Gorysz miarz

Gorysz miarz

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	gorysz
Gatunek	gorysz miarz
Nazwa systematyczna
Peucedanum ostruthium (L.) Koch Nova Acta Phys.-Med. Acad. Caes. Leop.-Carol. Nat. Cur. 12(1):95. 1824 (Gen. pl. Umbell.)
Synonimy
Imperatoria ostruthium L. Imperatoria major Gray[3]

Gorysz miarz (Peucedanum ostruthium) – gatunek rośliny z rodziny selerowatych.

Występuje na podgórzach i górach Europy Środkowej, północnej części Europy Południowej, jako obcy gatunek zadomowiony rośnie na Wyspach Brytyjskich, w Skandynawii, europejskiej części Rosji i w północno-wschodniej Ameryce Północnej^[4]. W Polsce rośnie w Sudetach, poza tym rozproszony na stanowiskach uznawanych za antropogeniczne na niżu w południowo-zachodniej części Polski i na pojedynczych stanowiskach na Kaszubach i Mazurach Garbatych^[5]. Poza górami notowany jest dziczejący w parkach i uciekinier z ogródków wiejskich^[6].

Pokrój

Roślina zielna o mocnym, korzennym zapachu. Łodyga w części nadziemnej wysokości od 30 do 100 cm, słabo bruzdowana lub kreskowana, naga przynajmniej w dole, w górze słabo owłosiona i tam też czasem rozgałęziona. W części podziemnej ma postać wrzecionowatego, wielogłowowego kłącza, z którego wyrastają walcowate, podziemne rozłogi^[6].

Liście

Dolne liście z długimi ogonkami. Ich blaszka 1–3 krotnie podzielona, z odcinkami pierwszego rzędu osadzonymi na ogonkach. Odcinki liścia rombowe,eliptyczne lub jajowate osiągające do 10 cm długości i 7 cm szerokości, na brzegach ząbkowane (z ostrzem na szczycie ząbków), odcinki szczytowe najczęściej trójklapowe, czasem także boczne odcinki są dwuwrębne. Górne liście osadzone są na obłonionych na brzegu i wyciągniętych w uszka pochwach liściowych, o blaszce słabiej podzielonej^[6].

Kwiaty

Zebrane w baldaszki, które w liczbie od 20 do 50 tworzą okazały baldach złożony. Szypuły są kanciaste i owłosione. Białe lub różowe, zebrane w baldachy. Pokryw brak lub składają się tylko z jednego listka, pokrywki w liczbie kilku, są szczeciniaste. Ząbki kielicha całkiem zredukowane. Płatki korony białe lub czerwonawe, odwrotnie jajowate, długości do 1,5 mm i szerokości do 1 mm, na szczycie wycięte i z łatką zagiętą do środka kwiatu^[6].

Owoce

Okrągławe rozłupki o długości do 5 mm, spłaszczone grzbietowo, z trzema tępymi żebrami grzbietowymi i dwoma skrzydlastymi żebrami brzeżnymi. Na szczycie stożkowaty krążek miodnikowy zwieńczony dłuższymi od niego szyjkami słupka^[6].

Bylina. Kwitnie od czerwca do sierpnia^[6]. Siedlisko: Łąki, lasy, zarośla olszowe, ziołorośla, brzegi potoków^[6]. Rośnie na glebach wilgotnych, w górach zwykle na wysokościach od 1400 do 2800 m n.p.m.^[7] (w polskich Sudetach zazwyczaj od 900 do 1200 m n.p.m., maksymalnie do 1480 m)^[6].

Roślina była uprawiana i wykorzystywana jako lecznicza^[6].

• Surowiec zielarski: kłącze (Rhizoma Imperatoria), zawierające olejki eteryczne z 95% terpenów, pochodne kumaryny, oleje, żywice, garbniki^[7].
• Działanie: gatunek stosowany był przy chronicznych zaburzeniach żołądkowo-jelitowych i dolegliwościach wątrobowych jako środek ogólnie wzmacniający^[7].