte kwiaty rurkowate w liczbie od kilku do 40–60, kształtu walcowatego do dzwonkowatego, z łatkami lancetowatymi^[6].
Owoce: Niełupki jajowate do równowąskich, z ośćmi puchu kielichowego białymi do różowawych^[6].

Systematyka

Rodzaj Galatella należy do podplemienia Asterinae plemienia Astereae podrodziny Asteroideae w obrębie rodziny astrowatych Asteraceae^[7]^[8].

Rośliny tu zaliczane były włączane do rodzaju aster Aster w jego tradycyjnym, szerokim ujęciu (dominującym do lat 90. XX wieku). Podobieństwo morfologiczne okazało się jednak mylące, ponieważ spowodowało skupienie w jednym rodzaju gatunków często odlegle spokrewnionych^[8]. Rodzaj Galatella łączony jest z siostrzanym rodzajem Crinitina. Siostrzanym rodzajem dla nich jest rodzaj Tripolium. Cała ta grupa jest z kolei siostrzana względem podplemienia Bellidinae (obejmującego m.in. rodzaj stokrotka Bellis)^[8]^[9]. Rodzaje Chamaegeron i Lachnophyllum są siostrzane dla kladu Tripolium-Galatella-Bellidinae^[9]. Cała ta grupa jest częścią gradu obejmującego Astereae z południowej półkuli (m.in. Olearia), klad z rodzajami głównie północnoamerykańskimi (np. nawłoć Solidago, konyza Conyza, przymiotno Erigeron i spokrewnione z nimi rodzaje wyodrębnione z dawnego rodzaju Aster, takie jak np. Symphyotrichum czy Eurybia) i w końcu grupę identyfikowaną jako rodzaj aster Aster w wąskim ujęciu^[8].

Wykaz gatunków^[3]:

Galatella albanica Degen
Galatella altaica Tzvelev
Galatella amani (Post) Grierson
Galatella anatolica Hamzaoglu & Budak
Galatella angustissima (Tausch) Novopokr.
Galatella aragonensis Nees
Galatella bectauatensis Kupr. & Koroljuk
Galatella biflora (L.) Nees
Galatella cana (Waldst. & Kit.) Nees
Galatella chromopappa Novopokr.
Galatella chulbairica Tulyag.
Galatella coriacea Novopokr.
Galatella cretica Gand.
Galatella crinitoides Novopokr.
Galatella dahurica DC.
Galatella divaricata (M.Bieb.) Novopokr.
Galatella fastigiiformis Novopokr.
Galatella hauptii (Ledeb.) Lindl. ex DC.
Galatella hissarica Novopokr.
Galatella linosyris (L.) Rchb.f. – ożota zwyczajna
Galatella litvinovii Novopokr.
Galatella malacitana Blanca, Gavira & Suár.-Sant.
Galatella polygaloides Novopokr.
Galatella regelii Tzvelev
Galatella saxatilis Novopokr.
Galatella scoparia (Kar. & Kir.) Novopokr.
Galatella sedifolia (L.) Greuter
Galatella × sublinosyris Tzvelev
Galatella × subtatarica Tzvelev
Galatella × subvillosa Tzvelev
Galatella tatarica (Less.) Novopokr.
Galatella tianschanica Novopokr.
Galatella × tzvelevii Vasjukov & Saksonov
Galatella villosa (L.) Rchb.f.
Galatella villosula Novopokr.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-04-25] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-04-25] (ang.).
1 2 3 4 5 Galatella Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-25].
↑ KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Linosyris Cass., Ożota, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 138-140 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .
1 2 3 4 J.W.J.W. Kadereit J.W.J.W., CharlesCh. Jeffrey CharlesCh. (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 318, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805 .
↑ Genus Galatella Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-25].
1 2 3 4 Wei-Ping Li, Fu-Sheng Yang, Todorka Jivkova, Gen-Shen Yin. Phylogenetic relationships and generic delimitation of Eurasian Aster (Asteraceae: Astereae) inferred from ITS, ETS and trnL-F sequence data. „Annals of Botany”. 109, 7, s. 1341–1357, 2012. DOI: 10.1093/aob/mcs054.
1 2 Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-04-25] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-04-25] (ang.).

[powo-3] 1 2 3 4 5 Galatella Cass.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-25].

[rostanski-4] KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Linosyris Cass., Ożota, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 138-140 .

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[kubitzki-6] 1 2 3 4 J.W.J.W. Kadereit J.W.J.W., CharlesCh. Jeffrey CharlesCh. (red.), Flowering plants. Eudicots: Asterales, Berlin: Springer, 2007, s. 318, ISBN 978-3-540-31051-8, OCLC 184984805 .

[grin-7] Genus Galatella Cass.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-25].

[wei-8] 1 2 3 4 Wei-Ping Li, Fu-Sheng Yang, Todorka Jivkova, Gen-Shen Yin. Phylogenetic relationships and generic delimitation of Eurasian Aster (Asteraceae: Astereae) inferred from ITS, ETS and trnL-F sequence data. „Annals of Botany”. 109, 7, s. 1341–1357, 2012. DOI: 10.1093/aob/mcs054.

[database2020-9] 1 2 Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]