Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej
| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia |
1889 |
| Data likwidacji |
1923 |
| Data rejestracji |
1889 |
| Dziedzina |
ochrona zabytków |
Położenie na mapie Polski w 1939 r. _location_map.png) | |
 50°03′41″N 19°56′18″E/50,061389 19,938333 | |
Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej – instytucja ochrony zabytków, która zajmowała się ochroną, konserwacją i restauracją zabytków w Galicji Zachodniej. Istniała w latach 1889–1923 z siedzibą w Krakowie.
Historia
W 1850 roku powstała Komisja Archeologiczna Towarzystwa Naukowego Krakowskiego, która odbudowała zniszczone zabytki po wielkim pożarze Krakowa[1][2]. W tym samym roku w Wiedniu utworzono Centralną Komisję Badań i Konserwacji Zabytków w celu ochrony zabytków Cesarstwa Austriackiego, w skład którego wchodziła Galicja. W 1873 r. Centralna Komisja została zreorganizowana w Centralną Komisję Badań i Konserwacji Zabytków Historycznych i Artystycznych, która została podzielona na trzy sekcje: archeologiczną, zabytków architektury i sztuki oraz zabytków archiwalnych[3][4].
W dniach 24-25 maja 1888 r. w gmachu Muzeum Narodowego w Krakowie odbył się I Zjazd Konserwatorów Galicji. Podczas obrad podjęto decyzję o powołaniu w Galicji Wschodniej i Zachodniej organizacji, których zadaniem będzie pomoc i koordynacja działań konserwatorów i członków korespondentów w zakresie funduszy przeznaczanych corocznie przez Sejm krajowy Galicji na konserwację i restaurację zabytków. Ich organy wykonawcze (komitety) mieściły się we Lwowie i Krakowie. Zjazd podjął również uchwałę o rozpoczęciu inwentaryzacji zabytków i opracowaniu mapy okręgów konserwatorskich[1][3][4][5][6].
17 grudnia 1889 r. w Krakowie zachodniogalicyjscy konserwatorzy i członkowie korespondencyjni założyli Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej[4][5]. W 1911 r., zgodnie z reformami w Galicji, ustanowiono stanowisko jedynego konserwatora państwowego, co przekształciło lwowskie Grono w Towarzystwo Miłośników Starożytności. W 1916 r. konserwatorzy zachodniogalicyjscy na zebraniu postanowili zreorganizować swoją organizację w Krajowe Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej[2][3][7]. W 1923 r. instytucja ochrony zabytków przestała istnieć[1].
W latach 1898 i 1904 opublikowano dwa tomy „Tek Konserwatorskich”[5].
W czasie jej istnienia pracowali dla organizacji: Włodzimierz Demetrykiewicz, Stanisław Krzyżanowski, Sławomir Odrzywolski, Zygmunt Hendel, Adolf Szyszko-Bohusz, Eustachy Stanisław Sanguszko[8] i wielu innych[5].
Kierownictwo
- Józef Łepkowski (1889–1894)[1][5]
- Marian Sokołowski (1894)[1]
- Stanisław Tomkowicz[2]
Zobacz
Przypisy
- 1 2 3 4 5 Woźny M. Początki Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej w świetle krakowskich materiałów // Rocznik Krakowski. — 2011. — t. 77, s. 77–88.
- 1 2 3 Marzena Woźny: Grono Konserwatorów Galicji Zachodniej. visualheritage.eu. [dostęp 2025-02-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-02-26)].
- 1 2 3 Булик Н. М. Пам'яткоохоронні традиції кінця ХІХ – першої половини ХХ ст. у археологічному середовищі Галичини // Сіверщина в історії України. — Глухів, 2016. — Вип. 9. — С. 42–49.
- 1 2 3 Wystawa poświęcona działalności Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej. Archiwum Narodowe w Krakowie. [dostęp 2025-02-23].
- 1 2 3 4 5 Leszek S. Zarys głównych kierunków działań Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej z lat 1888–1905 // Wiadomości Konserwatorskie. — 2008. — nr 24. — s. 95–102.
- ↑ Саламаха І. Охорона пам'яток історії та культури Східної Галичини у другій половині XІX-на початку XX ст: організаційні засади, законодавство, фінансування. — Львівський національний університет імені Івана Франка. — 2015. — 202 с.
- ↑ Саламаха І. Державна охорона історичних пам'яток у Східній Галичині напередодні Першої світової війни (1910–1914) // Україна: культурна спадщина, національна свідомість, державність. — 2008. — Вип. 17. — С. 73—79.
- ↑ Artykuł: Śp. Eustachy ks. Sanguszko, „Tygodnik Ilustrowany Nr 15”, 1903.
Bibliografia
- Dobosz P., Gaczoł A. 80-ta rocznica utworzenia Krajowego Urzędu Konserwatorskiego w Krakowie // Ochrona Zabytków. — vol. 47. — Art. no. 3-4 186-187. — 1994. — s. 323—346.