Getto w Sieradzu

Getto w Sieradzu
Typ

getto żydowskie

Odpowiedzialny

 III Rzesza

Rozpoczęcie działalności

1 marca 1940

Zakończenie działalności

27 sierpnia 1942

Terytorium

Polska pod okupacją III Rzeszy okręg Reichsgau Wartheland

Miejsce

Sieradz

Liczba więźniów

około 3000

Narodowość więźniów

Żydzi

Położenie na mapie Sieradza
Mapa konturowa Sieradza, w centrum znajduje się punkt z opisem „Getto w Sieradzu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, w centrum znajduje się punkt z opisem „Getto w Sieradzu”
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Getto w Sieradzu”
Położenie na mapie powiatu sieradzkiego
Mapa konturowa powiatu sieradzkiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Getto w Sieradzu”
Ziemia51°35′39,2″N 18°44′24,9″E/51,594222 18,740250

Getto w Sieradzu – getto dla ludności żydowskiej istniejące Sieradzu w czasie okupacji niemieckiej. Getto zostało utworzone na początku marca 1940 roku, a jego likwidacja została przeprowadzona pod koniec sierpnia 1942 roku. W getcie mieszkało około 3 tysięcy osób. Po likwidacji getta jego mieszkańców przewieziono do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, gdzie zostali zamordowani.

Historia

Przed wojną w Sieradzu, liczącym wtedy 10 tysięcy mieszkańców, mieszkały około 2,6 tysiąca Żydów[1].

Getto w Sieradzu zostało utworzone wiosną 1940 roku na terenie w obrębie ulic Wodnej, Sukienniczej, Rybnej i Zamowej[2]. W getcie mieszkało około 3000[3] lub 2500[4] osób, z powodu przeludnienia jeden pokój często musiało zajmować nawet od 10[4] do 15 osób[5]. Jeszcze przed powstaniem getta w Sieradzu utworzono Judenrat i policję żydowską[4]. Getto nie zostało ogrodzone. U wylotu ulic ustawiono posterunki policji żydowskiej[2]. Siedziba Judenratu znajdowała się przy ulicy Szewskiej, a jego przewodniczącym był Kałman Rosenbaum. Oprócz niego w skład rady wchodził Kałman Erlich i jeszcze jedna, nieznana z nazwiska osoba (według niektórych źródeł w skład Judenratu miał też wchodzić kupiec Michał Gertler[5]. Policja żydowska w sieradzkim getcie liczyła maksymalnie 12 osób, a jej dowódcą był rzeźnik Gecel Knoch lub Konop, a jego zastępcą Hersz Rosenberg[6].

Więźniowie getta wykorzystywani byli do pracy w zakładach rzemieślniczych oraz do robót budowlanych i drogowych lub rozładunku wagonów kolejowych. Byli także zmuszani do pracy przy porządkowaniu ulic[5]. W getcie panowały fatalne warunki sanitarne oraz zła sytuacja aprowizacyjna. W sieradzkim getcie pracował tylko jeden lekarz, dr Kempiński. Wartość kaloryczna dziennego wyżywienia więźniów getta miała wynosić około 180–200 kalorii[7]. 5 lipca 1941 roku wszystkim Żydom odebrano przepustki zezwalające na opuszczanie terenu getta[8]. Według niektórych relacji polscy mieszkańcy Sieradza przemycali do getta żywność i inne przedmioty[9].

W 1940 lub 1941[4] roku z getta wywieziono około tysiąc osób do getta w Zduńskiej Woli. 4 kwietnia 1942 roku do Zduńskiej Woli miało trafić kolejne 70 rodzin z Sieradza[10]. W kwietniu 1941 roku 52 Żydów wywieziono do obozu pracy w Otocznej. Kolejne 100 osób wywieziono do obozów pracy przymusowej w kwietniu następnego roku[10].

Likwidacja getta rozpoczęła się o świcie, 24 sierpnia 1942 roku. Niemieccy policjanci wyciągali Żydów z mieszkań i spędzali ich na plac apelowy, skąd następnie zaprowadzono ich do kościoła św. Stanisława[11]. Podczas akcji zamordowano kilkanaście osób. 25 sierpnia 1942 roku na skutek interwencji zakonnic zajmujących klasztor obok kościoła, w ogrodzie wykopano dół na nieczystości, do którego wyprowadzano po kilka osób. Do kościoła przemycono także herbatę i mleko dla niemowląt[11]. Według relacji zakonnic, 26 sierpnia do kościoła przywieziono kolejny transport Żydów. Pierwszego dnia akcji dokonano selekcji 184 osób, które zostały następnie odesłane do getta łódzkiego[11][4].

Osoby zgroamdzone w klasztorze zaczęto wywozić 28 sierpnia. Żydzi pakowani byli do ciężarówek i wywożeni byli do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem[12]. Następnie teren getta został ograbiony przez Niemców, a później wydano nakaz jego uporządkowania. Następnie na terenie dawnego getta osiedlono Polaków[4][11].

Upamiętnienie

W 2007 roku w 65. rocznicę likwidacji sieradzkiego getta na ścianie dawnej synagogi przy ul. Wodnej 7 odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą żydowskiej społeczności w Sieradzu[3].

W styczniu 2023 roku Żydów, zamkniętych w sieradzkim getcie, wywiezionych do obozu zagłady w Chełmnie, upamiętniono tablicą na bramie kościoła pod wezwaniem Świętego Stanisława.[13]

Przypisy

  1. ↑ Lesiakowski 2014 ↓, s. 249.
  2. 1 2 Lesiakowski 2014 ↓, s. 254.
  3. 1 2 80. rocznica likwidacji getta w Sieradzu. Pamięci pomordowanych [online], sieradz.eu [dostęp 2023-05-17] (pol.).
  4. 1 2 3 4 5 6 Dean i Hecker 2012 ↓, s. 102.
  5. 1 2 3 Lesiakowski 2014 ↓, s. 255.
  6. ↑ Lesiakowski 2014 ↓, s. 256.
  7. ↑ Lesiakowski 2014 ↓, s. 257.
  8. ↑ Lesiakowski 2014 ↓, s. 259.
  9. ↑ Lesiakowski 2014 ↓, s. 260.
  10. 1 2 Lesiakowski 2014 ↓, s. 261.
  11. 1 2 3 4 Lesiakowski 2014 ↓, s. 263.
  12. ↑ Lesiakowski 2014 ↓, s. 264.
  13. ↑ Telewizja Polska S.A, Tablica upamiętniająca likwidację sieradzkiego getta [online], lodz.tvp.pl [dostęp 2023-06-21] (pol.).

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.