Henryk Sułkowski

Henryk Sułkowski
Ilustracja
kapitan marynarki kapitan marynarki
Data i miejsce urodzenia

10 marca 1897
Janopol

Data i miejsce śmierci

29 kwietnia – 1 maja 1940
Kalinin

Przebieg służby
Siły zbrojne

 Rosyjska Imperatorska MW
 Marynarka Wojenna (II RP)

Jednostki

Flotylla Rzeczna Marynarki Wojennej

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari

Henryk Sułkowski (ur. 26 lutego?/10 marca 1897 w Janopolu, zm. 29 kwietnia – 1 maja 1940 w Kalininie) – kapitan rezerwy Marynarki Wojennej, kawaler Orderu Virtuti Militari, ziemianin, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Syn Adama i Adeli ze Stępniewskich[1]. Ukończył Szkołę Realną w Pińsku. W latach 1912–1916 w Morskim Korpusie Kadetów, później w Wyższej Szkole Morskiej w Petersburgu[1]. W czasie I wojny światowej uczestniczył w wielomiesięcznych ćwiczeniach na okrętach bojowych Floty Bałtyckiej i Czarnomorskiej[2]. Od 28 kwietnia 1919 w Wojsku Polskim[1][2], początkowo w latach 1919–1921 służył w Batalionie Morskim[3]. Awansowany na stopień porucznika Marynarki Wojennej ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[1]. 4 października 1919 przeniesiony do Flotylli Pińskiej[4][1][2], a w 1920 do Flotylli Wiślanej[4][3], gdzie pełnił służbę starszego oficera na okręcie uzbrojonym „Wawel”[1], przejętym od marynarki niemieckiej[5]. 18 sierpnia 1920 wyróżnił się szczególnym męstwem w rejonie Płocka[1][2]. Po zakończeniu działań wojennych służył krótko we Flotylli Pińskiej[1], po czym w 1921 przeszedł do rezerwy[1][2]. W tym samym roku został uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari[6][7]. We wniosku o nadanie tego odznaczenia kpt. Bohdan Jarociński, napisał m.in.[8][2][9]:

Podczas bitwy w dniu 18 VIII 1920 r. w rejonie Płocka, między innymi okrętami z Flotylli Wiślanej przyjmował udział okręt „Wawel” z ppor. Sułkowskim Henrykiem na stanowisku starszego oficera. Ppor. Sułkowski wykazał w tej bitwie zadziwiająco zimną krew i bohaterstwo. „Wawel” był ostrzeliwany z 500–800 kroków przez zamaskowaną baterię nieprzyjaciela ogniem huraganowym i kilku kaemów. Ppor. Sułkowski zajął miejsce przy armacie okrętu i prowadził przez cały czas trwania bitwy ogień artylerii i kaemów. Gdy w krytycznej chwili załogę opanowała panika i marynarze zaczęli się chwiać, ppor. Sułkowski, strzelając własnoręcznie z jednej z armat, zmusił baterię nieprzyjaciela do chwilowego milczenia. Służąc całej załodze przykładem, utrzymał wszystkich ludzi na miejscach i tym przyczynił się do wyprowadzenia okrętu do mniej niebezpiecznego miejsca, skąd w dalszym ciągu prowadził bitwę z baterią nieprzyjaciela, pomagając tym okrętowi „Batory”, znajdującemu w nader ciężkiej sytuacji. Przez cały czas trwania bitwy ppor. Sułkowski wykazał całkowitą pogardę śmierci i nieopisany patriotyzm, porywając ludzi za sobą.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego prowadził rodzinny majątek Janopol w powiecie drohickim[1]. Z dniem 1 stycznia 1937 został awansowany na stopień kapitana marynarki rezerwy ze starszeństwem[1].

W czasie kampanii wrześniowej1939 zmobilizowany do Flotylli Pińskiej[3], w której pełnił funkcję dowódcy pododcinka Janów oraz dowódcy grupy kutrów na Prypeci i Jasiołdzie[1]. Po agresji ZSRR na Polskę, 22 września 1939 aresztowany, zwolniony, a następnie ponownie aresztowany 30 września[3] i wzięty do niewoli sowieckiej[2]. Od 1 stycznia 1940 znajdował się na liście jeńców osadzonych w specjalnym obozie NKWD w Ostaszkowie[8][3][2]. W czasie pobytu w obozie kierował budową drewnianego mostu i grobli łączących wyspę Stołbnyj na jeziorze Seliger, gdzie przetrzymywano polskich więźniów, z lądem stałym[10]. Wymieniony w zarządzeniu nr 010 z 27 stycznia 1940, wydanym przez szefa obozu w Ostaszkowie w sprawie wypłaty żołdu od 1 stycznia 1940 jeńcom wojennym zwerbowanym do kierowania robotami budowlanymi w obozie[3]. Między 28 a 29 kwietnia 1940 został przekazany do dyspozycji naczelnika Obwodowego Zarządu NKWD w Kalininie[3] – lista wywózkowa 051/2[1] z 27 kwietnia 1940[3]. Między 29 kwietnia a 1 maja 1940[3] został zamordowany w Kalininie (obecnie Twer)[2] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Kalininie oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940, jako jedna z ofiar zbrodni katyńskiej[8]. Ofiary tej zbrodni grzebano potajemnie na terenie leśnym, w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 2 września 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje[11][12].

5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień komandora podporucznika[13][14][15]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Życie prywatne

Henryk Sułkowski poślubił Franciszkę z domu Turkułł[9]. 30 maja 1935 urodziła im się córka Jadwiga[9]. Po aresztowaniu Henryka Sułkowskiego, jego żona Franciszka (zm. 1985) wraz ze swoją matką i teściową zostały wywiezione do Kazachstanu, gdzie spędziły niemal 6 lat[9]. Jego matka – Adela Sułkowska zsyłki nie przeżyła, natomiast jego żona Franciszka i teściowa po powrocie do Polski początkowo przebywały na ziemiach odzyskanych, a następnie przeprowadziły się do Krakowa i Rzeszowa, gdzie się osiedliły[9].

Odznaczenia

Upamiętnienie

W 2023, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, w Orzyszu został zasadzony Dąb Pamięci poświęcony Henrykowi Sułkowskiemu[16].

Zobacz też

Przypisy

  1. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Księga Cmentarna Miednoje 2005 ↓, s. 874.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Krzysztof Filipow, Grzegorz Jasiński (red.), Order Virtuti Militari, wyd. I, rhus-20.man.poznan.pl, Warszawa 2013, s. 178, ISBN 978-83-62345-98-4 [dostęp 2025-04-03] (pol.).
  3. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Убиты в Калинине 2019 ↓, s. 404.
  4. 1 2 3 Kolekcja VM ↓, s. 1.
  5. ↑ Statek uzbrojony "Wawel". flotylle.rzeczne.ayz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-11)]. ayz.pl [dostęp 2012-03-30]
  6. ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 67, poz. 409
  7. 1 2 Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922, s. 10.
  8. 1 2 3 Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 277.
  9. 1 2 3 4 5 Henryk Sułkowski - ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy [online], www.ogrodywspomnien.pl [dostęp 2025-04-03].
  10. ↑ Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska, Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć, Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 83–84, ISBN 978-83-247-2036-1, OCLC 750956033.
  11. ↑ Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje. Niemy świadek sowieckiego bestialstwa - Historia [online], www.polskieradio.pl [dostęp 2025-04-03].
  12. ↑ Uroczystości na Polskim Cmentarzu Wojennym w Miednoje [online], dzieje.pl [dostęp 2025-04-03].
  13. ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
  14. ↑ Zbrodnia katyńska, miedzy prawdą i kłamstwem [online], edukacja.ipn.gov.pl, 2008, s. 215 [dostęp 2025-04-03] (pol.).
  15. ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. [online], web.archive.org, s. 70 [dostęp 2025-04-03] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-27] (pol.).
  16. ↑ Katyń… Ocalić od zapomnienia. [online], katyn-pamietam.pl [dostęp 2025-04-03].

Bibliografia

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.