Grzywonóżka

Grzywonóżka
	Chaetopelma
	Ausserer, 1871
	; Grzywonóżka oliwkowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Infrarząd	ptaszniki
Rodzina	ptasznikowate
Podrodzina	Ischnocolinae
Rodzaj	Chaetopelma
	Typ nomenklatoryczny
	Chaetopelma aegyptiaca Ausserer, 1871
Synonimy
	Cratorrhagus Simon, 1891;
	Cratorrhagus Simon, 1891;

Grzywonóżka^[1] (Chaetopelma) – rodzaj pająków z infrarzędu ptaszników i rodziny ptasznikowatych. Obejmuje 8 opisanych gatunków. Zamieszkują głównie wschód regionu śródziemnomorskiego.

Morfologia

Karapaks jest owalny, dłuższy niż szeroki, o lekko wyniesionej części głowowej z małym i słabo wysklepionym wzgórkiem ocznym^[2]. Oczy pary przednio-bocznej leżą bardziej z przodu niż pary przednio-środkowej, a oczy pary tylno-bocznej bardziej z tyłu lub na równi z oczami pary tylno-środkowej^[2]^[3]. Jamki karapaksu są głębokie i mogą być proste lub odgięte. Szczękoczułki pozbawione są rastellum^[2]. Warga dolna ma kuspule tylko w części środkowej, a bywa ich od 20 do 60. Szczęki mają od 60 do 120 kuspuli i pozbawione są serruli^[2]^[3]. Bruzda między szczękami a sternum jest umiarkowanie głęboka i leżą przy niej owalne sigilla. Sternum jest kształtu owalnego i ma trzy pary małych sigillów, z których tylna oddalona jest od tylnego jego brzegu o co najmniej swoją średnicę. Odnóża są smukłe. Golenie mają dwa, a nadstopia jeden szereg trichobotrii nitkowatych. Stopy są pozbawione kolców i mają dwa równoległe szeregi grzbietowych trichobotrii maczugowatych, przemieszanych z trichobotriami nitkowatymi. Stopy wieńczy pojedynczy, górny, nieząbkowany pazurek. Na spodnich stronach stóp i nadstopii występują skopule, przynajmniej u Ch. olivaceum o metalicznym połysku niebieskozielonym. Opistosoma jest jednolicie brązowa lub ciemnoszara^[2]^[3], pozbawiona włosków parzących. Występują na niej dwie pary kądziołków przędnych, z których tylno-środkowa jest bardzo krótka, a tylno-boczna trójczłonowa, zaopatrzona w gruczoły przędne, o członie ostatnim palczastym. Nogogłaszczki samca mają dłuższe niż szerokie, dwupłatowe cymbium oraz długi, cienki i pozbawiony kili embolus. Genitalia samicy cechuje spermateka złożona z dwóch długich, nitkowatych zbiorników o jedno- lub dwupłatowym wierzchołku^[2].

Rozprzestrzenienie

Niemal wszystkie gatunki zamieszkują wschodnią część regionu śródziemnomorskiego w krainie palearktycznej, jedynym wyjątkiem jest Ch. webborum znany wyłącznie z Kamerunu w krainie etiopskiej, co do którego przypuszcza się, że został sklasyfikowany w tym rodzaju błędnie^[2]. Najliczniej rodzaj reprezentowany jest w anatolijskiej Turcji, gdzie występują cztery gatunki. Po dwa gatunki mają w swej faunie Cypr i Syria^[4]. Z kolei Ch. lymberakisi z Krety jest jedynym ptasznikowatym Europy^[3]^[4].

Taksonomia

Takson ten wprowadzony został w 1871 roku przez Antona Ausserera jako podrodzaj w obrębie rodzaju Ischnocolus^[2].

Do rodzaju tego zalicza się 8 opisanych gatunków^[4]^[5]^[1]:

Chaetopelma altugkadirorum Gallon, Gabriel et Tansley, 2012 – grzywonóżka syryjska
Chaetopelma concolor (Simon, 1873) – grzywonóżka jednobarwna
Chaetopelma karlamani Vollmer, 1997 – grzywonóżka cypryjska
Chaetopelma lymberakisi Chatzaki et Komnenov, 2019 – grzywonóżka minojska
Chaetopelma olivaceum (C.L. Koch, 1841) – grzywonóżka oliwkowa
Chaetopelma persianum Zamani et West, 2023 – grzywonóżka perska
Chaetopelma turkesi Topçu et Demircan, 2014 – grzywonóżka turecka
Chaetopelma webborum Smith, 1990 – grzywonóżka kameruńska

Przypisy

1 2 DominikD. Szymański DominikD. i inni, Ptasznikowate (Theraphosidae). Etymologia nazw naukowych i propozycja nazw zwyczajowych, Kraków: Ridero, 14 marca 2025, s. 66-67, ISBN 978-83-8414-021-5 (pol.).
1 2 3 4 5 6 7 8 Jose Paulo Leite Guadanucci, Richard C. Gallon. A revision of the spider genera Chaetopelma Ausserer 1871 and Nesiergus Simon 1903 (Araneae, Theraphosidae, Ischnocolinae). „Zootaxa”. 1753, s. 34-48, 2008. DOI: 10.11646/zootaxa.1753.1.2.
1 2 3 4 Maria Chatzaki, Marjan Komnenov. Description of a new Chaetopelma (Araneae, Theraphosidae) species from Crete and a re-description of Macrothele cretica Kulczyński, 1903 (Araneae, Macrothelidae). „Zootaxa”. 4544 (2), s. 269-284, 2019. DOI: 10.11646/zootaxa.4544.2.7.
1 2 3 Gen. Chaetopelma Ausserer, 1871. [w:] World Spider Catalog [on-line]. Natural History Museum Bern. [dostęp 2022-07-29].
↑ Alireza Zamani, Rick C. West. A new species of Chaetopelma Ausserer, 1871 (Araneae, Theraphosidae) from Iran. „ZooKeys”. 1174, s. 75–84, 2023. DOI: 10.3897/zookeys.1174.109135.

[Szymańskietal-1] 1 2 DominikD. Szymański DominikD. i inni, Ptasznikowate (Theraphosidae). Etymologia nazw naukowych i propozycja nazw zwyczajowych, Kraków: Ridero, 14 marca 2025, s. 66-67, ISBN 978-83-8414-021-5 (pol.).

[gg-2] 1 2 3 4 5 6 7 8 Jose Paulo Leite Guadanucci, Richard C. Gallon. A revision of the spider genera Chaetopelma Ausserer 1871 and Nesiergus Simon 1903 (Araneae, Theraphosidae, Ischnocolinae). „Zootaxa”. 1753, s. 34-48, 2008. DOI: 10.11646/zootaxa.1753.1.2.

[ck-3] 1 2 3 4 Maria Chatzaki, Marjan Komnenov. Description of a new Chaetopelma (Araneae, Theraphosidae) species from Crete and a re-description of Macrothele cretica Kulczyński, 1903 (Araneae, Macrothelidae). „Zootaxa”. 4544 (2), s. 269-284, 2019. DOI: 10.11646/zootaxa.4544.2.7.

[wsc-4] 1 2 3 Gen. Chaetopelma Ausserer, 1871. [w:] World Spider Catalog [on-line]. Natural History Museum Bern. [dostęp 2022-07-29].

[zw-5] Alireza Zamani, Rick C. West. A new species of Chaetopelma Ausserer, 1871 (Araneae, Theraphosidae) from Iran. „ZooKeys”. 1174, s. 75–84, 2023. DOI: 10.3897/zookeys.1174.109135.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]