Gowidlino
| wieś | |
 Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
165,3 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2022) |
1718[1] |
| Strefa numeracyjna |
58 |
| Kod pocztowy |
83-341[2] |
| Tablice rejestracyjne |
GKA |
| SIMC |
0170937 |
Położenie na mapie gminy Sierakowice _location_map.png) | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kartuskiego  | |
 54°19′31″N 17°47′22″E/54,325278 17,789444[3] | |
Gowidlino (dodatkowa nazwa w j.kaszubskim Gòwidlëno, niem. Gowidlino) – wieś letniskowa w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie kartuskim, w gminie Sierakowice[4][5].
Duża kaszubska wieś leży na obszarze moreny dennej Pojezierza Kaszubskiego, nad północnym brzegiem jeziora Gowidlińskiego przy drodze wojewódzkiej nr 211 (Żukowo-Kartuzy-Sierakowice-Nowa Dąbrowa). Miejscowość jest siedzibą sołectwa Gowidlino, w którego skład wchodzą również Lemany, Kawle, Dolina Jadwigi, Gowidlinko i Gowidlino-Wybudowanie. W Gowidlinie znajdują się liczne kwatery agroturystyczne i plantacje truskawek.
Wieś królewska w starostwie mirachowskim w województwie pomorskim w II połowie XVI wieku[6]. W latach 1954–1971 wieś należała i była siedzibą władz gromady Gowidlino, po jej zniesieniu w gromadzie Sierakowice. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego.
Integralne części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0170943 | Kawle | część wsi |
Nazwa miejscowości
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1360 r. w formie Gowidelin. Kolejne, dość liczne wzmianki, również z czasów krzyżackich, brzmią podobnie. Z czasów polskich są zapisy Gowidlno (1565 r.), Gowidlin (1599 r.) i od XVII w. Gowidlino. Późniejsza urzędowa nazwa niemiecka również brzmiała Gowidlino.[8]
W ukształtowaniu się nazwy zaszły 2 procesy, jeszcze przed jej pojawieniem się w źródłach pisanych. Podstawą nazwy jest prasłowiański wyraz gowędo o znaczeniu bydło rogate. Do tego rdzenia dodano przyrostek -no, co dało nazwę Gowiędno (samogłoska ę zmiękczyła poprzedzające ją w), o znaczeniu pastwisko bydła. Do nazwy Gowiędno dodano jeszcze przyrostek -ino i tak powstało Gowiędnino. Dwie takie same spółgłoski n "rozpodobniono" na l i n, co dało kolejną formę przejściową Gowiędlino. Druga zmiana fonetyczna jest typowo kaszubska, mianowicie zamiana -ę- po spółgłosce miękkej w i (por. pol. pięść, kasz. pisc; pol. zięć kasz. zyc, pol. ciągnąć kasz. cygnąc. Efektem opisanych procesów językowych jest ostatecznie współczesna nazwa Gowidlino / Gòwidlëno, która pierwotnie oznaczała miejsce wypasu bydła.[8]
W czasie II wojny światowej władze hitlerowskie zastąpiły wcześniej stosowaną przez administrację pruską nazwę Gowidlino sztuczną i ahistoryczną, "czysto niemiecką" formą Göbeln.[8]
Historia miejscowości
Wieś po raz pierwszy pojawiła się w źródłach krzyżackich w roku 1360 jako własność Zakonu.[9]
Po ustąpieniu Zakonu z Pomorza Gdańskiego w roku 1466 wieś królewska w starostwie mirachowskim, województwa pomorskiego w I Rzeczpospolitej.[9]
W 1772 r. wraz z I rozbiorem Polski weszła w skład Królestwa Prus.
W roku 1866 stała się wsią parafialną. Do tego czasu była częścią parafii Sierakowice.[9]
Na koniec 1892 r. wieś z przyległościami liczyła 1158 mieszkańców. Dla 1011 z nich językiem ojczystym był kaszubski (980 katolików i 31 ewangelików), dla 127 niemiecki (124 ewangelików i 3 katolików), dla 3 polski (katolicy). Mozaikę narodowościowo-wyznaniową uzupełniało 17 Żydów.[10]
W pierwszej połowie listopada 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej rozpoczął się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim (jego dalszy przebieg nie jest znany). Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: Pawelczykowie, Bigusowie. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych[11].
W 1913 r były we wsi 2 karczmy prowadzone przez Johannesa Maschke i A. Wolgemutha. Było 2 dużych właścicieli ziemskich: Otto Katschke i Pauline Zielke; 3 kowali: Josef Bigus, F. Schuetze i Johan Zielke; piekarz: J.Schuttenberg; 2 krawców: Johann von Czarnowski i Johann Wenta; szewc F. Czarnowski. 5 sklepów kolonialno/spożywczych, z czego po jednym u wymienionych wyżej karczmarzy, a właściciele pozostałych to: Martin Bigus, Rosalie Strzepkowski, Julius Goldstrom. Ten ostatni oferował również artykuły przemysłowe i odzieżowo-konfekcyjne. Zarejestrowany handel bydłem prowadził Johann Liss.[12]
Od 1920 r. wieś znajdowała się ponownie w granicach Polski (powiat kartuski).
Zabytki
- neogotycki kościół parafialny z lat 1866–1868 (zbudowany z kamieni ciosanych) ze stylową wieżą[13].
Osoby związane z Gowidlinem
Przypisy
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 325 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35540
- 1 2 Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 94.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2783)
- 1 2 3 Breza Edward. Nazwy miejscowości powiatu kartuskiego. Kartuzy 2017. s. 118
- 1 2 3 Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom II - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl, s. 757 [dostęp 2025-04-20].
- ↑ Stefan Ramułt, Statystyka ludności kaszubskiej, Akademia Umiejȩtności, 1899, s. 82 [dostęp 2025-04-20].
- ↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 217.
- ↑ Adressbuch aller Länder der Erde, der Kaufleute, Fabrikanten, Gewerbetreibenden, Gutsbesitzer etc, Leuchs, 1894, s. 70 [dostęp 2025-04-20] (niem.).
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 316, ISBN 978-83-7495-133-3.
Linki zewnętrzne
- Gowidlino, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 756.
